دوپامین چیست؟
دوپامین یکی از مهم‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی (نوروترنسمیترها) در سیستم عصبی مرکزی انسان است که نقش‌های مهمی در تنظیم احساسات، انگیزه و کنترل حرکت ایفا می‌کند. این ماده شیمیایی به طور طبیعی در مغز تولید میشود و نقش حیاتی در فرآیندهای مختلف فیزیولوژیکی و روان‌شناختی دارد.
دوپامین همچنین به عنوان یک هورمون عمل می‌کند. دوپامین، اپی نفرین و نوراپی نفرین کاتکول آمین‌های اصلی هستند. این هورمون‌ها توسط غده فوق کلیوی شما ساخته می‌شوند. غده فوق کلیوی، غده کوچکی هستند که به شکل کلاه در بالای هر یک از کلیه‌های شما قرار دارد. دوپامین همچنین یک هورمون عصبی است که توسط هیپوتالاموس در مغز شما ترشح میشود.
نقش دوپامین در بدن
دوپامین در بسیاری از عملکردهای بدن نقش دارد. دوپامین به عنوان یک انتقال دهنده عصبی در موارد زیر نقش دارد:
- افزایش شادی
- حرکت
- حافظه
- انگیزه
- رفتار و شناخت
- توجه و تمرکز
- خواب
- خلق و خو
- یادگیری
- شیردهی
دوپامین همچنین در موارد زیر نیز تاثیر گذار است:
- شل شدن عروق خونی (در دوزهای بالا به عنوان منقبض کننده عروق عمل می‌کند)
- افزایش دفع سدیم (نمک) و ادرار
- کاهش تولید انسولین در لوزالمعده
- کند کردن حرکت محتوای دستگاه گوارش (GI) (روده)
- محافظت از پوشش گوارشی
- کاهش فعالیت لنفوسیت‌ها در سیستم ایمنی بدن
علائم کمبود دوپامین چیست؟
در مقابل احساساتی که بررسی شد زمانی که این هورمون در بدن شما به مقدار کمی وجود داشته باشد، به صورتی که دچار کمبود دوپامین شوید علائم زیر را مشاهده می‌کنید:
- خستگی
- بی‌انگیزگی
- احساس نارضایتی
- از دست دادن حافظه
- نوسانات خلقی
- مشکل بی‌خوابی
- مشکلات تمرکز
- کاهش میل جنسی
همچنین سطح پایین این هورمون در بدن می‌تواند با بروز برخی بیماری‌ها مرتبط باشد. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:
- اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD)
- بیماری پارکینسون
- سندرم پای بیقرار
دوپامین چگونه باعث ایجاد احساس شادی در فرد میشود؟
دوپامین به عنوان هورمون شادی یا هورمون احساس خوب نیز شناخته میشود. این هورمون به شما حس لذت میدهد؛ همچنین این هورمون می‌تواند باعث افزایش انگیزه شود که کارها را بهتر انجام دهید. وقتی کاری لذت بخش انجام می‌دهید، مغز شما مقدار زیادی دوپامین آزاد می‌کند. این باعث میشود شما از این کار لذت ببرید و بیشتر به دنبال کاری باشید که این هورمون را آزاد می‌کند. به همین دلیل است که غذاهای ناسالم و شکر بسیار اعتیادآور هستند و باعث تولید این هورمون می‌شوند.
در صورتی که ترشح این هورمون در بدن از حالت عادی بالاتر رود ممکن است خطرات و عوارض‌هایی به همراه داشته باشد. اگر سطح دوپامین بالایی دارید، ممکن است احساساتی از جمله داشتن مشکل در خواب، کنترل ضعیف تکانه (انجام کارهای مضر برای خود)، توهم و تهاجمی‌تر شدن میشود. همچنین سطح بالایی از این هورمون در بدن می‌تواند باعث بروز برخی از بیماری‌ها شود. بیماری‌های مرتبط با سطوح بالای دوپامین عبارتند از:
- شیدایی
- چاقی
- اعتیاد
بیشتر بخوانید: داروی گیاهی افزایش دوپامین
دوپامین چه زمانی ترشح میشود؟
دوپامین زمانی ترشح میشود که بدن و مغز ما با تجربیات لذت‌بخش و یا انگیزه‌بخش مواجه می‌شوند. این ماده شیمیایی به‌عنوان بخشی از سیستم پاداش مغز عمل می‌کند؛ به این معنی که وقتی فعالیت یا رفتاری منجر به احساس رضایت میشود (مثل خوردن غذا، ورزش کردن یا حتی موفقیت در یک کار)، سطح دوپامین افزایش می‌یابد و این افزایش باعث ایجاد حس لذت و رضایت میشود.
همچنین در شرایطی که فرد انتظار تجربه‌ای خوشایند را دارد، ترشح دوپامین به او کمک می‌کند که برای انجام فعالیت‌های سودمند و پاداش‌دهنده انگیزه پیدا کند. به عنوان مثال، زمانی که فرد منتظر دیدن یک دوست یا خوردن غذای محبوبش است، دوپامین در مغز او ترشح میشود و به او کمک می‌کند که به سمت انجام آن کارها سوق پیدا کند. برخی از قرص‌ها و مکمل‌ها نیز وجود دارند که به دلیل ترکیبات خود می‌توانند موجب ترشح این هورمون شوند.
بیشتر بخوانید: بهترین قرص افزایش دوپامین
علاوه بر این، دوپامین در پاسخ به تحریکات اجتماعی و تعاملات مثبت نیز ترشح میشود. تحقیقات نشان داده‌اند که فعالیت‌های اجتماعی مثل گفت‌وگو، خندیدن یا حتی داشتن حمایت اجتماعی می‌توانند ترشح دوپامین را تحریک کنند و در نتیجه حس تعلق و شادمانی را افزایش دهند. این ترشح دوپامین به تقویت رفتارهای مثبت و ایجاد ارتباطات اجتماعی کمک می‌کند. همچنین، در برخی موارد ترشح دوپامین با پاسخ به یادگیری و به دست آوردن اطلاعات جدید نیز همراه است؛ این موضوع نشان‌دهنده نقش دوپامین در افزایش انگیزه و بهبود یادگیری و حافظه است.
تفاوت سروتونین و دوپامین چیست؟
سروتونین نیز یکی دیگر از هورمون‌های بدن است که می‌تواند مانند دوپامین موجب بهبود خلق و خو و تنظیم سایر عملکردهای بدن شود. هر دو هورمون سروتونین و دوپامین خلق و خوی مثبت و احساسات خوب را افزایش می‌دهند. سروتونین و دوپامین هر دو در هضم و خواب نیز نقش دارند.
در حالی که این دو انتقال دهنده عصبی مشابه هستند، اما به روش‌های متفاوتی کار می‌کنند. سروتونین موجب بهبود خلق و خو و احساس شادی میشود در صورتی که دوپامین هورمونی است که انگیزه شما را برای انجام کار لذت بخش افزایش میدهد و احساس پاداش گونه برای شما دارد. تعادل بین این هورمون‌ها مهم است زیرا گاهی اوقات با هم کار می‌کنند و در مواقعی همدیگر را مهار می‌کنند. کم بودن هر یک از این دو هورمون ممکن است باعث ایجاد مشکلات روانی شود.
سخن پایانی
در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز به این سوال پاسخ دادیم که دوپامین چیست و چه نقشی در بدن دارد. دوپامین به عنوان یکی از مهم‌ترین انتقال‌دهندهٔ های عصبی مغز، در بسیاری از فرآیندهای حیاتی نقش ایفا می‌کند. این هورمون از تنظیم احساسات و انگیزه تا کنترل حرکت و تأثیر در اختلالات روانی می‌تواند تاثیر داشته باشد.
