بیماریهای ریوی یکی از چالش‌های اساسی حوزه سلامت جهان می‌باشند و تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی افراد دارند. این بیماری‌ها ممکن است به صورت مزمن یا حاد، عفونی یا غیرعفونی باشند و می‌توانند از طریق مسیرهای مختلفی از جمله تنفسی، عروق خونی یا سایر عوامل متفاوت به وجود بیایند. یکی از جنبه‌های مهم که در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است، استفاده از داروهای نوین و مؤثر برای درمان و کنترل بیماریهای ریوی است. در این راستا، از داروی استیل سیستئین (Acetylcysteine) برای کنترل و گاهی درمان این بیماری‌ها استفاده میشود.
اشکال دارویی استیل سیستئین
- محلول نبولایزر 10 و 20 %
- قرص جوشان 600 میلی گرم
- قرص خوراکی 200 میلی گرم
موارد مصرف استیل سیستئین
استنشاق استیل سیستئین همراه با سایر درمان‌ها برای تسکین احتقان قفسه سینه به دلیل ترشحات غلیظ یا غیرطبیعی مخاطی در افراد مبتلا به بیماریهای ریوی از جمله آسم، آمفیزم، برونشیت و فیبروز کیستیک (بیماری ذاتی که باعث مشکلات تنفس، هضم و تولید مثل میشود) استفاده میشود. استیل سیستئین در دسته‌ای از داروها به نام عوامل موکولیتیک قرار دارد که با رقیق کردن مخاط در مجرای هوا کار می‌کند تا سرفه کردن مخاط را آسان تر کنده و راه‌های هوایی را پاک کند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Acetylcysteine
فعالیت موکولیتیک را از طریق گروه سولفیدریل اعمال می‌کند که پیوندهای دی سولفیدی را در موکوپروتئین‌ها باز می‌کند و ویسکوزیته مخاطی ترشحات ریوی را کاهش می‌دهد. جذب داروی استیل سیستئین با شروع 5-10 دقیقه و حداکثر زمان پلاسما 1-2 ساعت می‌باشد. همچنین توزیع در مدت زمان متغیر (~1 ساعت) و پروتئین محدود 80٪ می‌باشد و در آخر از طریق ادرار (در درجه اول) دفع میشود.
مقدار مصرف داروی Acetylcysteine
استیل سیستئین به صورت محلول (مایع) و محلول غلیظ برای استنشاق دهان با استفاده از نبولایزر (دستگاهی که دارو را به یک غبار قابل استنشاق تبدیل می‌کند) عرضه میشود. هنگام استفاده از نبولایزر، این دارو معمولاً 3 تا 4 بار در روز استفاده میشود. از استیل سیستئین (Acetylcysteine) در زمان‌های مشابه هر روز استفاده کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. محلول غلیظ این دارو با نرمال سالین یا آب استریل مخلوط شود و ظرف یک ساعت استفاده شود. هنگام استفاده ممکن است بوی نامطبوع کمی وجود داشته باشد که به سرعت از بین می‌رود. در یک بطری باز شده استیل سیستئین، تغییر رنگ به بنفش روشن ایجاد میشود، اما روی استفاده تأثیری نخواهد داشت.
فرم های خوراکی این دارو با تجویز پزشک و تا روز 1200 میلی گرم قابل استفاده است.
زمان مصرف داروی استیل سیستئین
قبل از مصرف داروی استیل سیستئین، اطلاعات دارویی شامل مقدار و زمان مصرف آن را به دقت بررسی کنید. استیل سیستئین فقط باید با نبولایزرهای ساخته شده از پلاستیک یا شیشه استفاده شود. این دارو نباید به طور معمول در یک نبولایزر با لامپ دستی استفاده شود یا مستقیماً در یک نبولایزر گرم شده قرار داده شود. با پزشک یا داروساز خود در مورد نبولایزر مناسب برای استفاده با استیل سیستئین صحبت کنید. توجه داشته باشید که بلافاصله پس از هر بار استفاده، نبولایزر خود را تمیز کنید. اگر نبولایزر خود را به درستی تمیز نکنید، نبولایزر در برخی موارد مسدود میشود و اجازه تنفس دارو را ندهد.
طریقه مصرف ای سی سی (استیل سیستئین)
- داروی ای سی سی برای درمان بیماری ریوی با تسهیل خلط از طریق موکولیز تجویز میشود. محلول (10 و 20%) ممکن است به صورت رقیق نشده استفاده شود. 3-5 میلی لیتر محلول 20٪ یا 6-10 میلی لیتر محلول 10٪. 1 تا 10 میلی لیتر محلول 20 درصد هر 8-6 ساعت یا 2 تا 20 میلی لیتر محلول 10 درصد هر 2 تا 6 ساعت تجویز شود.
- دوز مصرفی برای برونکوگرافی تشخیصی، 1-2 میلی لیتر محلول 20٪ یا 2-4 میلی لیتر محلول 10٪ که 2-3 بار توسط نبولیزاسیون یا تزریق داخل تراشه قبل از عمل تجویز میشود.
- دوز مصرفی در جهت سمیت کلیوی مرتبط با ماده کنتراست، 600 میلی گرم هر 12 ساعت به صورت خوراکی می‌باشد که به مدت 2 روز قبل و روز تجویز ماده حاجب استفاده میشود.
- دوز مصرفی برای کراتوکونژونکتیویت سیکا، 1 قطره محلول 10% در چشم‌ها هر 6 الی 8 ساعت با دستور پزشک می‌باشد.
- برای تلقیح از طریق کاتتر داخل تراشه از راه پوست، 1-2 میلی لیتر محلول 20% یا 2-4 میلی لیتر محلول 10% 1 الی 4 ساعت از طریق سرنگ متصل به کاتتر استفاده میشود.
- مراقبت‌های معمول پرستاری از بیماران تراکئوتومی به صورت 1-2 میلی لیتر محلول 10% یا 20% در 4-1 ساعت با تزریق مستقیم در تراکئوتومی می‌باشد.
طریقه مصرف ای سی سی (استیل سیستئین) در کودکان
- بیماری ریوی در کودکان 1 تا 11 ماه، 1-2 میلی لیتر محلول 20٪ یا 2-4 میلی لیتر محلول 10٪ با نبولیزه کردن هر 6 الی 8 ساعت مصرف میشود. این مقدار دوز مصرفی در افراد بیش از 11 سال 3-5 میلی لیتر محلول 20٪ یا 6-10 میلی لیتر محلول 10٪. 1 تا 10 میلی لیتر محلول 20 درصد 3 تا 4 بار در روز یا 2 تا 20 میلی لیتر از محلول 10 درصد هر 2 تا 6 ساعت تجویز میشود.
- داروی استیل سیستئین در جهت پیشگیری از سمیت گوش ناشی از عوامل شیمی درمانی مبتنی بر پلاتین که برای درمان سرطان‌های کودکان استفاده میشود.
- مراقبت‌های معمول پرستاری از بیماران تراکئوتومی به صورت 1-2 میلی لیتر محلول 10% یا 20% در 4-1 ساعت با تزریق مستقیم در تراکئوتومی می‌باشد.
- تلقیح از طریق کاتتر داخل تراشه از راه پوست نیز به صورت 1-2 میلی لیتر محلول 20% یا 2-4 میلی لیتر محلول 10% 1-4 ساعت از طریق سرنگ متصل به کاتتر خواهد بود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی استیل سیستئین (Acetylcysteine)، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات قلبی عروقی، اختلالات کلیوی یا کبدی، مشکلات گوارشی (زخم معده، زخم مری یا خونریزی روده)، درد قفسه سینه، تنگی نفس، آلرژی یا حساسیت خاص و… با احتیاط و مشورت پزشک این دارو را مصرف کنید.
- حجم ترشحات برونش ممکن است پس از تجویز داروی ای سی سی (استیل سیستئین) افزایش یابد. اگر پاسخ سرفه ناکافی است، در صورت لزوم راه هوایی را با ساکشن مکانیکی حفظ کنید. اگر انسداد راه هوایی به دلیل جسم خارجی یا تجمع موضعی ایجاد شود، با آسپیراسیون داخل تراشه با یا بدون برونکوسکوپی پاک شود.
- در بیماران مبتلا به آسم یا سابقه برونش اسپاسم با احتیاط مصرف شود. این بیماران در معرض خطر افزایش واکنش‌های حساسیت هستند.
- در بیشتر موارد، برونکواسپاسم با تجویز سریع برونش گشادکننده از طریق نبولیزاسیون درمان میشود. اگر برونکواسپاسم بدتر شد، درمان را فورا قطع کنید.
- بوی نامطبوع خفیف پس از مصرف (موقت) گزارش شده است. در صورت بروز اقدامی انجام نداده و صبور باشید تا بوی نامطبوع رفع شود.
- ماسک صورت در برخی بیماران پس از نبولیزاسیون یک لایه چسبنده روی صورت ایجاد می‌کند. می‌توانید از آب برای حذف آن استفاده کنید.
- تحت شرایط خاص، بطری باز شده ممکن است باعث تغییر رنگ بنفش جزئی در نتیجه واکنش شیمیایی شود. این هیچ تاثیری بر ایمنی یا اثربخشی دارو ندارد.
- از آنجایی که افزایش ترشحات برونش ممکن است پس از استنشاق رخ دهد، درناژ وضعیتی، ضربه‌ای استنشاقی و ساکشن باید دنبال شود. اگر برونکواسپاسم رخ داد، یک برونکودیلاتور تجویز کنید. در صورت پیشرفت برونکواسپاسم، درمان را قطع کنید.
موارد منع مصرف استیل سیستئین
- آسم حاد
- حساسیت مفرط مستند
عوارض جانبی داروی استیل سیستئین (Acetylcysteine)
بوی نامطلوب، آرامش، تنگی قفسه، سرگیجه یا خواب آلودگی، افزایش حجم ترشحات برونش، تب و استفراغ برخی از عوارض جانبی داروی استیل سیستئین می‌باشد. توجه داشته باشید که این عوارض به تعداد خیلی محدودی در افراد مختلف دیده میشود و بسیاری از افراد بعد از مصرف، عوارض و مشکلی با این دارو ندارند. اگر بعد از استفاده عوارض جانبی ماندگار شد، حتما به پزشک مراجعه کنید. برخی از عوارض جانی جدی این دارو شامل تنگی نفس شدید، درد قفسه سینه، اسهال یا حالت تهوع شدید و… می‌باشد.
- انقباض برونش
- برونکواسپاسم
- آرامش
- تنگی قفسه سینه
- بوی نامطلوب
- خواب آلودگی
- تب
- هموپتیزی
- افزایش حجم ترشحات برونش
- تحریک نای یا مجرای برونش
- حالت تهوع
- رینوره
- استوماتیت
- استفراغ
تداخل دارویی استیل سیستئین
تداخل دارویی خاصی ذکر نشده است.
مصرف استیل سیستئین (Acetylcysteine) در دوران بارداری و شیردهی
این دارو در گروه B از نظر خطر در دوران بارداری قرار دارد، یعنی با مشورت و دستور پزشک قابل استفاده است. مطالعات حیوانی نشان داده است که مصرف استیل سیستئین تاثیر منفی بر روی جنین نخواهد داشت. با این حال مطالعات انسانی کافی در این رابطه صورت نگرفته تا خطر استفاده برای جنین یا مادر را ثابت کند. در مورد شیردهی نیز اطلاعات کافی در مورد تأثیر استیل سیستئین بر نوزاد وجود ندارد. بنابراین، مصرف این دارو در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود.
شرایط نگهداری داروی Acetylcysteine
برای اطلاع از شرایط نگهداری داروی استیل سیستئین (Acetylcysteine) با پزشک مشورت کرده یا به اطلاعات دارویی موجود بر روی بسته بندی دارو مراجعه کنید. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر استیل سیستئین
با توجه به بررسی‌های انجام شده در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز در خصوص استفاده از استیل سیستئین به عنوان یک داروی موثر برای کنترل و درمان بیماریهای ریوی، می‌توان نتیجه گرفت که این ترکیب دارای خصوصیات بسیار مهمی برای حفظ سلامت ریه و پیشگیری از بروز بیماریهای مرتبط با آن می‌باشد. استیل سیستئین به عنوان عامل اساسی در سنتز گلوتاتیون، بهبود عملکرد آنتی‌اکسیدانی را فراهم می‌کند و از اثرات آسیب‌زای فعالیت‌های آزاد رادیکالی نیز محافظت می‌نماید.
منبع سایت: Medscape
