کمخونی ناشی از فقر آهن بیماری شایعی است که همه آن را با کمبود آهن می‌شناسند و مصرف منابع غذایی آهن و مکملهای آن را درمان این نوع کمخونی می‌دانند در حالیکه امروزه با انجام مطالعات علمی گسترده مشخص شده است که مواد معدنی دیگری مانند زینک (روی) نیز در کنار کمبود آهن از اهمیت زیادی برخوردار است.
در این مطلب قصد داریم تا به نقش کمبود زینک در کنار فقر آهن در کم خونی بپردازیم.
نقش زینک در بیماری کمخونی فقر آهن
کمبود آهن شایعترین کمبود تغذیه‌ای در سراسر جهان است که معمولا زنان و کودکان خردسال در کشورهای در حال توسعه تحت تأثیر قرار می‌گیرند. درمان کمخونی فقر آهن (IDA) به ویژه در کشورهای در حال توسعه مهمترین هدف بهداشت عمومی است.
کمبود آهن میتواند همراه با کمبود عناصر کمیاب دیگر مانند زینک (روی) باشد که بیشتر در کشورهای در حال توسعه مانند ایران مشاهده میشود. زینک یک ریزمغذی ضروری برای بدن انسان، به ویژه در متابولیسم آهن، یکپارچگی بافت پوششی بدن (اپیتلیال)، سلامت روان و ایمنی بدن است.
منبع غذایی زینک به طور عمده گوشت و مرغ است، اما در آجیل و عدس نیز یافت میشود. افراد در کشورهای در حال توسعه در معرض کمبود زینک هستند زیرا رژیم غذایی، زینک نسبتاً کمی دارد و حاوی مقادیر قابل توجهی فیتات است که باعث کاهش جذب زینک میشود.
نقش زینک و آهن در بدن
زینک و آهن مهمترین عناصر کمیاب در تمام فرایندهای تنظیمی در جهت حفظ پایداری و ثبات محیط داخلی بدن هستند، همچنین نقش مهمی در ساختار هِم (اتم آهن)، جذب آهن، حمل و نقل آهن و مهار رقابت در حمل و نقل و زیست فراهمی (میزانی از یک ماده که بطور مؤثر مورد استفاده بدن قرارگیرد) دارند. ارتباط بین کمبود زینک و کمبود آهن ممکن است به دلیل کمبود تغذیه‌ای هر دو ماده یا سوء جذب باشد.
علائم کمبود زینک در کمخونی
کمخونی فقر آهن اغلب با سردرد، تپش قلب، درماتیت یا التهاب پوستی، تحریک‌پذیری و خستگی همراه است که معمولاً خستگی شایعترین علامت گزارش شده است.
علائم مربوط به پوست (بافت پوششی بدن) در مبتلایان کمخونی فقرآهن عبارتند از التهاب زبان(گلوسیت)، ریزش قسمتی یا تمامی موها در نقطه‌ای از بدن (آلوپسی) و اختلال رشد ناخن که با کمبود زینک تشدید میشود. در نتایج مطالعات علمی، حداقل نیمی از بیماران مبتلا به کمخونی فقر آهن دارای التهاب پوست و زبان بوده و همچنین کمبود زینک ممکن است باعث ضایعات دستگاه گوارش و آسیب به پوست شود.
مصرف زینک و آهن برای درمان کمخونی
معمولا سطح سرمی زینک در بیماران مبتلا به کمخونی علامت دار کمتر از بیماران غیر علامتی است و این تفاوت از نظر پزشکی معنادار است. بنابراین معمولا در این وضعیت مصرف مکملهای غذایی زینک در کنار مصرف مکمل آهن برای این بیماران پیشنهاد میشود. برای مثال مکمل زینک پلاس سوپرابیون منبع خوبی برای زینک بوده و میتوان با مصرف آن این کمبود را جبران کرد زیرا مکملی است که علاوه بر زینک، ویتامین‌های گروه B نظیر؛ اسید فولیک، بیوتین و اسیدپنتوتنیک را در فرمولاسیون خود دارد.
همچنین شواهد علمی نشان می‌دهد که کمبود زینک با تظاهرات ذهنی در بیماران کمخونی فقرآهن ارتباط دارد و اغلب عملکردهای ذهنی را از بین می‌برد. در نتیجه، انتظار می‌رود که بیماران کم خون با سطح زینک پایین‌تر مواجه شوند. اگرچه بسیاری از مطالعات رابطه بین کمخونی فقر آهن و کمبود زینک را نشان داده‌اند.
ما پیشنهاد می‌کنیم که سطح زینک در بزرگسالانی که مبتلا به کمخونی فقر آهن هستند ارزیابی شود. مصرف آهن و زینک به جای درمان با مکمل آهن به تنهایی، میتواند در موارد کمبود آهن خصوصاً در بیمارانی که دچار اختلالات شدید پوستی هستند، مؤثر واقع شود.
References:
Annals of Hematology – 2016, 95(5). DOI:10.1007/s00277-016-2628-8
Cureus 11(1): e3811- 2019. DOI 10.7759/cureus.3811
15 دیدگاه
سلام میشه بگید مصرف قرص اهن)ففول(چه زمانی خوبه مصرف بشه
سلام و عرض ادب
همراه گرامی در واقع بهترین زمان مصرف قرص آهن صبح قبل از صبحانه و با معده خالی است اما افرادی که مشکلات گوارشی دارند می‌توانند 1 ساعت پس از صرف غذا آن را میل کنند.
در بیمار با اهن بالا مصرف زینک مجازه؟ زینک میتونه جذب اهنو کم کنه؟
همراه محترم
سلام
مصرف زینک میتواند جذب آهن را کاهش دهد. اما استفاده طولانی از مکمل های حاوی زینک میتواند سبب تجمع این ماده مغذی در بدن و عوارض ناشی از آن گردد.
متشکرم
سلام وقت بخیر. من کم خونی خفیف دارم و قرص اهن مصرف میکنم برای ریزش مو هم بدون نسخه یونی زینک گرفتم از داروخونه. خواستم بدونم مصرف این دو تداخل دارویی داره؟!
سلام کاربر گرامی
خیر تداخلی ندارد اما بهتر است زینک صبح ها و قرص آهن شب ها مصرف شود.
ضمنا برای کم خونی بهتر است داروی مصرفی تحت نظر پزشک و با تچویز ایشان باشد.
سپاس از همراهی شما
سلام خوبین؟
من دیشب قرص آهن خوردم امروز بعد نهار قرص زینک رو بخورم ک مشکلی پیش نمیاد؟
همراه محترم
سلام
رعایت فاصله 2 ساعته بین مصرف مکمل های حاوی زینک و آهن میتواند مانع تداخل بین این دو ماده مغذی گردد.
متشکرم
سلام. دکتر برای دختر چهارساله‌ام به علت لاغری و کم اشتهایی و کم خونی شربت لیکوزینک و شربت فروگلوبین ب۱۲ و قرص ویتامین دی هزار و اسید فولیک نوشته خواستم ببینم به چه صورت و چه زمانی باید استفاده بشه؟ ممنون.
همراه محترم
سلام
لیوزینک را 1 ساعت بعد صبحانه، فروگلوبین را بعد از وعده ناهار، ویتامین دی هزار طبق نظر پزشک بعد از شام و اسید فولیک هم همراه ناهار قابل استفاده است.
متشکرم
سلام من میخوام قرص یونی زینک بخورم همراه با این قرص
قرص آهن و قرص ویتامین D و قرص کلیسم بخورم ایرادی داره میشه خواهش کنم جواب بدین
سلام کاربر گرامی
اگر دچار کمبود کلسیم و کم خونی هستید قرص های دیگر را نیز می توانید به صورت جداگانه مصرف نمایید.
سپاس از همراهی شما
۱سلام من الان حدود یک هفته‌هست دارم قرص زینک رو کناررقرص آهن یک ساعت قبل شام مصرف میکنم میخواستم بدونم تا کی این رویه رو باید ادامه بدم
همراه گرامی مجله داروخانه اینترنتی مثبت سبز
با تشکر از همراهی شما.
چه جالب ممنونم
من محصول سوپرابیون زینک پلاس رو مصرف کردم و عالی بوده و الان در مورد تاثیرش در کم خونی و مصرفش با آهن گفتین خیلی عالیه.
ممنون از مطلب مفیدتون