در علم پزشکی و بهداشت، دستاوردهای جدید و نوآورانه‌ای در زمینه توسعه داروها و درمان‌های پزشکی به طور مداوم بدست می‌آید. یکی از داروهایی که در عرصه پزشکی به خوبی شناخته شده و تأثیر بسزایی در درمان عفونتهای باکتریایی دارد، پماد جنتامایسین است. ماده اصلی این پماد جنتامایسین است که به عنوان یک ابزار موثر در مقابله با عفونتهای پوستی و آسیب‌های باکتریایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله ما به بررسی جزئیاتی مهم مانند موارد مصرف، عوارض جانبی، موارد منع مصرف و احتیاط، مکانیسم اثر و… پماد Gentamicin خواهیم پرداخت.
اشکال دارویی جنتامایسین
داروهای شیمیایی و گیاهی موجود در بازار براساس استانداردها و کلاس‌های بین‌المللی در اشکال دارویی مختلفی تولید می‌شوند. این اشکال شامل قرص، کپسول، سرم، پماد، محلول تزریقی، شربت و… است که پزشک با توجه به سوابق پزشکی، وضعیت جسمانی و سن بیمار دارو را تجویز می‌کند. جنتامایسین در اشکال دارویی قطره چشمی، پماد یا کرم 1%، محلول تزریقی 10 میلی گرم و 40 میلی گرم، محلول داخل وریدی 60 میلی گرم، 70 میلی گرم، 80 میلی گرم، 90 میلی گرم، 100 میلی گرم و 120 میلی گرم در داروسازی‌ها تولید میشود.
موارد مصرف داروی جنتامایسین
قطره چشمی این محصول برای درمان عفونتهای باکتریایی (مانند بلفاریت، ورم ملتحمه) چشم و پوست اطراف چشم (مانند پلک) استفاده میشود. همچنین برای جلوگیری از عفونت بعد از آسیب چشم یا جراحی دارای کاربرد است. این دارو متعلق به دستهای از داروهای شناخته شده به عنوان آنتیبیوتیکهای آمینوگلیکوزید است. استفاده غیرضروری یا استفاده نادرست از هر آنتیبیوتیک می‌تواند منجر به کاهش اثربخشی آن شود. مهم ترین موارد مصرف این محصول در عفونتهای حساس، پروفیلاکسی جراحی (تایید نشده)، درمان اندوکاردیت عفونی، استافیلوکوکوس اورئوس، بیماری التهابی لگن (تایید نشده)، درمان بیماری طاعون و… میباشد.
موارد مصرف جنتامایسین در بزرگسالان
- عفونتهای حساس
- پروفیلاکسی جراحی
- درمان اندوکاردیت عفونی
- استافیلوکوکوس اورئوس
- بیماری التهابی لگن
- درمان طاعون
موارد مصرف جنتامایسین در کودکان
- عفونتهای حساس
- پروفیلاکسی جراحی، قبل از عمل
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Gentamicin
مکانیسم عمل داروی جنتامایسین Gentamicin آنتیبیوتیک آمینوگلیکوزید برای پوشش باکتری‌های گرم منفی، از جمله گونه‌های سودوموناس است. همچنین هم‌افزایی با بتالاکتاماز در برابر انتروکوک؛ با اتصال به زیر واحدهای ریبوزومی 30S و 50S با سنتز پروتئین باکتریایی تداخل دارد. توزیع جنتامایسین از جفت عبور می‌کند و انتشار نسبی از خون به CSF حتی با التهاب حداقل است. دفع این دارو از طریق ادرار (70٪ به عنوان داروی بدون تغییر در بیماران مبتلا به NRF بازیابی شد) صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف قطره چشمی Gentamicin
برای استفاده از قطره چشم ابتدا دستان خود را بشویید. برای جلوگیری از آلودگی، نوک قطره چکان را لمس نکنید یا اجازه ندهید که چشم شما یا هر سطح دیگری را لمس کند. از قورت دادن یا تزریق قطره چشمی پرهیز کنید. سر خود را به عقب خم کنید، به سمت بالا نگاه کنید و پلک پایین را پایین بکشید. قطره چکان را مستقیماً روی چشم خود نگه دارید و طبق دستور پزشک یک قطره را داخل چشم بریزید. به پایین نگاه کنید، چشمان خود را به آرامی ببندید و یک انگشت خود را در گوشه چشم خود (نزدیک بینی) قرار دهید. قبل از باز کردن چشمان خود به مدت 1 تا 2 دقیقه فشار ملایمی وارد کنید.
طریقه مصرف داروی جنتامایسین در بزرگسالان
- عفونتهای حساس: برای درمان این بیماری در بیماران کم‌وزن و غیرچاق، استفاده از وزن کل بدن (TBW) به جای وزن ایده آل استفاده کنید. دوز معمولی 3-5 میلی گرم هر 8 ساعت برای مصارف عمومی میباشد.
- پروفیلاکسی جراحی: دوز مصرفی 5 میلی گرم/کیلوگرم قبل از انجام عمل جراحی است. در صورتی که بیمار وزنش بیشتر از حد معمول باشد، باید مقدار دوز را براساس دستور پزشک افزایش داد.
- فیبروز کیستیک: دوز مصرفی برای درمان فیبروز کیستیک 5-10.5 میلی گرم/کیلوگرم تقسیم بر هر 8 ساعت است.
- بیماری التهابی لگن: دوز پیشنهادی 1.5 میلی گرم/کیلوگرم هر 8 ساعت در مدت 3 الی 5 روز است. همچنین ممکن است انتقال از درمان تزریقی به خوراکی با داکسی سایکلین خوراکی یا کلیندامایسین خوراکی در عرض 24 تا 48 ساعت پس از بهبود بالینی برای کل مدت درمان 14 روزه آغاز شود.
- درمان طاعون: برای درمان طاعون با نسخه پزشک معمولا 5 میلی گرم/کیلوگرم در روز به مدت 10 روز استفاده شود. استفاده و ادامه دادن مصرف دارو بسته به تب و شدت بیماری داشته و باید پزشک تعیین کند.
طریقه مصرف داروی جنتامایسین در کودکان
- عفونتهای حساس: دوز مصرفی در کودکان بر اساس وزن کودک تعیین میشود. مقدار مصرف عمومی در نوزادان 2.5 میلی گرم/کیلوگرم هر 8 ساعت و در کودکان و نوجوانان 2 الی 2.52 میلی گرم/کیلوگرم هر 8 ساعت میباشد.
- پروفیلاکسی جراحی، قبل از عمل: دوز مصرفی برای کودکان براساس وزن واقعی بدن تعیین میشود. با این حال دوز پیشنهادی برای کودکان 2.5 میلی گرم/کیلوگرم یک ساعت قبل از جراحی است.
- برای مصرف در کودکان با سوابق پزشکی دیالیز صفاقی، اختلالات کلیوی یا کبدی، مشکلات گوارشی و… با دستور و نسخه پزشک استفاده شود.
زمان مصرف پماد جنتامایسین
پماد یا کرم موضعی جنتامایسین (Gentamicin) تنها برای استفاده خارجی بر روی پوست بدن است، استفاده از پماد این محصول بر روی نقاط داخلی بدن (مانند چشم، دهان یا داخل گوش) ممنوع است. البته بیماران با تجویز و نسخه پزشک می توانند از پماد آن در قسمت هایی از لب، گوشه چشم یا روی گوش استفاده کنند. قبل از مصرف پماد، اطلاعات دارویی موجود در بسته آن را با دقت مطالعه کنید. سازنده دارو اطلاعات دقیقی در رابطه با زمان مصرف پماد یا قطره چشمی دارو برای شما درج کرده است. توجه داشته باشید که زمان مصرف بیان شده بر روی دارو برای مصارف عمومی است، برای دریافت بهترین نسخه به پزشک مراجعه کنید.
موارد احتیاط
قبل از استفاده از جنتامایسین، اطلاعات دارویی موجود بر روی بسته بندی محصول را با دقت مطالعه کنید. اگر به این دارو یا سایر آنتیبیوتیکهای آمینوگلیکوزید (مانند توبرامایسین) حساسیت یا آلرژی دارید، از مصرف دارو خودداری کنید. این محصول ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. بعد از مصرف این دارو ممکن است دچار تاری دید شوید، در صورت ایجاد این مشکل از رانندگی، کار با تجهیزات سنگین، ابزارآلات و… پرهیز کنید. این دارو ممکن است به شیر مادر منتقل شود، قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.
- بیماران تحت درمان با آمینوگلیکوزیدها باید تحت نظر بالینی دقیق باشند. خطر بالای سمیت مرتبط با استفاده از آن‌ها وجود دارد.
- خطر سمیت گوش در برخی بیماران گزارش شده است، وزوز گوش یا سرگیجه ممکن است نشانه آسیب دهلیزی و آسیب غیرقابل برگشت دوطرفه باشد. در صورت بروز علائم سمیت گوش، درمان را قطع کنید.
- در موارد نارسایی کلیوی (نه دیالیز)، میاستنی گراویس، هیپوکلسمی و شرایطی که انتقال عصبی عضلانی را کاهش می‌دهد با احتیاط مصرف شود.
- دیورتیک‌ها ممکن است سمیت آمینوگلیکوزید را با تغییر غلظت آنتیبیوتیک در سرم و بافت افزایش دهند. برخی از دیورتیک‌ها به خودی خود ممکن است باعث سمیت گوش شوند. از مصرف دیورتیک‌های قوی، از جمله اسید اتاکرینیک یا فوروزماید اجتناب کنید.
- در بیماران مبتلا به اختلالات الکترولیتی از جمله هیپوکلسمی، هیپومنیزیمی یا هیپوکلمی احتیاط کنید.
- در بیماران مبتلا به اختلالات عصبی عضلانی از جمله میاستنی گراویس احتیاط کنید.
- استفاده این محصول در بیماران مبتلا به نارسایی شنوایی و کلیوی خطرناک است، این افراد تنها با دستور و نسخه پزشک این دارو را مصرف کنند.
موارد منع مصرف پماد جنتامایسین
موارد منع مصرف و احتیاط داروی جنتامایسین در اطلاعات دارویی محصول بیان شده است. مهم ترین موارد منع مصرف این محصول شامل سمیت یا حساسیت بیش از حد آمینوگلیکوزیدهای قبلی و حساسیت‌های مفرط میباشد. با این حال، قبل از مصرف این دارو به نکاتی مهم باید دقت داشت که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
- بیماران تحت درمان با آمینوگلیکوزیدها به دلیل سمیت بالقوه مرتبط با استفاده از آن‌ها باید تحت نظر بالینی دقیق باشند.
- سمیت عصبی، که به صورت سمیت گوش دو طرفه شنوایی و دهلیزی آشکار میشود، می‌تواند در بیمارانی که از قبل نارسایی کلیوی دارند و در بیمارانی با عملکرد طبیعی کلیه که با دوزهای بالاتر یا دوره‌های طولانی‌تر از موارد توصیه شده درمان می‌شوند، رخ دهد.
- آمینوگلیکوزیدها بالقوه نفروتوکسیک هستند. خطر در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیه و در افرادی که دوزهای بالا یا درمان طولانی مدت دریافت می‌کنند، بیشتر است.
- نظارت بر عصب هشتم جمجمه و عملکرد کلیه به ویژه در بیمارانی که در شروع درمان با عملکرد کلیوی کاهش یافته یا مشکوک هستند را در نظر بگیرید.
- در نوزادان نارس و نوزادان به دلیل نارسایی کلیه و در نتیجه طولانی شدن نیمه عمر سرمی دارو با احتیاط مصرف شود.
- انسداد عصبی عضلانی و فلج تنفسی به دنبال تزریق محلول این دارو، القای موضعی (مانند شستشوی ارتوپدی و شکمی یا در درمان موضعی آمپیم) و استفاده خوراکی از آمینوگلیکوزیدها، به ویژه هنگامی که بلافاصله پس از بیهوشی یا شل‌کننده‌های عضلانی تجویز میشود، گزارش شده است.
- از مصرف دیورتیک‌های قوی (مانند اتاکرینیک اسید، فوروزماید) اجتناب کنید زیرا خطر سمیت گوش را افزایش می‌دهند.
- از مصرف همزمان یا متوالی داروهای نوروتوکسیک یا نفروتوکسیک از جمله سایر آمینوگلیکوزیدها (مانند آمیکاسین، استرپتومایسین، نئومایسین، کانامایسین، پارومومایسین) خودداری کنید.
عوارض جانبی جنتامایسین (Gentamicin)
سوزش چشم، تاری دید، خارش چشم و… برخی از عوارض گزارش شده در قطره چشمی و خارش، تورم، حساسیت پوستی و… برخی از عوارض پماد جنتامایسین Gentamicin میباشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. استفاده از این دارو برای دوره‌های طولانی یا مکرر ممکن است منجر به انواع دیگر عفونتهای چشم از جمله عفونتهای قارچی شود. اگر متوجه علائم چشمی جدیدی مانند درد، تورم، ترشح غلیظ یا چرک شدید در بیمار شدید، مصرف دارو را قطع و به پزشک مراجعه کنید.
- سمیت عصبی (سرگیجه، آتاکسی)
- بی‌ثباتی راه رفتن
- سمیت گوش (شنوایی، دهلیزی)
- سمیت کلیوی (کاهش CrCl)
- سمیت کلیوی در صورتی که کمتر از 2 میلی گرم در لیتر باشد
- حالت تهوع، استفراغ، کاهش وزن و بی‌اشتهایی
- ادم
- کهیر
- قرمز شدن پوست
- خارش
تداخل دارویی جنتامایسین
تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. بیماران لیستی از داروهای شیمیایی و گیاهی مورد استفاده خود تهیه کرده و به پزشک نشان دهید. پزشک باتوجه به داروهای مصرفی بهترین دارو را برای شما تجویز می‌کند تا عوارض جانبی و تداخل دارویی رخ ندهد. داروهای آگالسیداز آلفا، آگالسیداز بتا، آتالورن، واکسن وبا، فوسکارنت، مانیتول (سیستمیک)، مکامیلامین، متوکسی فلوران و.. سبب تداخل دارویی با جنتامایسین میشود.
مصرف جنتامایسین (Gentamicin) در دوران بارداری و شیردهی
داروی جنتامایسین Gentamicin وارد شیر مادر میشود، بنابراین از مصرف خودسرانه و بدون نسخه آن پرهیز کنید. اطلاعات و تحقیقات خاصی در رابطه با خطرات مصرف این محصول بر روی زنان باردار و جنین وجود ندارد. مطالعات حیوانی هیچ خطری را نشان نداده و مطالعات انسانی زیادی در دسترس نیست. در صورتی که فواید آن بیشتر از خطرات باشد، می‌توان بانسخه و دستور پزشک مصرف شود.
شرایط نگهداری داروی Gentamicin
پماد، محلول تزریقی و قطره جنتامایسین باید در دمای اتاق (ترجیحا خنک) به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. تمامی داروهای شیمیایی و گیاهی را دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری کنید. این محصول را زمانی که تاریخ مصرف آن تمام شده یا دیگر مورد نیاز نیست، به درستی دور بریزید. از ریختن انواع داروها به داخل چاه، خیابان و فاضلاب خودداری کنید.
کلام آخر پماد جنتامایسین
در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز به انواع اشکال دارویی جنتامایسین و معرفی این داروی مؤثر در مقابله با عفونتهای پوستی و بافتی پرداخته شد. در نهایت، این پماد به عنوان یکی از ابزارهای اساسی در درمان عفونتهای پوستی و بافتی از اهمیت بسزایی برخوردار است. با اطلاعات کامل و استفاده معقولانه از این دارو، می‌توانیم به بهبود سلامت پوست و بافت‌های بدن کمک کرده و عفونتهای باکتریایی را به عنوان یک چالش پزشکی مهم مدیریت کنیم. با این حال، مصرف پماد Gentamicin نیاز به دقت دارد و باید طبق دستورات پزشک مورد استفاده قرار گیرد.
منبع سایت: Medscape
