امفوتریسین بی

عفونت‌های قارچی یکی از مشکلات پزشکی جهان محسوب می‌شوند که به دلیل افزایش آگاهی در مورد این نوع عفونت‌ها، به یک چالش جدی در تشخیص و درمان تبدیل شده‌اند. در این زمینه، داروهای ضدقارچی از اهمیت بسیاری برخوردارند. یکی از داروهای کلیدی که به عنوان درمان مؤثر در مواجهه با عفونت‌های قارچی به کار می‌رود، “آمفوتریسین بی” است. آمفوتریسین بی (Amphotericin B) یک آنتی فنگال است که از خانواده آمفوتریسین‌ها به حساب می‌آید و در درمان عفونت‌های قارچی جدی مانند کاندیدیازیس، اسپوروتریشوم و آسپرژیلوس به کار می‌رود. این دارو با تأثیرات خود در مهار رشد و تکثیر قارچ‌ها، عفونت را مهار و بهبودی سریع‌تر فراهم می‌کند.

اشکال دارویی امفوتریسین بی

پودر برای تزریق 50 میلی گرم در ویال

موارد مصرف ویال امفوتریسین بی

داروی امفوتریسین بی برای درمان انواع عفونت‌های قارچی جدی استفاده می‌شود. این دارو با توقف رشد باکتری‌ها عمل کرده و اغلب در بیمارانی که نمی‌توانند تحمل کنند یا به درمان معمول آمفوتریسین پاسخ نمی‌دهند، استفاده می‌شود.

موارد مصرف امفوتریسین بی

1. عفونت قارچی
2. عفونت‌های قارچی سیستمیک
3. مننژیت کریپتوکوکی
4. لیشمانیوز احشایی
5.  Candida auris (خارج از برچسب)
6.  هیستوپلاسموز

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Amphotericin B

مکانیسم عمل داروی امفوتریسین بی با اتصال به استرول‌ها در غشای سلولی قارچ عمل می‌کند و منجر به تغییر در نفوذپذیری سلول و مرگ سلولی می‌شود. نیمه عمر دارو 7-10 ساعت (در 24 ساعت) و محدوده نیمه عمر نهایی 10-153 ساعت می‌باشد. حداکثر غلظت پلاسما 7.3-83 میکروگرم در میلی لیتر و کلیرنس 11-51 میلی لیتر در ساعت/کیلوگرم می‌باشد.

مقدار مصرف داروی Amphotericin B

داروی امفوتریسین بی (Amphotericin B) معمولاً یک بار در روز یا یک روز در میان از طریق تزریق در ورید تجویز می‌شود. توجه داشته باشید که این دارو باید به آرامی و طی 2 تا 6 ساعت تزریق شود که پزشک ممکن است ابتدا دوز کمتری برای آزمایش پاسخ شما به دارو تجویز کند. اگر این دارو به مدت 7 روز یا بیشتر قطع شود، باید با کمترین دوز مجدداً شروع شود و به آرامی افزایش یابد. در برخی بیماران، مصرف دارو باید تا هفته‌ها ادامه یابد تا بهبودی حاصل شود. قطع زودهنگام دارو ممکن است منجر به بازگشت عفونت شود.

طریقه مصرف داروی امفوتریسین بی

1. امفروتریسین بی برای درمان تجربی عفونت قارچی احتمالی در بیماران تب دار و نوتروپنی استفاده می‌شود. دوز پیشنهادی 3 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت تزریق داخل وریدی می‌باشد.
2. این دارو برای درمان گونه‌های آسپرژیلوس، گونه‌های کاندیدا یا گونه‌های کریپتوکوکوس مقاوم به آمفوتریسین B دئوکسی‌کولات، یا اگر نارسایی کلیوی یا سمیت غیرقابل قبول مانع از استفاده از آمفوتریسین B دئوکسی کولات شود، توصیه می‌شود. دوز مصرفی 3-5 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت تزریق داخل وریدی مصرف می‌باشد.
3.  امفوتریسین بی برای درمان مننژیت کریپتوکوکی در بیماران مبتلا به HIV توسط پزشک تجویز می‌شود. دوز مصرفی برای بزرگسالان 6 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت تزریق داخل وریدی می‌باشد.
4. این دارو برای درمان لیشمانیوز احشایی توسط پزشکان توصیه می‌شود. توجه داشته باشید که میزان عود بالا با آمفوتریسین B لیپوزومال به دنبال پاکسازی اولیه انگل‌ها در بیمارانی که دچار نقص ایمنی هستند. دوز مصرفی برای بیماران دارای سیستم ایمنی 3 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی و بیماران دچار نقص ایمنی 4 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی می‌باشد. اگر پاکسازی انگلی به دست نیامد، برای درمان بیشتر با متخصص بیماری‌های عفونی مشورت کنید.
5. داده‌های کافی برای تعیین دوز مورد نیاز و مدت درمان لازم برای ریشه‌کنی قارچ‌های خاص وجود ندارد.

موارد احتیاط

قبل از مصرف داروی امفوتریسین بی، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله انتقال گلبول‌های سفید خون (لکوسیت)، بیماری قلبی (مانند ضربان قلب نامنظم، نارسایی قلبی)، بیماری کبد، بیماری کلیوی و… با پزشک در رابطه با خطرات این دارو مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط و هشدار استفاده از داروی امفوتریسین بی خواهیم پرداخت؛

1. درمان باید به صورت داخل وریدی تحت نظارت بالینی دقیق توسط پرسنل آموزش دیده پزشکی انجام شود. باید برای درمان بیماران مبتلا به عفونت‌های قارچی پیشرونده و بالقوه تهدید کننده زندگی به دلیل ارگانیسم‌های حساس رزرو شود.
2. این دارو برای عفونت‌های قارچی غیر تهاجمی (مانند برفک دهان، کاندیدیازیس واژینال، کاندیدیاز مری) در بیماران با تعداد نوتروفیل طبیعی استفاده نشود.
3. واکنش‌های حاد شامل تب، لرز، افت فشار خون، بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، سردرد و تاکی پنه 1 تا 3 ساعت پس از شروع انفوزیون وریدی شایع است. واکنش‌ها معمولاً با چند دوز اول آمفوتریسین B شدیدتر هستند و معمولاً با دوزهای بعدی کاهش می‌یابند.
4. انفوزیون سریع وریدی با افت فشار خون، هیپوکالمی، آریتمی و شوک همراه بوده است و بنابراین باید از آن اجتناب شود.
5. از آنجایی که واکنش‌های ریوی حاد در بیماران تحت درمان در حین یا مدت کوتاهی پس از تزریق لکوسیت گزارش شده است، توصیه می‌شود این انفوزیون‌ها را تا آنجا که ممکن است به طور موقت جدا کرده و عملکرد ریوی را کنترل کنید.
6. هنگام مصرف همزمان با سایر داروهایی که باعث هیپوکالمی می‌شوند (مانند کورتیکواستروئیدها، دیگوکسین) احتیاط کنید.
7. مواردی از کاردیومیوپاتی متسع با شروع جدید و با نارسایی قلبی بعدی گزارش شده است. علائم در عرض 6 ماه پس از قطع عادی شد.
8.  آمفوتریسین B (Amphotericin B) باید با احتیاط در بیماران مبتلا به کاهش عملکرد کلیه استفاده شود. نظارت مکرر بر عملکرد کلیه توصیه می‌شود. در برخی از بیماران هیدراتاسیون و تامین سدیم قبل از تجویز ممکن است خطر ابتلا به سمیت کلیوی را کاهش دهد. داروهای قلیایی مکمل ممکن است عوارض اسیدوز توبولار کلیوی را کاهش دهد. با این حال، اگر خطر عفونت بیشتر از خطر کلیوی است، از مصرف خودداری نکنید.
9.  هرگاه مصرف دارو برای مدتی بیش از هفت روز قطع شود، درمان باید با کمترین سطح دوز شروع شود، مثلاً 0.25 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن و به تدریج افزایش یابد.

موارد منع مصرف داروی امفوتریسین بی

1. حساسیت مفرط

موارد هشدار امفوتریسین بی

1. دارو باید در درجه اول برای درمان بیماران مبتلا به عفونت‌های قارچی پیشرونده و بالقوه تهدید کننده زندگی استفاده شود. نباید برای درمان اشکال غیرتهاجمی بیماری قارچی مانند برفک دهان، کاندیدیازیس واژینال و کاندیدیاز مری در بیماران با تعداد نوتروفیل طبیعی استفاده شود.
2. همچنین این دارو نباید در دوزهای بیشتر از 1.5 میلی گرم بر کیلوگرم تجویز شود. برای جلوگیری از مصرف بیش از حد ناخواسته، که ممکن است منجر به ایست قلبی یا خطرات ریوی بالقوه کشنده شود، احتیاط کنید. نام محصول و دوز را قبل از مصرف بررسی کنید، به خصوص اگر دوز از 1.5 میلی گرم بر کیلوگرم بیشتر باشد.

عوارض امفوتریسین بی (Amphotericin B)

تب، لرزش، لرز، گرگرفتگی، از دست دادن اشتها، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، سردرد، تنگی نفس یا تنفس سریع برخی از عوارض داروی امفوتریسین بی (Amphotericin B) می‌باشد. در برخی موارد، داروهای دیگری (از جمله استامینوفن، دیفن هیدرامین، کورتیکواستروئیدها مانند هیدروکورتیزون) ممکن است برای پیشگیری یا تسکین این عوارض ضروری باشد. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل تورم و درد در محل تزریق، خستگی غیرعادی، ضعف، گرفتگی عضلات، علائم کلیه، تغییر در مقدار ادرار، ادرار دردناک، تغییرات بینایی، تغییرات شنوایی (مانند صدای زنگ در گوش)، ادرار تیره و… می‌باشد. برخی از عوارض جانبی امفوتریسین بی شامل موارد زیر می‌باشد؛

1. بی‌اشتهایی
2. تب و لرز
3. اسهال
4. سردرد
5. فشار خون بالا
6.  بدحالی
7. حالت تهوع
8. درد در محل تزریق
9. ناهنجاری‌های عملکرد کلیه
10. استفراغ
11. گرگرفتگی
12.  فشار خون
13. درد عصب کمر
14. احتباس ادرار

تداخل دارویی امفوتریسین بی

1. تداخلات رده X (پرهیز): برومپریدول، فکسینیدازول[INT]، فوسکارنت، متوکسی فلوران، ساکارومایسس بولاردی
2. کاهش اثر آمفوتریسین بی توسط داروها: عوامل ضد قارچ (مشتقات آزولی)، برومپریدول
3. افزایش اثرات داروها توسط آمفوتریسین بی: آمیفوستین، آمینوگلیکوزید ها، داروهای ضد جنون (نسل دوم؛ آتیپیک ها)، برومپریدول، گلیکوزیدهای قلبی، کولیستیمتات، سیکلوسپورین (سیستمیک)، دی کلرفنیرامین، دولوکستین، فکسینیدازول [INT]، فلوسیتوزین، عوامل مرتبط با کاهش فشار خون، فرآورده های حاوی لوودوپا، نیتروپروسید، فولکودین، سدیم استیبوگلوکونات
4. افزایش اثرات آمفوتریسین بی توسط داروها: آلفوزوسین، باربیتورات ها، بن پریدول، عوامل کاهنده ی فشار خون، بریمونیدین (موضعی)، کورتیکواستروئید ها (سیستمیک، استنشاقی از دهان)، دیازوکسید، درونابینول، فوسکارنت، گانسیکلوویر-والگانسیکلوویر، گیاهان (با خاصیت کاهش فشار خون)، لورمتازپام، متوکسی فلوران، مولسیدومین، نافتوپیدیل، نیکرگولین، نیکوراندیل، اوبینوتوزومب، پنتوکسی فیلین، مهار کننده های فسفو دی استراز 5، آنالوگ های پروستاسیکلین، کیناگولید

مصرف داروی امفوتریسین بی (Amphotericin B) در دوران بارداری و شیردهی

هیچ مطالعه کافی و به خوبی کنترل شده در زنان باردار انجام نشده است. عفونت‌های قارچی سیستمیک در زنان باردار با آمفوتریسین B دئوکسی کولات با موفقیت درمان شده است، اما تعداد موارد گزارش شده اندک بوده است. مطالعات بر روی موش‌ها و خرگوش‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که این شکل دارویی پتانسیل تراتوژنیک در این گونه‌ها ندارد.

در موش‌های صحرایی، دوز غیرسمی این دارو برای مادر 5 میلی‌گرم بر کیلوگرم (معادل 16/0 تا 8/0 برابر محدوده دوز بالینی توصیه‌شده برای انسان از 1 تا 5 میلی‌گرم بر کیلوگرم) و در خرگوش‌ها 3 میلی‌گرم بر کیلوگرم (معادل) برآورد شد. خرگوش‌هایی که دوزهای بالاتر (معادل 0.5 تا 2 برابر دوز توصیه شده برای انسان) از این فرم دارویی دریافت کردند، نسبت به گروه های کنترل، میزان سقط خود به خودی بالاتری را تجربه کردند.

تاثیر داروی امفوتریسین بی در شیردهی

بسیاری از داروها در شیر انسان دفع می‌شوند. با این حال، مقدار یا میزان دفع این دارو و بروز عوارض جانبی در جنین به طور کامل مشخص نیست. شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، باید با در نظر گرفتن اهمیت دارو برای مادر، تصمیم‌گیری در مورد قطع شیردهی یا قطع دارو گرفته شود.

شرایط نگهداری داروی Amphotericin B

داروی امفوتریسین بی باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. همچنین، تمام داروهای شیمیایی و گیاهی در اشکال دارویی مختلف باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.

کلام آخر داروی امفوتریسین بی

این مقاله با عنوان داروی Amphotericin B، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز فراهم شده است. آمفوتریسین بی به عنوان یک داروی ضدقارچی بسیار کارآمد در درمان عفونت‌های قارچی معرفی شده است. این دارو از خانواده آمفوتریسین‌ها با ویژگی‌های شیمیایی منحصر به فرد خود می‌باشد و به دلیل مکانیسم عمل قوی خود در مهار رشد و تکثیر قارچ‌ها، در مواجهه با عفونت‌های جدی نظیر کاندیدیازیس، اسپوروتریشوم و آسپرژیلوس، اثبات شده است.

استفاده از آمفوتریسین بی به عنوان یک گزینه اصلی در درمان عفونت‌های قارچی مشکلات متداولی که ممکن است در استفاده از داروهای ضدقارچی به وجود آید، را حل کرده است. با این حال، باید توجه داشت که این دارو نیز همراه با محدودیت‌ها و عوارض جانبی خود می‌آید، که باید تحت نظر پزشک متخصص مورد ارزیابی و نظارت قرار گیرد.

منبع سایت: Medscape , Medscape