اختلالات روانی، یکی از مسائل بهداشت عمومی جامعه هستند که تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد و جوامع دارند. این اختلالات در انواع مختلفی وجود دارد که ممکن است نیاز به روش‌های درمانی متنوع داشته باشند. یکی از داروهایی که در درمان اختلالات روانی مورد توجه قرار گرفته است، تیوریدازین است. تیوریدازین یک داروی ضد افسردگی از گروه تری‌سیکلیک‌ها است که به عنوان مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین عمل میکند و میتواند در بهبود علائم اختلالات افسردگی، اضطراب و دیگر اختلالات روانی کمک کند. در این مقاله، ما به بررسی اثربخشی و ایمنی داروی تیوریدازین (Thioridazine) در درمان اختلالات روانی می‌پردازیم.
اشکال دارویی تیوریدازین
- قرص: 10 میلی گرم، 25 میلی گرم، 50 میلی گرم، 100 میلی گرم
موارد مصرف قرص تیوریدازین
داروی تیوریدازین برای درمان برخی از اختلالات روانی و خلقی (مانند اسکیزوفرنی) استفاده می‌شود. تیوریدازین متعلق به دسته‌ای از داروها است که به عنوان داروهای ضدروانپریشی شناخته می‌شوند که با کمک به بازگرداندن تعادل برخی مواد طبیعی در مغز عمل میکند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Thioridazine
مکانیسم عمل داروی تیوریدازین عامل فنوتیازین پیپرازین؛ آنتاگونیست برای گیرنده‌های دوپامینرژیک D2 مزولیمبیک پس سیناپسی در مغز است و ترشح هورمون‌های هیپوتالاموس و هیپوفیزیال را کاهش می‌دهد. حذف در نیمه عمر 24 ساعت و متابولیسم توسط آنزیم کبدی P450 CYP2D6 انجام می‌شود. آنزیم‌های مهار شده CYP2D6 و پروتئین محدود 95٪ در مدت زمان 4-5 روز می‌باشد.
مقدار مصرف قرص Thioridazine
قبل از مصرف داروی تیوریدازین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی دارو، شامل مقدار و زمان مصرف را بررسی کنید. تیوریدازین را به صورت خوراکی با یا بدون غذا طبق دستور پزشک، معمولاً 2 تا 4 بار در روز مصرف کنید. دوز بر اساس وضعیت پزشکی شما و پاسخ به درمان است. هنگامی که وضعیت شما بهبود یافت و برای مدتی بهتر شدید، ممکن است پزشک دوز مصرفی شما را کاهش دهد. بدون مشورت با پزشک، دوز مصرفی خود را افزایش، کاهش یا قطع نکنید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی تاثیری بر روند بهبودی شما نداشته و تنها سبب عوارض جانبی خواهد شد.
طریقه مصرف داروی تیوریدازین
- دوز مصرفی برای روان‌گسیختگی 50-100 میلی گرم در 8 ساعت اولیه به صورت خوراکی می‌باشد که سپس روزانه به صورت خوراکی در 6-12 ساعت مصرف می‌شود.
- این دارو برای اختلالات افسردگی 25 میلی گرم هر 8 ساعت به صورت خوراکی تجویز می‌شود که ممکن است به 20-200 میلی گرم در روز افزایش یابد. برای بیماران مبتلا به اختلال کلیوی، تنظیم دوز ضروری نیست.
- سایر موارد مصرف داروی تیوریدازین شامل اختلالات روان پریشی، تظاهرات روان عصبی سالمندان، اختلالات رفتاری کودکان و… می‌باشد که با نسخه و دستور پزشک قابل استفاده است.
- این دارو در جهت روان‌گسیختگی در کودکان 2-12 سال، 5-3 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت خوراکی تقسیمی در 8 ساعت استفاده می‌شود. دوز سمی بالقوه کمتر از 6 سال 3 میلی گرم بر کیلوگرم می‌باشد.
- تیوریدازین (Thioridazine) در سالمندان برای درمان روان‌گسیختگی، 50-100 میلی گرم روزانه در 8 ساعت اولیه و سپس 200-800 میلی گرم در روز به صورت خوراکی در 6-12 ساعت مصرف می‌شود.
- همچنین در جهت درمان اختلالات افسردگی در سالمندان، 25 میلی گرم هر 8 ساعت به صورت خوراکی تجویز می‌شود که ممکن است به 20-200 میلی گرم در روز افزایش یابد.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی تیوریدازین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات سیستم عصبی (مانند تشنج، مصرف بیش از حد دارو یا الکل، خواب آلودگی شدید)، مشکلات فشار خون، مشکلات خونی خاص ( مانند تعداد کم گلبول‌های سفید خون)، بیماری پارکینسون، آنزیم‌های پایین مورد نیاز برای حذف داروها از بدن (هیدروکسیلاتور کند) و… با پزشک در رابطه با خطرات دارو مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط داروی تیوریدازین (Thioridazine) خواهیم پرداخت؛
- افت فشار خون ممکن است در بیماران مبتلا به فئوکروموسیتوم یا نارسایی میترال شدید باشد.
- مکانیسم تنظیم حرارت هیپوتالاموس را کاهش می‌دهد. قرار گرفتن در معرض دمای شدید ممکن است باعث هیپو- یا هایپرترمی شود.
- رتینوپاتی رنگدانه‌ای که عمدتاً در بیمارانی که دوزهای بالاتر از دوز توصیه شده مصرف می‌کنند، مشاهده شده است که با کاهش حدت بینایی، رنگ قهوه‌ای بینایی و اختلال در دید در شب مشخص می‌شود. احتمال این عارضه ممکن است با باقی ماندن در محدوده دوز توصیه شده کاهش یابد.
- در مواردی بیماران در فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری کامل ذهنی دارند (مثلا رانندگی) شرکت می‌کنند، توصیه می‌شود فنوتیازین‌ها را با احتیاط تجویز کنند و دوز را به تدریج افزایش دهند.
- به نظر می‌رسد که بیماران زن تمایل بیشتری به افت فشار خون ارتواستاتیک نسبت به بیماران مرد دارند. در درمان افت فشار خون ناشی از دارو باید از تجویز اپی نفرین اجتناب شود زیرا ممکن است در مواردی باعث ایجاد اثر معکوس اپی نفرین شود. در صورت نیاز به منقبض کننده عروق، مناسب‌ترین آن‌ها لوارترنول و فنیل افرین هستند.
- پس از تجویز مزمن داروهای اعصاب، افزایش نئوپلاسم‌های پستانی در جوندگان مشاهده شده است. نه مطالعات بالینی و نه مطالعات اپیدمیولوژیک انجام شده تا به امروز ارتباطی را بین تجویز مزمن این داروها و تومورزایی پستان نشان نداده است. شواهد موجود بسیار محدود در نظر گرفته می‌شود که در این زمان قطعی نیست.
موارد هشدار استفاده از داروی تیوریدازین
- همانطور که در کارآزمایی‌های کنترل‌شده کوتاه‌مدت نشان داده شده است، بیماران مبتلا به روان‌پریشی مرتبط با زوال عقل که با داروهای ضدروانپریشی درمان می‌شوند، در معرض افزایش خطر مرگ هستند. به نظر می‌رسد که مرگ‌ها یا قلبی عروقی (مانند نارسایی قلبی، مرگ ناگهانی) یا عفونی (مثلاً ذات‌الریه) ماهیت داشته باشند. این دارو برای درمان بیماران مبتلا به روان‌پریشی مرتبط با زوال عقل تایید نشده است.
- نشان داده شده است که فاصله QTc را به روشی وابسته به دوز طولانی‌تر میکند. داروهایی با این پتانسیل با آریتمی‌های نوع Torsades de pointes و مرگ ناگهانی مرتبط هستند. به دلیل پتانسیل اثرات قابل توجه، احتمالاً تهدیدکننده زندگی، درمان باید برای استفاده در درمان بیماران اسکیزوفرنی که به دلیل اثربخشی ناکافی یا ناتوانی در دستیابی به دوره‌های درمانی کافی با سایر داروهای ضدروانپریشی پاسخ قابل قبولی نشان نمی‌دهند اختصاص داده شود.
موارد منع مصرف داروی تیوریدازین
- حساسیت مفرط به فنوتیازین‌ها
- مصرف همزمان با مهارکننده‌های ایزوآنزیم سیتوکروم P450 2D6 (به عنوان مثال، فلوکستین و پاروکستین) و برخی داروهای دیگر (مانند فلووکسامین، پروپرانولول و پیندولول)
- بیمارانی که دارای نقص ژنتیکی هستند که منجر به کاهش سطح فعالیت P450 2D6 می‌شود.
- بیماران مبتلا به پرفشاری خون یا هیپوتانسیو قلبی با درجه شدید
- بیماران در حالت کما
- افسردگی شدید CNS
- بیماری‌های قلبی پرفشاری خون شدید
خطر دیسکینزی دیررس داروی تیوریدازین
- دیسکینزی دیررس، یک سندرم متشکل از حرکات غیر ارادی بالقوه غیرقابل برگشت، ممکن است در بیماران تحت درمان با داروهای ضدروانپریشی ایجاد شود. نمی‌توان به تخمین‌های شیوع برای پیش‌بینی در شروع درمان آنتی‌سایکوتیک تکیه کرد که احتمال ابتلا به این سندروم در کدام بیماران وجود دارد. اینکه آیا فرآورده‌های دارویی آنتی سایکوتیک در پتانسیل آن‌ها برای ایجاد دیسکینزی دیررس متفاوت است یا خیر، ناشناخته است.
- اعتقاد بر این است که خطر ابتلا به سندرم و احتمال برگشت ناپذیر شدن آن با افزایش طول مدت درمان و کل دوز تجمعی داروهای ضدروانپریشی تجویز شده به بیمار افزایش می‌یابد. سندرم میتواند، اگرچه بسیار کمتر، پس از دوره‌های درمانی نسبتا کوتاه در دوزهای پایین ایجاد شود.
- هیچ درمان شناخته شده‌ای برای موارد ثابت شده دیسکینزی دیررس وجود ندارد، اگر درمان ضدروانپریشی متوقف شود، این سندرم ممکن است به طور جزئی یا کامل از بین برود. با این حال، خود درمانی آنتی سایکوتیک ممکن است علائم و نشانه‌های سندرم را سرکوب کند و در نتیجه احتمالاً روند بیماری زمینه‌ای را بپوشاند. اثری که سرکوب علامتی بر دوره طولانی مدت سندرم دارد ناشناخته است.
- با توجه به این ملاحظات، داروهای ضدروانپریشی باید به گونه‌ای تجویز شوند که به احتمال زیاد بروز دیسکینزی دیررس را به حداقل برساند.
عوارض قرص تیوریدازین (Thioridazine)
یبوست، سردرد، اضطراب، ضعف، تاری دید، آرامبخشی، افسردگی، افت فشار خون ارتواستاتیک، تاکی کاردی، ادم مغزی، بیخوابی و… برخی از عوارض جانبی داروی تیوریدازین (Thioridazine) می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فورا به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل لرزش، حالت صورت ماسک مانند، راه رفتن درهم، اسپاسم عضلانی، علائم عفونت، تغییرات بینایی (مانند از دست دادن بینایی، مشکل دید ناگهانی در شب، بینایی قهوه‌ای رنگ) و… می‌باشد.
در صورت بروز هر گونه حرکات غیرمعمول یا کنترل نشده (به ویژه در صورت، لب‌ها، زبان، بازوها) فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. در موارد نادر، تیوریدازین ممکن است سطح یک ماده شیمیایی خاص (پرولاکتین) را افزایش دهد. برای زنان، این افزایش پرولاکتین ممکن است منجر به شیر ناخواسته، از دست رفتن یا قطع قاعدگی یا مشکل در باردار شدن شود. برای مردان نیز ممکن است منجر به کاهش توانایی جنسی، ناتوانی در تولید اسپرم یا بزرگ شدن سینه‌ها شود. در صورت بروز هر یک از این علائم، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از عوارض جانبی داروی تیوریدازین شامل موارد زیر می‌باشد؛
- آرام بخش
- افزایش وزن
- اختلال در نعوظ
- بیخوابی
- بیقراری
- اضطراب
- تحریک
- افسردگی
- ضعف
- سردرد
- ادم مغزی
- افت فشار خون ارتواستاتیک
- تاکی کاردی
- سرگیجه
- تیرگی لنز (استفاده طولانی مدت)
- بی اشتهایی
- سوء هاضمه
- یبوست
- دیسکرازی خون
تداخل دارویی تیوریدازین
- تداخلات رده X (پرهیز): آکلیندینیوم، آمینولوولینیک اسید (سیستمیک)، آسوناپرویر، آزلاستین (نازال)، بروموپرید، بروم پریدول، سیمتروپیوم، مهارکننده‌های CYP2D6، داپوکستین، دروندارون، الوکسادولین، فکسینیدازول، فلوکستین، فلووکسامین، گلیکوپیرولات (استنشاق دهانی)، گلیکوپیرونیوم (موضعی)، ایپراتروپیوم (استنشاق دهانی)، لترموویر، لوسولپیرید، متوکلوپرامید، موکلوبمید، اورفنادرین، اوکساتومید، اوکسوممازین، پارالدهید، پیموزاید، پیریبدیل، پتاسیم کلرید، پتاسیم سیترات، داروهای طولانی کننده فاصله QT (با بالاترین خطر)، کینیدین، روفناسین، رولاپیتانت، ساکوئیناویر، سولپیرید، تالیدومید، تیوتروپیوم، اومکلیدینیوم
- کاهش اثرات داروها توسط تیوریدازین: مهارکننده‌های استیل کولین استراز، آمفتامین‌ها، داروهای ضد پارکینسون (آگونیست دوپامین)، داروهای پروکاینتیک، گوانتیدین، ایتوپرید، لترموویر، لوسولپیرید، نیتروگلیسیرین، پیریبدیل، کیناگولید، سکرتین، تاموکسیفن
- کاهش اثرات تیوریدازین توسط داروها: مهارکننده‌های استیل کولین استراز، آنتی‌اسیدها، داروهای ضد پارکینسون (آگونیست دوپامین)، بروم پریدول، لیتیم، پگ اینترفرون آلفا-2b، پیریبدیل
- افزایش اثرات داروها توسط تیوریدازین: هالوپریدول، داروهای مرتبط با کاهش فشارخون، ایندورامین، آیوهگزول، آیومپرول، آیوپامیدول، مکوئیتازین، متوتری‌مپرازین، متیل‌فنیدات، متوپرولول، متی‌روسین، نبیولول، نیتروپروسید، الانزاپین، آگونیست های اپیوئید، اورفنادرین، اکسی کدون، پارالدهید، فولکودین، پیتولیسانت، پورفیمر، پتاسیم کلرید، پتاسیم سیترات
مصرف داروی تیوریدازین (Thioridazine) در دوران بارداری و شیردهی
در دوران بارداری فقط در صورتی استفاده شود که منافع بالقوه خطر احتمالی برای جنین را توجیه کند. نوزادانی که در سه ماهه سوم بارداری در معرض داروهای ضدروانپریشی قرار می‌گیرند، در معرض خطر علائم خارج هرمی یا ترک پس از زایمان هستند. گزارش‌هایی از بیقراری، هیپرتونی، هیپوتونی، لرزش، خواب آلودگی، دیسترس تنفسی و اختلال تغذیه وجود دارد که این عوارض از نظر شدت متفاوت است. در حالی که در برخی موارد علائم به خودی خود محدود شده‌اند، در موارد دیگر نوزادان نیاز به حمایت در بخش مراقبت‌های ویژه و بستری طولانی مدت دارند.
شرایط نگهداری داروی Thioridazine
داروی تیوریدازین (Thioridazine) باید در دمای اتاق و به دور از نور آفتاب نگهداری شود. توجه داشته باشید که اشکال دارویی مختلف از جمله قرص، شربت، کپسول، محلول تزریقی و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر داروی تیوریدازین
با توجه به مطالعات انجام شده و نتایج به دست آمده، داروی تیوریدازین به عنوان یک گزینه مؤثر و ایمن در درمان اختلالات روانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو با مکانیسم عمل خود به عنوان مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین، توانایی کنترل و بهبود علائم اختلالات مختلف روانی را داراست. مطالعات بالینی نشان داده‌اند که استفاده از تیوریدازین در بیماران مبتلا به اختلالات افسردگی، اضطراب و دیگر اختلالات روانی، منجر به بهبود قابل توجهی در وضعیت روانی و عملکرد زندگی می‌شود. این مقاله با عنوان داروی Thioridazine، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز فراهم شده است.
منبع سایت: Medscape
