یکی از مشکلات شایع گوارشی که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند، افزایش اسید معده و عوارض مرتبط با آن مانند سوزش سر دل، رفلاکس معده و حتی زخم‌های گوارشی است. این وضعیت، علاوه بر ایجاد ناراحتی‌های روزمره، میتواند بر کیفیت زندگی و سلامت کلی تأثیر بگذارد. در میان روش‌های مختلف برای مدیریت این مشکل، قرص بی کربنات سدیم به عنوان یک داروی ساده، ارزان و سریع‌الاثر برای کاهش اسید معده شناخته شده است.
اشکال دارویی بی کربنات سدیم
- محلول تزریقی: 4%، 4.2%، 7.5%، 8.4%
- قرص: 325 میلی گرم، 650 میلی گرم
موارد مصرف قرص بی کربنات سدیم
قرص بی کربنات سدیم برای کاهش اسید معده و سایر مشکلات مربوط به آن استفاده میشود. این دارو به عنوان ضد اسید برای درمان سوزش سر دل، سوء هاضمه و ناراحتی معده استفاده میشود. بی کربنات سدیم یک آنتی اسید بسیار سریع است و باید فقط برای تسکین موقت استفاده شود. اگر نیاز به درمان طولانی مدت مشکلات اسید معده (مانند بیماری زخم معده یا رفلاکس معده) دارید، با پزشک خود در مورد سایر داروها صحبت کنید. بی کربنات سدیم ماده فعال جوش شیرین است.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر قرص بی کربنات سدیم
قرص بی کربنات سدیم به عنوان یک آنتیاسید عمل می‌کند و مکانیسم اثر آن به توانایی خنثی‌سازی اسید معده مرتبط است. بی‌کربنات سدیم در حضور اسید معده (HCl) وارد واکنش میشود و منجر به تشکیل دی‌اکسید کربن (CO₂) و آب (H₂O) میشود. این واکنش باعث کاهش اسیدیته معده میشود و محیط معده را خنثی‌تر می‌کند. با خنثی‌سازی اسید معده، درد و التهاب ناشی از تماس اسید با مخاط معده یا مری کاهش می‌یابد. کاهش اسیدیته محیط معده به جلوگیری از آسیب مخاط معده در شرایطی مانند زخم معده کمک می‌کند.
مقدار مصرف قرص بی کربنات سدیم
قرص بی کربنات سدیم را به صورت خوراکی، هر 4 ساعت در صورت نیاز یا طبق دستور پزشک مصرف کنید. برخی از قرص‌ها را باید قبل از قورت دادن در یک لیوان آب حل کرد. برخی دیگر از قرص‌ها باید به صورت کامل همراه با یک لیوان آب مصرف شوند. اگر پزشک به شما دستور داده است که این دارو را برای اسیدوز یا قلیایی کردن ادرار خود مصرف کنید، دوز شما بر اساس وضعیت پزشکی و پاسخ به درمان است. برای بهره مندی بیشتر از این دارو، آن را به طور منظم و دقیقاً طبق دستور مصرف کنید.
نحوه مصرف قرص بی کربنات سدیم
- مقدار مصرفی قرص بی کربنات سدیم برای سوزش معده یا ریفلاکس معده؛ 500 تا 1000 میلی گرم (معادل 1 تا 2 قرص) در صورت نیاز، معمولاً یک تا دو بار در روز است. بهتر است 1 تا 2 ساعت بعد از غذا مصرف شود.
- قرص را به صورت کامل همراه با یک لیوان آب مصرف کرده و از جویدن یا خرد کردن دارو خودداری کنید. خرد کردن یا جویدن قرص منجر به آزادسازی فوری و در نتیجه افزایش خطرعوارض جانبی میشود.
- توجه داشته باشید که بدون هماهنگی با پزشک دوز مصرفی خود را افزایش یا کاهش ندهید. افزایش دوز مصرفی، بدون هماهنگی با پزشک تاثیری بر روی سلامتی شما نداشته و تنها عوارض را افزایش می‌دهد.
- مصرف بیش از دوز تجویز شده ممکن است باعث آلکالوز متابولیک، نفخ یا افزایش سدیم خون شود. بی کربنات سدیم ممکن است جذب داروهای دیگر را تحت تاثیر قرار دهد. برای جلوگیری از تداخل، حداقل 2 ساعت فاصله بین مصرف این قرص و سایر داروها رعایت کنید.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص بی کربنات سدیم، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات سیستم ایمنی، مشکلات کلیوی، مشکلات کبدی، برخی بیماری‌های ریوی (بیماری انسدادی مزمن ریه-COPD)، دیابت، سایر موارد مشکلات معده (مانند تومورها) و… با پزشک در رابطه با خطرات این دارو مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط قرص بی کربنات سدیم خواهیم پرداخت؛
- در بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب، نارسایی شدید کلیوی، ادماتوز یا حالت های نگهدارنده سدیم، کودکان مبتلا به DKA و مصرف همزمان کورتیکواستروئیدها با احتیاط مصرف شود.
- تجویز داخل وریدی (IV) میتواند باعث اضافه بار مایعات یا املاح شود که منجر به رقیق شدن غلظت الکترولیت‌های سرم، هیدراتاسیون بیش از حد، حالت‌های احتقانی یا ادم ریوی میشود.
- کاهش پتاسیم ممکن است مستعد آلکالوز متابولیک باشد و هیپوکلسمی همزمان ممکن است با اسپاسم کارپوپدال همراه با افزایش pH پلاسما باشد. قبل یا در حین انفوزیون به طور مناسب درمان شود تا خطر چنین عدم تعادل الکترولیتی به حداقل برسد.
- به دلیل محتوای بالای سدیم، مصرف این قرص میتواند فشار خون را افزایش دهد. سدیم اضافی ممکن است باعث تجمع مایعات و بدتر شدن علائم شود.
- دفع ناکارآمد سدیم و بی‌کربنات ممکن است منجر به مشکلات الکترولیتی یا آلکالوز شود. مصرف بی‌کربنات ممکن است در افراد با عملکرد غیرطبیعی کبد مشکلاتی ایجاد کند.
- در دوران بارداری، مصرف این قرص باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود. محتوای سدیم میتواند برای جنین و مادر مضر باشد. مصرف در دوران شیردهی باید محدود شود.
موارد منع مصرف بی کربنات سدیم
- حساسیت مفرط
- از دست دادن کلرید به دلیل استفراغ یا مکش مداوم دستگاه گوارش
عوارض قرص بی کربنات سدیم
حالت تهوع و استفراغ، نفخ شکم، درد و ناراحتی معده، یبوست، اسهال، تشنگی شدید، سرگیجه، سردرد، افزایش فشار خون، بی‌حالی و… برخی از عوارض قرص بی کربنات سدیم می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض قرص بی کربنات سدیم خواهیم پرداخت؛
- خونریزی مغزی
- ادم
- آروغ زدن
- اتساع معده
- درد و ناراحتی معده
- اسهال
- یبوست
- تشنگی شدید
- ورم دست‌ها یا پاها
- افزایش فشار خون
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- اسپاسم عضلانی
- بی‌حالی
تداخل دارویی بی کربنات سدیم
تداخل قابل توجهی برای این دارو یافت نشد. در صورت مصرف بی کربنات سدیم با داروهای دیگر، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
مصرف قرص بی کربنات سدیم در دوران بارداری و شیردهی
مصرف قرص بی کربنات سدیم در دوران بارداری باید با احتیاط انجام شود و تنها تحت نظر پزشک باشد. این دارو میتواند در موارد خاص برای کاهش علائم سوزش سر دل یا رفلاکس معده در بارداری استفاده شود، اما خطرات و مزایای آن باید به دقت ارزیابی شود. تغییرات هورمونی و فشار رحم بر معده میتواند باعث افزایش اسید معده شود. بی کربنات سدیم با خنثی کردن اسید معده، علائم را کاهش می‌دهد. قبل از مصرف حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
از مصرف مداوم یا دوزهای بالا خودداری کنید و تنها در موارد ضروری و با دوز توصیه شده مصرف کنید. داروهای آنتیاسید دیگر مانند ترکیبات حاوی کربنات کلسیم یا منیزیم معمولا گزینه‌های ایمن‌تری در دوران بارداری هستند. برای کاهش رفلاکس و سوزش معده، از غذاهای چرب، اسیدی یا تند پرهیز کنید و وعده‌های غذایی کوچک و مکرر مصرف کنید.
شرایط نگهداری قرص بی کربنات سدیم
قرص بی کربنات سدیم باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آنها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آنها را مصرف کنند.
کلام آخر قرص بی کربنات سدیم
این مقاله به بررسی کاهش اسید معده با قرص بی کربنات سدیم، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. این دارو با خنثی کردن اسید معده، به سرعت علائم آزاردهنده گوارشی را کاهش می‌دهد و زندگی روزمره را برای افراد مبتلا به مشکلات گوارشی آسان‌تر می‌کند. با این حال، مصرف این دارو باید با دقت و تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا استفاده طولانی‌مدت یا نادرست از آن ممکن است عوارضی مانند اختلال در تعادل الکترولیتی، آلکالوز متابولیک یا افزایش فشار خون را به همراه داشته باشد.
