افزایش سطح آمونیاک در خون یا هایپرآمونمی یک وضعیت متابولیک پیچیده است که میتواند به‌طور جدی بر عملکرد سیستم عصبی و سایر ارگان‌های بدن تأثیر بگذارد. این اختلال به دلیل مشکلات در فرآیندهای بیوشیمیایی خاص مانند نقص چرخه اوره یا بیماری‌های کبدی رخ می‌دهد. آمونیاک ماده‌ای سمی است که باید به سرعت از بدن دفع شود؛ در غیر این صورت، تجمع آن میتواند منجر به علائمی نظیر گیجی، استفراغ، تغییر در سطح هوشیاری و در موارد شدید، کما شود. یکی از داروهای مهم در درمان این مشکل، قرص سدیم بنزوات است.
اشکال دارویی سدیم بنزوات
- اسید بنزوئیک
- آمپول سدیم بنزوات
- قرص
- محلول
موارد مصرف قرص سدیم بنزوات
قرص سدیم بنزوات یک ماده شیمیایی است که به عنوان نگهدارنده در صنایع غذایی، دارویی و محصولات آرایشی استفاده میشود. این ماده خواص ضد میکروبی دارد و با جلوگیری از رشد باکتری‌ها، کپک‌ها و قارچ‌ها، به حفظ تازگی و ماندگاری محصولات کمک میکند. برخی از موارد مصرف قرص سدیم بنزوات شامل موارد زیر است؛
- کاهش سطح آمونیاک خون
- بهبود عملکرد کبد
- کاربردهای ضد عفونی
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر قرص سدیم بنزوات
سدیم بنزوات به آمونیاک (NH₃) موجود در خون متصل میشود و یک ترکیب قابل دفع به نام هیپوریک اسید (Hippuric Acid) را تشکیل می‌دهد. هیپوریک اسید به راحتی از طریق کلیه‌ها و ادرار دفع میشود، بنابراین سطح آمونیاک خون کاهش می‌یابد. این مکانیسم به ویژه در بیمارانی که نقص در چرخه اوره (Urea Cycle) دارند و نمی‌توانند آمونیاک را به اوره تبدیل کنند، مفید است.
مقدار مصرف قرص سدیم بنزوات
قبل از مصرف قرص سدیم بنزوات، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. قرص را به صورت کامل همراه با یک لیوان آب یا همراه با غذا مصرف کرده و از جویدن یا خرد کردن دارو خودداری کنید. خرد کردن یا جویدن قرص منجر به آزادسازی فوری و در نتیجه افزایش خطر عوارض جانبی خواهد شد. توجه داشته باشید که بدون هماهنگی با پزشک، دوز مصرفی خود را افزایش یا کاهش ندهید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی با پزشک، تاثیری بر روی سلامتی شما ندارد.
نحوه مصرف قرص سدیم بنزوات
نحوه مصرف قرص سدیم بنزوات بستگی به تشخیص پزشک و شرایط بیماری دارد، زیرا این دارو در درمان بیماری‌های خاص مانند هایپرآمونمی (افزایش آمونیاک در خون) تجویز میشود. در ادامه راهنمای عمومی مصرف این دارو ارائه شده است:
- به طور کلی، دوز دارو بر اساس وزن بدن بیمار و شدت هایپرآمونمی (افزایش آمونیاک در خون) تعیین میشود. برای بزرگسالان و کودکان، پزشک 100 تا 250 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز را تجویز میکند. دوز تجویزی ممکن است به چندین دوز تقسیم شده در روز تقسیم شود.
- این دارو به صورت خوراکی مصرف میشود. بهتر است دارو را همراه با غذا یا بعد از غذا میل کنید تا از عوارض گوارشی جلوگیری شود. دارو باید با مقدار زیادی آب مصرف شود تا کلیه‌ها بتوانند ترکیبات دفعی را به خوبی از بدن خارج کنند.
- دوز دقیق باید بر اساس وزن کودک توسط پزشک تعیین شود. این دارو ممکن است با احتیاط بیشتری تجویز شود و نیاز به نظارت دقیق عملکرد کلیه و کبد دارد.
سدیم بنزوات برای پوست
سدیم بنزوات به عنوان یک ماده نگهدارنده در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده میشود و نقش مهمی در افزایش ماندگاری این محصولات دارد. این ماده به طور خاص در جلوگیری از رشد باکتری‌ها، کپک‌ها و قارچ‌ها موثر است. اگرچه سدیم بنزوات در برخی محصولات مراقبت از پوست استفاده میشود، اما باید با احتیاط مصرف شود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص سدیم بنزوات، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعال باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله سابقه قارچ پوستی، سابقه خانوادگی یا شخصی چربی خون بالا (تری گلیسیرید)، مشکلات یا بیماری پوستی درمان نشده، بیماری کبد، حساسیت به ضدعفونی کننده، شرایط از دست دادن استخوان و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به موارد احتیاط سدیم بنزوات خواهیم پرداخت؛
- در صورت وجود بیماری‌های کلیوی یا کاهش عملکرد کلیه، ممکن است دفع هیپوریک اسید مختل شود و عوارضی ایجاد کند. اگر کبد به درستی عمل نکند، متابولیسم سدیم بنزوات مختل میشود و ممکن است تجمع آمونیاک ادامه یابد. این دارو برای بیماران با نقص چرخه اوره مفید است، اما باید تحت نظارت پزشک مصرف شود.
- مصرف سدیم بنزوات در دوران بارداری و شیردهی باید با احتیاط و فقط در صورت لزوم و تجویز پزشک باشد. ممکن است خطراتی برای جنین یا نوزاد وجود داشته باشد.
- این دارو ممکن است با داروهای دیگر، به ویژه داروهای موثر بر کلیه یا کبد، تداخل داشته باشد. لیست داروهای مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهید.
- تجویز باید از طریق کاتتر ورید مرکزی باشد. تجویز از طریق خط محیطی ممکن است باعث سوختگی شود. نرخ جریان تزریق بولوس به خصوص برای نوزادان نسبتاً بالا است. خارج شدن از بافت‌های اطراف وریدی ممکن است منجر به نکروز پوست شود. در صورت مشکوک شدن به انفوزیون، انفوزیون را قطع کرده و در صورت لزوم در محل های مختلف انفوزیون از سر بگیرید. محل انفوزیون را از نزدیک برای نفوذ احتمالی در طول تجویز دارو کنترل کنید.
- با توجه به شباهت‌های ساختاری بین فنیل استات و بنزوات به سالیسیلات، دارو ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند که معمولاً با مصرف بیش از حد سالیسیلات مرتبط است. نظارت بر پروفایل های شیمیایی خون، pH خون و pCO2 باید انجام شود.
- از آنجا که از دست دادن پتاسیم ادرار با دفع آنیون های غیر قابل جذب، فنیل استیل گلوتامین و هیپورات افزایش می‌یابد، سطح پتاسیم پلاسما باید به دقت کنترل شود و در صورت لزوم درمان مناسب انجام شود.
- در بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب یا نارسایی شدید کلیوی و در شرایط بالینی که احتباس سدیم همراه با ادم وجود دارد، باید با احتیاط فراوان استفاده شود. قطع مصرف، ارزیابی بیمار و انجام اقدامات متقابل درمانی مناسب در صورت بروز یک عارضه جانبی ضروری است.
موارد منع مصرف سدیم بنزوات
- حساسیت مفرط
عوارض قرص سدیم بنزوات
حالت تهوع و استفراغ، کم خونی، تشنج، تحریک، اختلالات پوستی، اختلال روانی، اسهال، ادم مغزی، فشار خون بالا و… برخی از عوارض قرص سدیم بنزوات می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض قرص سدیم بنزوات می‌پردازیم؛
- استفراغ (12%)
- تحریک (3%)
- کم خونی (4%)
- ادم مغز (5%)
- کما (3%)
- تشنج (6%)
- اسهال (3%)
- فشار خون بالا (4%)
- اختلال روانی (6%)
- حالت تهوع (3%)
- دیسترس تنفسی (3%)
- اختلالات پوستی (6%)
تداخل دارویی سدیم بنزوات
تداخل قابل توجهی در رابطه با این دارو یافت نشد.
مصرف قرص سدیم بنزوات در دوران بارداری و شیردهی
داده‌های موجود در زنان باردار برای شناسایی خطر مرتبط با دارو برای نقایص مادرزادی عمده، سقط جنین یا پیامدهای نامطلوب مادر یا جنین کافی نیست. مطالعات تولید مثل حیوانات انجام نشده است.
هیچ اطلاعاتی در مورد وجود فنیل استات سدیم، بنزوات سدیم در شیر انسان یا حیوان، اثرات آن بر شیرخواران یا تولید شیر وجود ندارد. فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر باید همراه با نیاز بالینی مادر به درمان و هرگونه عوارض جانبی احتمالی بر روی شیرخوار شیرخوار ناشی از دارو یا بیماری زمینه‌ای مادر در نظر گرفته شود.
شرایط نگهداری قرص سدیم بنزوات
قرص سدیم بنزوات باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آنها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آنها را مصرف کنند.
کلام آخر قرص سدیم بنزوات
این مقاله به بررسی هایپرآمونمی (افزایش سطح آمونیاک در خون) با قرص سدیم بنزوات، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. افزایش سطح آمونیاک در خون یا هایپرآمونمی، یک اختلال جدی و پیچیده است که میتواند بر عملکرد سیستم عصبی و سایر اندام‌های بدن تاثیرات منفی بگذارد. درمان این بیماری نیازمند استفاده از داروهای خاصی است که بتوانند سطح آمونیاک را در خون کاهش دهند. یکی از این داروها قرص سدیم بنزوات است که با مکانیزم‌های خاص خود به دفع آمونیاک اضافی از بدن کمک میکند.
