قرص سلژیلین، که در ابتدا برای درمان بیماری پارکینسون توسعه یافته بود، به عنوان یک مهارکننده مونوآمین اکسیداز نوع (B (MAO-B عمل می‌کند. این دارو با افزایش سطح دوپامین در مغز، به بهبود علائم پارکینسون کمک می‌کند. با این حال، مطالعات اخیر نشان داده‌اند که سلژیلین می‌تواند در درمان افسردگی نیز موثر باشد، به ویژه در مواردی که سایر درمان‌ها ناکافی بوده است.
اشکال دارویی سلژیلین
- قرص: 5 میلی گرم
- کپسول: 5 میلی گرم
- قرص متلاشی شونده: 1.25 میلی گرم
موارد مصرف قرص سلژیلین
قرص سلژیلین برای درمان افسردگی (برخی موارد پارکینسون) در سنین مختلف استفاده میشود. سلژیلین متعلق به دسته‌ای از داروهای شناخته شده به عنوان مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (مهارکننده های MAO) است که با کمک به بازگرداندن تعادل برخی مواد طبیعی در مغز عمل می‌کند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی سلژیلین
مکانیسم عمل قرص سلژیلین؛ مهارکننده انتخابی MAO-B؛ ممکن است فعالیت دوپامینرژیک را با تداخل در بازجذب دوپامین در سیناپس افزایش دهد. حداکثر زمان پلاسما دارو 0.5-0.9 ساعت، غلظت 0.9-2.7 نانوگرم در میلی لیتر، شروع اثر ظرف 1 ساعت در مدت زمان 24-72 ساعت می‌باشد. فراهمی زیستی این دارو 10% و پروتئین محدود 90٪ است که متابولیت‌ها شامل ال-آمفتامین، ال-دس متیل سلژیلین، ال-متامفتامین می‌باشد. حذف در نیمه عمر 10 ساعت و دفع از طریق ادرار صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف قرص سلژیلین
قرص سلژیلین را طبق دستور پزشک روزانه یک الی دو بار به صورت خوراکی مصرف کنید. یکی از اشکال مورد استفاده این دارو پچ پوستی است. قبل از استفاده از چسب، ناحیه مورد استفاده برای چسب را به آرامی و به طور کامل با آب و صابون شستشو داده و با حوله خشک کنید. پچ را روی پوست مودار، چرب، قرمز، بریده، شکسته یا زخمی قرار ندهید. یک وصله را روی قسمتی از پوست خشک تمیز بالای بدن (تنه)، بالای ران یا قسمت خارجی بالای بازو قرار دهید، جایی که با لباس‌های تنگ برخورد نکند. برای جلوگیری از تحریک، هر بار چسب را در ناحیه دیگری از بدن خود قرار دهید.
زمان مصرف قرص سلژیلین
قبل از مصرف قرص سلژیلین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. برای کاهش خطر عوارض جانبی، پزشک ممکن است دارو را با دوز کم شروع کند و به تدریج دوز مصرفی را افزایش دهد. دارو را مطابق با دستور پزشک مصرف کرده و بدون هماهنگی با وی دوز مصرفی خود را افزایش، کاهش یا قطع نکنید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی با پزشک تنها سبب عوارض جانبی میشود. از این دارو به طور منظم استفاده کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. برای کمک به یادآوری، هر روز در ساعت معینی از آن استفاده کنید.
نحوه مصرف قرص سلژیلین
- قرص سلژیلین برای درمان بیماری پارکینسون، 5 میلی گرم به صورت خوراکی در صبحانه و 5 میلی گرم در ناهار (10 میلی گرم در روز) استفاده میشود. پس از 2-3 روز از درمان سلژیلین، می‌توان شروع به کاهش دوز لودوپا 10-30٪ در صورت تحمل کرد.
- دوز مصرفی با تجزیه کننده خوراکی (با لوودوپا/کاربیدوپا) 1.25 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی است که ممکن است پس از 6 هفته در صورت پاسخ ناکافی، حداکثر 2.5 میلی گرم در روز افزایش یابد. دوز مصرفی باید قبل از صبحانه و بدون مایعات مصرف شود. بیمار باید به مدت 5 دقیقه قبل و بعد از مصرف دارو از خوردن غذا یا مایعات خودداری کند.
- این دارو در سالمندان 5 میلی گرم به صورت خوراکی در صبحانه و 5 میلی گرم در ناهار (10 میلی گرم در روز) مصرف میشود که کمتر از 5 میلی گرم در روز در صورت ترکیب با لوودوپا مصرف خواهد شد. پس از 2-3 روز از درمان سلژلین، می‌توان شروع به کاهش دوز لودوپا 10-30٪ در صورت تحمل کرد.
- بیماران مبتلا به اختلال کلیوی و کبدی باید اطلاعات دارویی موجود در دارو را با دقت بررسی کنند تا دچار عوارض و خطراتی نشوند.
- در صورت فراموشی یک نوبت از دارو، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نوبت فراموش شده نزدیک به نوبت بعدی است، آن را فراموش کرده و قرص سلژیلین را مطابق با نسخه پزشک مصرف کنید. هرگز برای جبران دوز از دست رفته یک نوبت را دو بار تکرار نکنید.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص سلژیلین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله سابقه شخصی یا خانوادگی فشار خون بالا، سابقه سردردهای شدید و مکرر، سابقه شخصی و خانوادگی اختلالات روانی یا خلقی (مانند اختلال دوقطبی، افسردگی، اسکیزوفرنی)، مشکلات کبدی، برخی بیماری‌های سیستم عصبی (سندرم پارکینسون)، تشنج، تیروئید پرکار (پرکاری تیروئید)، سابقه شخصی یا خانوادگی گلوکوم (نوع بسته زاویه) و… با پزشک مشورت کنید.
مصرف داروی سلژیلین در برخی بیماران سبب گیجی و خواب آلودگی شده است. در صورت بروز، از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری بالایی است، خودداری کنید. برای مثال؛ تاحد امکان رانندگی نکرده و کار با ماشین‌آلات و تجهیزات را به زمان دیگری موکول کنید. از قرار دادن پوست خود در معرض منابع مستقیم گرما مانند پدهای گرمایشی، پتوهای برقی، لامپ‌های حرارتی، سونا، جکوزی، تخت‌های آب گرم یا نور خورشید به مدت طولانی در حین استفاده از چسب سلژیلین خودداری کنید.
موارد هشدار قرص سلژیلین
- این دارو ممکن است عوارض جانبی دوپامینرژیک لوودوپا را تشدید کند و باعث دیسکینزی یا تشدید دیسکینزی قبلی شود که ممکن است به نوبه خود نیاز به کاهش دوز لوودوپا داشته باشد.
- در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی، درمان یک دوره افسردگی ممکن است یک دوره مختلط یا مانیک را تسریع کند. قبل از شروع درمان، بیماران را از نظر هرگونه سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال دوقطبی، مانیا یا هیپومانیا غربال کنید.
- دارو حاوی فنیل آلانین، جزء آسپارتام است. هر قرص 1.25 میلی گرمی حاوی 1.25 میلی گرم فنیل آلانین است. بیمارانی که دوز 2.5 میلی گرمی مصرف می‌کنند، 2.5 میلی گرم فنیل آلانین دریافت خواهند کرد. قبل از تجویز دارو برای بیمار مبتلا به PKU، مقدار ترکیبی روزانه فنیل آلانین از همه منابع، از جمله درمان را در نظر بگیرید.
- مصرف همزمان دکسترومتورفان ممکن است منجر به اپیزودهای روان پریشی یا رفتارهای عجیب شود.
- به علاوه، هیپوتانسیون ارتواستاتیک ممکن است رخ دهد. بروز افت فشار خون ارتواستاتیک در بیماران سالمند بالای 65 سال گزارش شده است.
موارد منع مصرف قرص سلژیلین
- حساسیت مفرط
- مصرف همزمان مواد افیونی (مپریدین و مشتقات، متادون یا ترامادول) و سایر مهارکننده‌های MAO، از جمله مهارکننده‌های انتخابی MAO-B یا سایر داروهای کلاس MAO، از جمله لینزولید، یک آنتی‌باکتری اگزازولیدینون
- ظرف 14 روز پس از مصرف مواد افیونی، مهارکننده‌های دیگر MAO یا سایر داروهای کلاس MAO
- مصرف همزمان مخمر سنت جان یا سیکلوبنزاپرین (یک شل کننده عضلانی سه حلقه‌ای)
- مصرف همزمان دکسترومتورفان
خطر رفتارهای اجباری با مصرف قرص سلژیلین
- بیماران می‌توانند تمایل شدید به قمار، افزایش میل جنسی، میل شدید برای خرج کردن پول، پرخوری یا سایر هوس‌های شدید و ناتوانی در کنترل این هوس‌ها را در حین مصرف یک یا چند دارو، از جمله سلژیلین، که باعث افزایش مرکزی می‌شوند، تجربه کنند.
- در برخی موارد، اگرچه نه همه آن‌ها، گزارش شده است که این اصرارها با کاهش دوز یا قطع دارو متوقف شده است. از آنجایی که بیماران ممکن است این رفتارها را غیرطبیعی تشخیص ندهند، برای پزشک مهم است که به طور خاص از بیماران یا مراقبان آن‌ها در مورد ایجاد میل جدید یا افزایش یافته به قمار، میل جنسی، خرج کردن کنترل نشده، پرخوری یا سایر هوس‌ها در حین درمان با دارو سوال کنند. در صورت بروز این موارد، با پزشک مشورت کنید.
خطر فشار خون با مصرف قرص سلژیلین
- مصرف قرص سلژیلین ممکن است باعث تشدید فشار خون بالا و افت فشار خون ارتواستاتیک شود. در بیمارانی که در معرض خطر ابتلا به این اثر هستند، با احتیاط مصرف شود.
- واکنش‌های پرفشاری خون مرتبط با مصرف غذاهای حاوی تیرامین حتی در بیمارانی که دوز توصیه‌شده روزانه سلژیلین بلعیده شده را مصرف می‌کنند، گزارش شده است. مهار MAO-B با افزایش دوزهای روزانه به تدریج از بین می‌رود.
- به نظر می‌رسد افزایش حساسیت تیرامین برای پاسخ به فشار خون با دوز 5 میلی گرم در روز شروع میشود. با این حال، دوز دقیقی که در آن دارو به یک مهارکننده غیرانتخابی تمام آنزیم‌های MAO در بیماران خاص تبدیل میشود، ناشناخته است.
- استفاده ایمن در دوزهای بالای 2.5 میلی گرم در روز بدون محدودیت تیرامین در رژیم غذایی ثابت نشده است. فشار خون کنترل نشده هنگام مصرف دوز توصیه شده سلژیلین بلعیده شده و یک داروی سمپاتومیمتیک (افدرین) گزارش شده است.
عوارض قرص سلژیلین
سرگیجه، خواب آلودگی، قرمزی و تحریک در محل مصرف، خستگی، ضعف، مشکلات خواب، یبوست و خشکی دهان و… برخی از عوارض قرص سلژیلین می‌باشد. برای کاهش خطر سرگیجه و سبکی سر، هنگام برخاستن از حالت نشسته یا خوابیده به آرامی بلند شوید. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل غش، تغییرات روانی و خلقی (بی‌قراری، گیجی)، سفتی یا انقباض عضلانی، تغییر در توانایی جنسی، لرزش، تورم مچ پا، افزایش یا کاهش وزن غیرعادی، تورم و قرمزی چشم، تغییرات بینایی (مانند دوتایی یا تاری دید)، تشنج و… می‌باشد. در ادامه به عوارض قرص سلژیلین خواهیم پرداخت؛
- اختلال حرکات ارادی
- حالت تهوع (20%)
- درد شکم
- دهان خشک
- آریتمی‌ها
- گیجی
- درد عمومی
- توهمات
- سردرد
- بی‌خوابی
- تغییرات خلق و خوی
- افت فشار خون ارتواستاتیک
- سنکوپ
- احتباس ادرار
- استفراغ
تداخل دارویی سلژیلین
- تداخلات رده X (پرهیز): سیکلوبنزاپرین، سیپروهپتادین، دئوتترابنازین، دکس متیل‌فنیدات، دکسترومتورفان، دی اتیل پروپیون، دیفنوکسیلات، اپی نفرین (استنشاقی دهانی)، فنتانیل، گوانتیدین، هروئین، هیدرومرفون، ایمی پرامین، ایندورامین، محصولات رادیو دارویی آیوبنگوان، ایزومتپتین، لو متادون، لوونوردفرین، لینزولید، ماپروتیلین، مپتازینول، مکوئیتازین، متادون، اکس‌کاربازپین، اکسی کدون، اکسی مورفون، اوزانیمود، فنیرامین، فولکودین، پیزوتیفن، ربوکستین، مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین، عوامل سروتونرژیک (با خطر بالا، متفرقه)، مهارکننده های بازجذب سروتونین/ نوراپی‌نفرین
- کاهش اثرات سلژلین توسط داروها: برومپریدول، سیپروهپتادین، دمپریدون، پیپامپرون
- افزایش اثرات سلژلین توسط داروها: فنتانیل، گوانتیدین، گیاهان (با خاصیت کاهنده فشارخون)، محصولات حاوی لوودوپا، لو متادون، لینزولید، لورمتازپام، ماپروتیلین، متادون، متوکلوپرامید، مولسی‌دومین، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز (ضدافسردگی)، نفتوپیدیل، نیسرگولین، نیکوراندیل، اوبینوتوزومب، اکس‌کاربازپین، اکسی کدون، اکسی مورفون، اوزانیمود، پنتوکسی فیلین، فنیرامین، فولکودین
- افزایش اثرات داروها توسط سلژلین: مکوئیتازین، متارامینول، متیل دوپا، متیلن بلو، متیل‌فنیدات، میانسرین، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز (نوع b)، مورفین (سیستمیک)، نفازودون، نفوپام، نیتروپروسید، نوراپی‌نفرین، نورمتادون، تریاک، پیزوتیفن، ربوکستین، رمی فنتانیل، رزرپین، بتاهیستین، بزافیبرات، برکسانولون، بریمونیدین (چشمی)، بریمونیدین (موضعی)، برومپریدول، بوپرپیون، کلومیپرامین، کدئین، سیپروهپتادین، دئوتترابنازین، دکس‌متیل‌فنیدات، دکسترومتورفان، دی اتیل پروپیون، دمپریدون، دوپامین، دوکساپارم
مصرف قرص سلژیلین در دوران بارداری و شیردهی
داده‌های موجود در مورد مصرف در زنان باردار برای اطلاع از خطرات مرتبط با دارو در مورد پیامدهای نامطلوب بارداری کافی نیست. هنگام درمان یک زن باردار، پزشک باید به دقت خطرات بالقوه مصرف MAOI، به ویژه خطر بحران فشار خون بالا در دوران بارداری، همراه با فواید ثابت شده درمان افسردگی با داروهای ضد افسردگی را در نظر بگیرد. در مطالعات حیوانی، تجویز دارو در دوران بارداری با مسمومیت رشدی (کاهش رشد و بقای جنینی و پس از زایمان) در دوزهای بیشتر از دوزهای بالینی همراه بود.
تاثیر قرص سلژیلین در شیردهی
هیچ اطلاعاتی در رابطه با حضور قرص سلژیلین در شیر انسان یا تأثیر آن بر تولید شیر یا نوزاد وجود ندارد. سلژیلین و متابولیت‌ها در شیر موش در سطوح بالاتر از پلاسمای مادر تشخیص داده شد. به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی جدی در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، از جمله احتمال بروز بحران فشار خون بالا، به مادران شیرده توصیه کنید که شیردهی در طول درمان و تا 7 روز پس از دوز نهایی توصیه نمیشود.
شرایط نگهداری داروی سلژیلین
قرص سلژیلین باید در دمای اتاق و به دور از نور نگهداری شود. توجه داشته باشید که اشکال دارویی مختلف از جمله قرص، شربت، شیاف، کرم، پماد و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر قرص سلژیلین
این مقاله به بررسی درمان افسردگی و بیماری پارکینسون با قرص سلژیلین، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. سلژیلین با افزایش سطح دوپامین در مغز و تأثیر بر سایر ناقل‌های عصبی، کمک می‌کند تا علائم افسردگی کاهش یابند. از مزایای این دارو می‌توان به اثربخشی در مواردی که سایر درمان‌ها ناکافی بوده‌اند و بهبود کیفیت زندگی بیماران اشاره کرد. با این حال، استفاده از سلژیلین مانند هر داروی دیگری ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد که باید با دقت مدیریت شود.
منبع سایت: Medscape
