اختلالات روحی و روانی از جمله چالش‌های جدی در سلامت عمومی محسوب می‌شوند که می‌توانند زندگی فردی و اجتماعی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. این اختلالات طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها مانند افسردگی، اضطراب، اسکیزوفرنی و اختلالات دو قطبی را شامل می‌شوند که هر کدام نیازمند رویکردهای درمانی خاصی هستند. یکی از داروهای مؤثر در درمان این دسته از بیماری‌ها، قرص کوئنتیاکس است. این دارو که به عنوان یک آنتی‌سایکوتیک آتیپیک شناخته میشود، نقش مهمی در کنترل علائم روانپریشی و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اختلالات خلقی و روانی دارد.
اشکال دارویی کوئنتیاکس
- قرص انتشار فوری: 25 میلی گرم، 50 میلی گرم، 100 میلی گرم، 200 میلی گرم، 300 میلی گرم، 400 میلی گرم
- قرص نسخه طولانی: 50 میلی گرم، 150 میلی گرم، 200 میلی گرم، 300 میلی گرم، 400 میلی گرم
موارد مصرف قرص کوئنتیاکس
قرص کوئنتیاکس برای درمان برخی اختلالات روانی یا خلقی (مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، دوره‌های ناگهانی شیدایی یا افسردگی مرتبط با اختلال دوقطبی) استفاده میشود. کوئتیاپین به دسته‌ای از داروها تعلق دارد که به عنوان آنتی‌سایکوتیک‌های آتیپیک شناخته می‌شوند که با کمک به بازگرداندن تعادل برخی مواد طبیعی در مغز عمل می‌کند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر قرص کوئنتیاکس
آنتی سایکوتیک آتیپیک مربوط به کلوزاپین است. علائم مثبت و منفی اختلالات روان پریشی را از طریق تضاد گیرنده‌های انتقال دهنده عصبی متعدد در مغز، از جمله دوپامین D1 و D2، هیستامین H1، آلفا1- و آلفا2-آدرنرژیک و سروتونین نوع 1 و 2 (5-HT1A، 5-HT2) کاهش می‌دهد. هیچ تمایلی به بنزودیازپین و گیرنده های موسکارینی کولینرژیک ندارد. جذب دارو با فراهمی زیستی 100% (محلول خوراکی)، زمان اوج پلاسما در انتشار فوری 1.5 ساعت و در کبد توسط CYP3A4 متابولیزه میشود.
مقدار مصرف قرص کوئنتیاکس
قرص کوئنتیاکس را طبق دستور پزشک، معمولاً 2 یا 3 بار در روز با یا بدون غذا از طریق خوراکی مصرف کنید. برای درمان افسردگی مرتبط با اختلال دوقطبی، این دارو را طبق دستور پزشک خود به صورت خوراکی، یک بار در روز قبل از خواب مصرف کنید. بدون هماهنگی با پزشک، دوز مصرفی خود را افزایش یا کاهش ندهید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی با پزشک تاثیری بر روی سلامتی شما نداشته و تنها خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.
زمان مصرف قرص کوئنتیاکس
این دارو را به طور منظم مصرف کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. برای اینکه به خاطر بسپارید، کوئنتیاکس را هر روز در ساعات معینی مصرف کنید. با افزایش دوز مصرفی، وضعیت شما سریع‌تر بهبود نمی‌یابد و خطر عوارض جانبی شما افزایش می‌یابد. حتی اگر احساس خوبی دارید به مصرف این دارو ادامه دهید. بدون مشورت با پزشک مصرف دارو را قطع نکنید. برخی شرایط ممکن است با قطع ناگهانی این دارو بدتر شوند. همچنین، ممکن است علائمی مانند مشکلات خواب، حالت تهوع، سردرد، اسهال، تحریک پذیری را تجربه کنید.
طریقه مصرف قرص کوئنتیاکس
- دوز مصرفی برای روان‌گسیختگی (اشکال آزادسازی فوری)، 50 میلی گرم روزانه تقسیم بر 12 ساعت در روز اول، در روز 2-3 دوز روزانه با افزایش 25-50 میلی گرم در 8-12 ساعت به 300-400 میلی گرم در روز چهارم افزایش یافت. تنظیمات بیشتر را می‌توان با افزایش 25-50 میلی گرم در هر 12 ساعت در فواصل بیشتر از 2 روز انجام داد.
- همچنین، دوز پیشنهادی در اشکال انتشار تمدید شده، 300 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی است که ممکن است تا 300 میلی گرم در روز در فواصل ≥1 روز افزایش یابد. بیمارانی که درمان را به مدت بیش از 1 هفته قطع کرده باشند، باید پس از شروع درمان، دوز آن‌ها مجدداً افزایش یابد. بیماران ممکن است در صورت قطع درمان کمتر از 1 هفته، دوز نگهدارنده قبلی خود را دوباره شروع کنند.
- برای درمان اختلال دوقطبی یا اپیزودهای افسردگی ممکن است قرص‌های انتشار فوری یا طولانی مدت داده شود. دوز در طی 4 روز به سمت بالا افزایش یافت. دوز مصرفی در روز اول 50 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی است که در روز دوم به 100 میلی گرم قبل از خواب افزایش می‌یابد.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص کوئنتیاکس، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله آب مروارید چشم، بیماری کبد، تعداد پایین گلبول‌های سفید خون (از جمله سابقه کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون ناشی از داروها)، اختلال تشنج، مشکل در بلع، مشکلات تیروئید، انسداد معده یا روده (مانند یبوست شدید، انسداد روده)، مشکلات خاص روده یا معده (مانند ایلئوس)، سابقه شخصی یا خانوادگی دیابت، بیماری قلبی، فشار خون بالا و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط قرص کوئنتیاکس خواهیم پرداخت؛
- در سرطان سینه و سابقه تشنج با احتیاط مصرف شود. همچنین، در بیماری‌های قلبی عروقی و عروق مغزی با احتیاط مصرف شود.
- افزایش خطر ابتلا به هیپرگلیسمی و دیابت؛ در برخی موارد، هیپرگلیسمی همزمان با استفاده از داروهای ضدروان‌پریشی آتیپیک با کتواسیدوز، کمای هیپراسمولار یا مرگ همراه است. کنترل قند خون بیماران پرخطر از نظر علائم هیپرگلیسمی از جمله پلی دیپسی، پلی اوری، پلی فاژی و ضعف ضروری است. قند خون را در بیماران دیابتی یا در معرض خطر دیابت به طور منظم کنترل کنید.
- بدتر شدن بالینی افسردگی و افکار خودکشی ممکن است علیرغم درمان رخ دهد. نظارت بالینی مناسب، از جمله آزمایش چربی خون ناشتا در آغاز و به طور دوره‌ای، در طول درمان توصیه میشود.
- افزایش فشار خون در کودکان و نوجوانان گزارش شده است. فشار خون را در آغاز و به طور دوره‌ای در طول درمان کنترل کنید.
- لکوپنی، نوتروپنی و آگرانولوسیتوز ممکن است رخ دهد. انجام شمارش کامل خون (CBC) در چند ماه اول درمان ضروری است. در چنین بیمارانی، در صورت عدم وجود سایر عوامل ایجاد کننده، در اولین نشانه کاهش قابل توجه بالینی WBC، قطع درمان را در نظر بگیرید.
- قرص کوئنتیاکس می‌تواند سطح پرولاکتین را افزایش دهد و افزایش می‌تواند در طول تجویز مزمن ادامه یابد. هیپرپرولاکتینمی ممکن است GnRH هیپوتالاموس را سرکوب کند و در نتیجه ترشح گنادوتروپین هیپوفیز را کاهش دهد. این به نوبه خود، ممکن است عملکرد تولید مثل را با اختلال در استروئیدوژنز گناد در بیماران زن و مرد مهار کند.
- علائم حیاتی ارتواستاتیک باید در بیمارانی که در معرض افت فشار خون هستند (بیماران مسن، بیماران مبتلا به کم آبی بدن، هیپوولمی، درمان همزمان با داروهای کاهنده فشار خون)، کنترل شود.
- این دارو ممکن است باعث خواب آلودگی، افت فشار خون وضعیتی، بی‌ثباتی حرکتی و حسی شود که ممکن است منجر به افتادن و در نتیجه شکستگی یا آسیب‌های دیگر شود. انجام ارزیابی کامل خطر سقوط هنگام شروع درمان آنتی سایکوتیک و به طور مکرر برای بیماران تحت درمان طولانی مدت آنتی سایکوتیک ضروری است.
موارد هشدار قرص کوئنتیاکس
- این دارو برای روانپریشی مرتبط با زوال عقل تایید نشده است. همانطور که در کارآزمایی‌های کنترل‌شده کوتاه‌مدت نشان داده شده است، بیماران مسن مبتلا به روانپریشی مرتبط با زوال عقل که با داروهای ضد روانپریشی درمان می‌شوند، در معرض افزایش خطر مرگ هستند. به نظر می‌رسد مرگ و میر در این کارآزمایی‌ها ماهیت قلبی عروقی (مانند نارسایی قلبی، مرگ ناگهانی) یا عفونی (مثلاً ذات الریه) داشته باشد.
- افزایش خطر تفکر و رفتار خودکشی در کودکان، نوجوانان و جوانانی که داروهای ضد افسردگی برای اختلال افسردگی اساسی و سایر اختلالات روانپزشکی مصرف می‌کنند. نسخه‌ها باید برای کمترین مقدار موثر درمانی نوشته شوند و مراقبان باید بروز خودکشی و رفتارهای مرتبط با آن را به پزشک گزارش دهند.
موارد منع مصرف قرص کوئنتیاکس
- حساسیت مفرط
عوارض قرص کوئنتیاکس
سرگیجه، سردرد، خستگی، افزایش فشارخون دیاستولیک، افزایش اشتها، یبوست، دردشکم، خواب آلودگی، خشکی دهان، کمر درد و… برخی از عوارض قرص کوئنتیاکس می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض قرص کوئنتیاکس خواهیم پرداخت؛
- سرگیجه (1-18%)
- خستگی (3-14%)
- علائم خارج هرمی (1-13%)
- افزایش فشار خون دیاستولیک (41%)
- افزایش تری گلیسیرید (8-22%)
- افزایش کلسترول تام (7-18%)
- افزایش اشتها (2-12%)
- یبوست (6-11%)
- خشکی دهان (9-44%)
- سردرد (7-21)
- خواب آلودگی (18-57%)
- درد شکم (4-7٪؛ وابسته به دوز)
- سوء هاضمه (2-7٪)
- لرزش (2-8%)
- کمردرد (3-5%)
- افت فشار خون وضعیتی (2-7%)
- راش (4%)
- تاری دید (1-4٪)
تداخل دارویی کوئنتیاکس
- تداخلات رده X (پرهیز): بروموپرید، برومپریدول، کابرگولین، سیمتروپیوم، کانیواپتان، الوکسادولین، فکسینیدازول، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، گلیکوپیرولات (استنشاق دهانی)، گلیکوپیرونیوم (موضعی)، ایدلالیسیب، ایپراتروپیوم (استنشاق دهانی)، لفامولین، لووسولپیرید، متوکلوپرامید، اورفنادرین، اوکساتومید، اوکسوممازین، پارالدهید، پیموزاید، پیریبدیل، پوساکونازول، پتاسیم کلرید، پتاسیم سیترات، داروهای طولانی کننده فاصله QT (بیشترین خطر)، روفناسین، سولپیرید، تالیدومید، تیوتروپیوم، اومکلیدینیوم
- کاهش اثرات داروها توسط کوئنتیاکس: مهارکننده‌های استیل کولین استراز، آمفتامین‌ها، داروهای ضد دیابت، داروهای ضد بیماری پارکینسون (آگونیست دوپامین)، عوامل معده روده ای (پروکینتیک)، ایتوپراید، گوانتیدین، لووسولپیرید، نیتروگلیسیرین، پیریبدیل، کیناگولید، سکرتین
- کاهش اثرات کوئنتیاکس توسط داروها: مهارکننده‌های استیل کولین استراز، کابرگولین، کاربامازپین، القاکننده‌های متوسط و قوی CYP 3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، انزالوتامید، اردافتینیب، لیتیوم، میتوتان، پیریبدیل، ساریلومب، سیلتوکسیمب، گیاه علف چای، توسیلیزومب
مصرف قرص کوئنتیاکس در دوران بارداری و شیردهی
نوزادانی که در سه ماهه سوم در معرض خطر علائم اکسترا هرمی یا ترک هستند؛ باید با احتیاط قرص کوئنتیاکس را مصرف کنند. داده‌های کلی موجود از مطالعات اپیدمیولوژیک منتشر شده در مورد زنان باردار که در معرض مواد مخدر قرار گرفته‌اند، خطر ابتلا به نقایص مادرزادی عمده، سقط جنین یا پیامدهای نامطلوب مادر یا جنین را نشان نداده است. خطراتی برای مادر در ارتباط با اسکیزوفرنی درمان نشده، دوقطبی I یا اختلال افسردگی اساسی و قرار گرفتن در معرض دارو در دوران بارداری وجود دارد.
خطر اسکیزوفرنی درمان نشده یا اختلال دوقطبی I، از جمله افزایش خطر عود، بستری شدن در بیمارستان و خودکشی برای مادر وجود دارد. اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی I با افزایش پیامدهای نامطلوب پری ناتال از جمله زایمان زودرس همراه است. مشخص نیست که آیا این نتیجه مستقیم بیماری یا سایر عوامل همراه است.
تاثیر قرص کوئنتیاکس در شیردهی
داده‌های محدودی از ادبیات منتشر شده وجود دارو را در شیر مادر در دوز نسبی نوزاد کمتر از 1% از دوز تنظیم‌شده با وزن مادر گزارش می‌دهند. هیچ عارضه جانبی ثابتی در نوزادانی که از طریق شیر مادر در معرض کوتیاپین قرار گرفته‌اند، گزارش نشده است. هیچ اطلاعاتی در مورد اثرات کوتیاپین (قرص کوئنتیاکس) بر تولید شیر وجود ندارد. فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر باید همراه با نیاز بالینی مادر به درمان و هرگونه عوارض جانبی احتمالی بر روی کودک ناشی از دارو یا بیماری زمینه‌ای مادر در نظر گرفته شود.
شرایط نگهداری قرص کوئنتیاکس
قرص کوئنتیاکس باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. توجه داشته باشید که اشکال دارویی مختلف از جمله قرص، شربت، شیاف، کرم، محلول تزریقی و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر قرص کوئنتیاکس
این مقاله به بررسی درمان اختلالات روحی با قرص کوئنتیاکس، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. درمان اختلالات روحی و روانی نیازمند ترکیبی از رویکردهای دارویی و روان‌درمانی است و قرص کوئنتیاکس به عنوان یکی از داروهای موثر در این زمینه شناخته میشود. این دارو با تأثیرگذاری بر سیستم‌های عصبی و تنظیم مواد شیمیایی مغز مانند دوپامین و سروتونین، توانسته است به طور قابل توجهی در کنترل و مدیریت علائم بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی و افسردگی مقاوم به درمان موفق باشد.
منبع سایت: Medscape
