اگر حداقل یکبار به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کرده اید، با مطالعه این مطلب با حیطه‌های بیشتری از این تخصص و نقش این متخصصین در پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی بیماری‌ها آشنا می‌شوید.
اگر هم تاکنون به پزشک طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه نکرده اید، با مطالعه این متن با این تخصص آشنا می‌شوید و می‌توانید برای تشخیص و درمان مشکلات مربوط به این حیطه پزشکی از آنها کمک بگیرید.
برای چه بیماری هایی به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنیم ؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید در مورد رشته طب فیزیکی و توانبخشی اطلاعاتی داشته باشیم. رشته طب فیزیکی و توانبخشی یکی از ۲۶ رشته‌های تخصص پزشکی در ایران است، که متخصصین این رشته ابتدا پس از گذراندن دوره پزشکی عمومی در امتحان دستیاری شرکت کرده با رتبه‌های برتر (جز پنج رشته پرطرفدار امتحان تخصص پزشکی) وارد این مقطع تحصیلی می‌شوند و پس از سه سال این رشته فارغ التحصیل می‌شوند.
اما بهتر است برای شناخت بهتر این رشته کمی به عقب برگردیم و تاریخچه این رشته را در جهان و ایران به طور مختصر مرور کنیم.
فعالیت متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی در بخش بستری را می‌توان در موارد ذیل خلاصه کرد:
- توانبخشی سیستم عصبی شامل: بیماران آسیب نخاعی، ضربه مغزی، سکته مغزی، ام اس، پارکینسون، فلج مغزی کودکان
- توانبخشی قلبی-ریوی شامل: سکته قلبی، نارسایی قلبی، آسم و COPD و دیگر بیماری‌های ریوی
- توانبخشی ارتوپدی شامل: توانبخشی قبل و بعد از جراحی‌های ارتوپدی، شکستگی‌ها و …
- توانبخشی اطفال شامل: فلج مغزی، بیماری‌های عضلانی کودکان مثل میوپاتی‌ها و دیستروفی‌های ارثی
- سایر موارد مورد نیاز به توانبخشی مثل: نقص عضو، سوختگی، سرطان، پیوند و هر بیماری که در عملکرد شخصی و اجتماعی فرد اختلال به وجود آورد.
متخصصین این رشته در بخش سرپایی در مطب‌های شخصی، کلینیک‌های درد و یا مراکز جامع توانبخشی حضور دارند و به ارائه خدمت در موارد زیر می‌پردازند:
- پیگیری روند توانبخشی موارد بستری که در بالا به آنها اشاره شد و نظارت بر ادامه درمان آنها توسط تیم توانبخشی
- پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی بیماری‌های مربوط به استخوان، عصب و عضله
- درمان بیماری‌های اسکلتی-عضلانی
- تشخیص و درمان انواع کمردرد با روش‌های فیزیکی
- تشخیص و درمان بیرون زدگی دیسک کمر (سیاتیکا)
- تشخیص و درمان بیرون زدگی دیسک گردن
- انجام درمان‌های غیرجراحی در اختلالات ستون فقرات و دیسک
- پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی پوکی استخوان
- درمان آرتروز مفاصل
- تشخیص و درمان آسیب‌های تاندونی
- به کارگیری انواع روش‌های تزریقی تخصصی در بیماری‌های اسکلتی-عضلانی
- درمان آرتروز زانو با تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)، ژل هیالورونیک، پرولوتراپی، ازن و …
- تشخیص و درمان انواع اختلالات شانه مثل پارگی‌ها و آسیب‌های تاندونی، شانه یخ زده
- تشخیص و درمان گیرافتادگی‌های عصب در نقاط مختلف مثل مچ دست و آرنج
- تشخیص علت و درمان گزگز، مورمور، سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی دست‌ها و پاها
- ورزش درمانی در آسیب‌های اسکلتی- عضلانی
- درمان کمردرد و گردن درد با تجویز تمرینات تخصصی
- تشخیص، درمان و توانبخشی انواع آسیب‌های ورزشی
- به کارگیری انواع حرکات اصلاحی در درمان انحراف ستون فقرات (اسکولیوز، گودی کمر)، زانوها، افتادگی شانه‌ها
- به کارگیری روش درمان دستی (مانیپولاسیون ستون فقرات یا منوآل تراپی) مشابه آنچه در کایروپراکتیک و استئوپاتی انجام می‌شود
- تزریق بوتولینیوم توکسین (بوتاکس) در درمان اسپاسم و اسپاستیسیتی عضلات در بیماری‌هایی مثل MS، سکته مغزی، آسیب نخاعی
- نوار عصب و عضله
- درمان پارکینسون
- تشخیص و درمان آسیب‌های اسکلتی- عضلانی مرتبط با شغل و ارائه راهکار جهت پیشگیری از این مشکلات
- درمان انواع بی اختیاری ادرار و مدفوع با روش‌هایی همچون بیوفیدبک
- درمان گرفتگی‌ها و اسپاسم‌های عضلانی
- تجویز و به کارگیری انواع مدالیته ای فیزیکی فیزیوتراپی مثل لیزرپرتوان (High Power Laser)، مگنت تراپی (Magnet Therapy) و شاک ویو (Shock wave)
- تشخیص و درمان دفورمیتی (بدشکلی‌ها) پا مثل کف پای صاف و چرخش مچ
- درمان فتق دیسک کمر با روش‌های تزریق تخصصی ستون فقرات مثل تزریق اپیدورال و کودال
متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی برای تشخیص بیماری ها از چه روش هایی استفاده می کنند ؟
مشابه دیگر رشته‌های پزشکی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی از مهمترین ابزار برای تشخیص بیماری‌ها که شرح حال و معاینه فیزیکی دقیق بیماران است، استفاده کرده و از این ابزار ارزان و بی عارضه برای تشخیص و نهایتا درمان بیماران خود، بهره می‌جوید.
متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی، ممکن است برای تشخیص دقیق تر و یا رسیدن به یک تشخیص واحد از بین تشخیص‌های محتمل بر اساس شرح حال و معاینه بیمار، از نوار عصب و عضله و یا از سونوگرافی عصبی-اسکلتی-عضلانی استفاده کنند، که توسط این متخصصین انجام می‌شود.
گروه تخصصی پزشکان طب فیزیکی و توانبخشی جمعی متشکل از ۱۲ متخصص این رشته است که با بالاترین رتبه در امتحان تخصص وارد این رشته در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی شده اند. اکثریت پزشکان این گروه دارای بورد تخصصی بوده و برخی عضو علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور هستند و یا سابقه عضویت در هیئت علمی را در رزومه کاری خود دارند. اعضای این گروه علاوه بر فعالیت جمعی به منظور آموزش بیماران، فعالیت‌های آموزشی درون گروهی دارند که باعث می‌شود همواره با علم روز پزشکی به درمان بیماران خود بپردازند. همچنین پزشکان این مجموعه بیمارانی را که در تشخیص و درمانشان چالش‌هایی به وجود می‌آید، در گروه واتس آپی مجموعه مطرح کرده، تا جمعی دوازده نفره برای تشخیص و درمان این موارد تصمیم بگیرند.
طب فیزیکی و توانبخشی یک رشته پزشکی تخصصی بالینی است که به بررسی، پیشگیری و درمان معلولیت‌ها و ناتوانی‌های فیزیکی می‌پردازد. استفاده از لفظ فیزیکی در این رشته بیشتر اشاره به فیزیک بدن و کالبد است. استفاده از وسایل و مواد فیزیکی در درمان بیماری‌ها ریشه در تاریخ بشر دارد اما توجه روزافزون به این نوع درمان و گسترش اطلاعات علمی در این زمینه باعث شد از سال ۱۹۴۷ بورد تخصصی رشته طب فیزیکی و توانبخشی در آمریکا تصویب شود. در حال حاضر طب فیزیکی و توانبخشی شامل سه بخش طب توانبخشی، طب فیزیکی و الکترودیاگنوز است. این رشته به صورت مختصر «فیزیاتری» Physiatry و متخصصین این رشته «فیزیاتریست» Physiatrist نام دارند که از لغت یونانی physikos به معنای «فیزیک» و iatreia به معنای «هنر درمان» گرفته شده است. فیزیاتریست از درمان‌های غیر داروئی در کنار سایر درمان‌های متداول در درمان بیماری‌ها استفاده می‌کند و علاوه بر درمان بیماری در جهت رسیدن به حداکثر عملکرد بیمار و بهبود کیفیت زندگی تلاش می‌نماید.
