شیمیدرمانی یکی از روش‌های رایج و موثر در درمان سرطان است که با استفاده از داروهای خاص، رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی را متوقف یا کاهش می‌دهد. با این حال، این روش درمانی با عوارض جانبی متعددی همراه است که میتواند کیفیت زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار دهد. یکی از این عوارض، آسیب به مثانه و بروز مشکلاتی مانند سیستیت هموراژیک (خونریزی مثانه) به دلیل استفاده از داروهایی همچون سیکلوفسفامید و ایفوسفامید است. یکی از داروهای درمانی در این زمینه، آمپول مسنا است.
اشکال دارویی مسنا
- محلول تزریقی: 100 میلی گرم در میلی لیتر
- قرص: 400 میلی گرم
موارد مصرف آمپول مسنا
آمپول مسنا برای کاهش خطر خونریزی در مثانه (سیستیت هموراژیک) استفاده میشود که یک عارضه جانبی بسیار جدی درمان با یک داروی شیمی درمانی سرطان به نام ایفوسفامید است. مسنا به محافظت از پوشش مثانه در برابر آسیبهای ناشی از ایفوسفامید کمک می‌کند. با این حال، مسنا اثرات ضد سرطانی ایفوسفامید را تغییر نمی‌دهد.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر آمپول مسنا
مکانیسم عمل آمپول مسنا؛ در خون به دیمسنا اکسید میشود و به نوبه خود در کلیه به مسنا تبدیل میشود. ترکیب سولفیدریل مصنوعی (تیول) به متابولیت ایفوسفامید آکرولئین در مثانه یا کلیه متصل و سم زدایی می‌کند. فراهمی زیستی این دارو 45-79% و پروتئین محدود 69-75٪ (مسنا به علاوه دیمسنا) است.
مقدار مصرف آمپول مسنا
قبل از مصرف آمپول مسنا، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. دوز بر اساس اندازه بدن و دوز ایفوسفامید (یا سیکلوفسفامید) است. هنگام مصرف این دارو، حداقل یک لیوان (4 فنجان یا 1 لیتر) مایع در روز بنوشید مگر اینکه پزشکتان دستور دیگری بدهد. انجام این کار به کاهش عوارض جانبی مثانه ناشی از داروی شیمی درمانی کمک می‌کند. اگر ظرف 2 ساعت پس از مصرف دارو استفراغ کردید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
نحوه مصرف قرص مسنا
- دوز معمول بسته به شدت بیماری و تشخیص پزشک متفاوت است. برای بزرگسالان دوزهای 480 میلی گرم/متر مربع 2 و 6 ساعت بعد از تجویز ایفسفامید تجویز میشود.
- توجه داشته باشید که قرص را به صورت کامل همراه با یک لیوان آب مصرف کرده و از جویدن یا خرد کردن دارو خودداری کنید. خرد کردن یا جویدن قرص منجر به آزادسازی فوری و در نتیجه افزایش خطر عوارض جانبی خواهد شد.
- مسنا در کاهش خطر سیستیت هموراژیک در اکثر بیماران بسیار موثر است. با این حال، ممکن است در تعداد کمی از بیماران موثر نباشد. اگر متوجه شدید که ادرار شما صورتی، قرمز یا خونی است، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
موارد احتیاط
قبل از مصرف آمپول مسنا، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. مصرف مسنا در برخی بیماران سبب گیجی و خواب آلودگی شده است. در صورت بروز، از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری بالایی است، پرهیز کنید. تا حد امکان رانندگی نکرده و کار با ماشین‌آلات و تجهیزات را به زمان دیگری موکول کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط آمپول مسنا خواهیم پرداخت؛
- پیش از تزریق، هرگونه حساسیت به مواد فعال دارو یا سایر اجزای آن را با پزشک یا پرستار مطرح کنید. اگر سابقه آلرژی شدید (مانند آنافیلاکسی) دارید، پزشک را مطلع سازید.
- آمپول‌ها باید توسط پرستار یا پزشک در محیط‌های درمانی تزریق شوند. روش تزریق (عضلانی، وریدی، زیرجلدی) و دوز باید طبق دستور پزشک باشد.
- دارو را در دمای مناسب و مطابق دستورالعمل نگهداری کنید. برخی از آمپول‌ها نیاز به نگهداری در یخچال دارند.
- مصرف همزمان برخی آمپول‌ها با داروهای دیگر ممکن است تداخل ایجاد کند. لیست داروهایی که مصرف می‌کنید (شامل داروهای گیاهی و مکمل‌ها) را به پزشک ارائه دهید.
- اگر مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند نارسایی کلیه، کبد، بیماری قلبی، یا دیابت هستید، پزشک را مطلع کنید.
حساسیت مفرط با آمپول مسنا
- مصرف این دارو ممکن است باعث واکنش‌های حساسیت سیستمیک، از جمله آنافیلاکسی شود. این واکنش‌ها ممکن است شامل تب، علائم قلبی عروقی (افت فشار خون، تاکی کاردی)، نارسایی حاد کلیوی، هیپوکسی، دیسترس تنفسی، کهیر، آنژیوادم، علائم آزمایشگاهی انعقاد داخل عروقی منتشر، ناهنجاری‌های هماتولوژیک، افزایش آنزیم‌های کبدی، حالت تهوع، استفراغ و… شود.
- این واکنش‌ها ممکن است با قرار گرفتن در معرض اول یا پس از چندین ماه قرار گرفتن در معرض رخ دهد. نظارت بر علائم یا نشانه‌ها را در نظر داشته باشید. در صورت بروز، درمان را قطع کنید و مراقبت‌های حمایتی را ارائه دهید.
- این دارو یک ترکیب تیول است. واکنش‌های حساسیت به مسنا و آمیفوستین، ترکیب دیگر تیول گزارش شده است.
سمیت پوستی با آمپول مسنا
- بثورات دارویی همراه با ائوزینوفیلی و علائم سیستمیک و واکنش‌های پوستی و مخاطی بولوز و زخمی، مطابق با سندرم استیونز-جانسون یا نکرولیز اپیدرمی سمی گزارش شده است.
- درمان با آمپول مسنا ممکن است باعث واکنش‌های پوستی و مخاطی شود که با کهیر، بثورات پوستی، اریتم، خارش، احساس سوزش، آنژیوادم، ادم اطراف چشم، گرگرفتگی و استوماتیت مشخص میشود.
- این واکنش‌ها ممکن است با قرار گرفتن در معرض اول یا پس از چندین ماه قرار گرفتن در معرض رخ دهد. درمان را قطع کنید و مراقبت‌های حمایتی را ارائه دهید.
موارد منع مصرف آمپول مسنا
- حساسیت مفرط به دارو یا سایر ترکیبات آن
سمیت بنزیل الکل با آمپول مسنا
- عوارض جانبی جدی از جمله واکنش‌های کشنده و «سندرم نفس نفس زدن» در نوزادان نارس یا کم‌وزن که دوزهای بنزیل الکل 99 تا 234 میلی گرم بر کیلوگرم در روز دریافت کردند (سطح بنزیل الکل خون 0.61 تا 1.378 میلی‌مول در لیتر) رخ داد.
- علائم مرتبط با «سندرم گاز» و سایر واکنش‌های نامطلوب بالقوه شامل وخامت تدریجی عصبی، تشنج، خونریزی داخل جمجمه، ناهنجاری‌های خونی، تجزیه پوست، نارسایی کبدی و کلیوی، افت فشار خون، برادی کاردی و کلاپس قلبی عروقی است.
- نوزادان نارس و نوزادان کم وزن ممکن است بیشتر در معرض این واکنش‌ها باشند، زیرا ممکن است کمتر قادر به متابولیسم بنزیل الکل باشند. همچنین، حداقل مقدار بنزیل الکل که در آن سمیت ممکن است رخ دهد مشخص نیست.
- فرمول تزریقی حاوی 10.4 میلی گرم در میلی لیتر بنزیل الکل نگهدارنده است. از مصرف در نوزادان نارس و نوزادان کم وزن خودداری کنید. قرص‌ها حاوی بنزیل الکل نیستند.
عوارض آمپول مسنا
یبوست، درد شکم، سرگیجه، سردرد، حالت تهوع و استفراغ، خواب آلودگی، سرفه، گرگرفتگی، درد قفسه سینه، اسهال، تنگی نفس و… برخی از عوارض آمپول مسنا می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی از عوارض مسنا خواهیم پرداخت؛
- حالت تهوع و استفراغ
- بی اشتهایی
- خستگی
- درد شکم
- یبوست
- کم خونی
- سرگیجه یا سردرد
- بی خوابی
- خواب آلودگی
- درد قفسه سینه
- گرگرفتگی
- سرفه
- تنگی نفس
- ذات الریه
- اسهال
تداخل دارویی مسنا
تداخل دارویی قابل توجهی گزارش نشده است.
مصرف آمپول مسنا در دوران بارداری و شیردهی
آمپول مسنا (Mesna) دارویی است که برای پیشگیری از آسیب مثانه ناشی از مصرف برخی داروهای شیمیدرمانی، مانند سیکلوفسفامید و ایفوسفامید، استفاده میشود. در دوران بارداری، مصرف این دارو باید با دقت انجام شود زیرا مطالعات کافی روی انسان‌ها برای بررسی ایمنی آن در بارداری انجام نشده است. این دارو به طور رسمی در هیچ دسته‌بندی مشخصی از ایمنی در بارداری قرار نگرفته است. بنابراین تصمیم‌گیری برای استفاده باید با توجه به شرایط بیمار و تحت نظر پزشک انجام شود.
شرایط نگهداری آمپول مسنا
آمپول مسنا باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر آمپول مسنا
این مقاله به بررسی کاهش عوارض ناشی از داروهای شیمی درمانی با آمپول مسنا، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. شیمیدرمانی با وجود اثربخشی قابل توجه در درمان سرطان، به دلیل عوارض جانبی، چالش‌هایی را برای بیماران و پزشکان ایجاد می‌کند. یکی از این عوارض، آسیب به مثانه و بروز سیستیت هموراژیک است که میتواند کیفیت زندگی بیمار را به شدت کاهش دهد. استفاده از آمپول مسنا (Mesna) به عنوان یک داروی محافظتی، گامی موثر در جهت کاهش این عوارض و بهبود ایمنی درمان شیمیدرمانی است.
