ظروف شیشه ای بهترین و کاربردی‌ترین ظروفی هستند که می‌شود در آزمایشگاه‌ها از آنها استفاده کرد. این ظروف نسبت به انواع مواد شیمیایی و شوک حرارتی مقاوم هستند، اما مساله مهمی که درباره آنها مطرح می‌شود، شستشو و پاک سازی این ظروف برای استفاده‌های بعدی است. ظروف شیشه‌ای بارها مورد استفاده قرار می‌گیرند و اگر خیلی خوب شسته نشوند، احتمالاً در نتایج آزمایش‌های بعدی با خطاهای جدی مواجه خواهید شد!
ممکن است تصور کنید این ظروف با آب خالی پاک می‌شوند، اما باید بگوییم که این طور نیست و گاهی برای پاک سازی ظروف شیشه‌ای به مواد شوینده و ابزارهای شستشو هم نیاز پیدا می‌کنیم. اگر فکر می‌کنید که لازم است با روش شستشوی اصولی این ظروف آشنا شوید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید. در این مقاله می‌خواهیم به شما آموزش دهیم که چطور ظروف شیشه ای آزمایشگاهی را به درستی شستشو دهید و برای این کار چه نکاتی را رعایت کنید که هیچ آثاری از مواد شیمیایی قبلی در ظروف باقی نماند.
اهمیت شستشو اصولی شیشه آلات آزمایشگاه
شیشه آلات آزمایشگاهی در طول روز بارها استفاده می‌شوند، در دستگاه‌های مختلف قرار می‌گیرند و سطح آنها در تماس با مواد شیمیایی مختلف آلوده می‌شود. بعد از رعایت استانداردها در خرید انواع شیشه آلات آزمایشگاهی، نکته حائز اهمیت بعدی نگهداری، شستشو و در برخی موارد ضدعفونی کردن آنها برای استفاده در دفعات بعدی است. اما چرا شستشوی اصولی ظروف شیشه‌ای تا این حد اهمیت دارد؟
در پاسخ باید بگوییم که:
- اگر آثار و بقایای محلول‌ها یا مواد آزمایش قبلی در کف ظروف باقی بماند، با مواد و ترکیبات آزمایش بعدی وارد واکنش می‌شود و ترکیب آن را تغییر خواهد داد. این تغییر می‌تواند منجر به بروز خطا در نتایج آزمایش شما شود.
- آثار و بقایای بعضی از مواد آزمایشگاهی (مانند محیط کشت) بستر مناسبی برای رشد باکتری و میکروب‌ها هستند. بنابراین اگر به درستی شستشو نشوند، ظرف را آلوده کرده و نتایج آزمایش بعدی را با خطا مواجه می‌کنند.
- آثار برخی از مواد شیمیایی اگر بلافاصله پس از استفاده، از کف ظروف پاک نشوند دیگر شست و شوی آنها به راحتی امکان پذیر نخواهد بود و احتمالاً باید آن ظرف را دور بیندازید.
بنابراین می‌بینید که شست و شوی ظروف شیشه ای آزمایشگاهی صرفاً برای تمیزی این ظروف نیست و دلایل مهم دیگری هم دارد.
لوازم شیشه ای آزمایشگاهی را با چه موادی تمیز می‌کنند؟
پس از انجام هر آزمایش باید ظروف شیشه‌ای آزمایشگاهی را شستشو دهیم، اما منظور از شستشو فقط آب نیست. برای پاکسازی شیشه آلات آزمایشگاهی با توجه به نوع و میزان آلودگی، مواد شوینده متفاوتی استفاده می‌شود که عبارتند از:
- آب مقطر یا آب دیونیزه
- حمام اسیدی هیدروکلریک اسید در اتانول
- حمام بازی سدیم هیدروکسید در اتانول
- حمام بازی قوی پتاسیم هیدروکسید در ایزوپروپانول
- محلول تمیز کننده کرومیک اسید
- محلول پیرانا (ترکیبی از اسیدسولفوریک غلیظ و هیدروژن پراکسید به نسبت ۳ به ۱)
15 نکته بسیار مهم برای شستشو لوازم شیشه ای آزمایشگاه
برای پاکسازی و شستشوی ظروف شیشه‌ای 15 نکته بسیار مهم وجود دارد که نباید هیچ وقت آنها را فراموش کنید. با هم این نکات را مرور می‌کنیم:
- قبل از هر بار استفاده، ظروف شیشه‌ای را به دقت بررسی کنید و در صورت وجود خط و خش یا ترک در بدنه ظرف، آن را کنار بگذارید و دیگر استفاده نکنید.
- برای جلوگیری از شکستگی و آسیب دیدن ظروف شیشه‌ای، آنها را به صورت مرتب داخل سینک بچینید و روی هم انباشته نکنید.
- برای جلوگیری از شکستن شیشه آلات آزمایشگاهی، روی سینک را با مت‌های پلاستیکی پوشش دهید.
- از انباشته کردن سینک ظرفشویی با ظروفی که حاوی ته مانده ترکیبات شیمیایی خطرناک هستند، جدا خودداری کنید.
- برای پاک سازی اصولی کف و دیواره‌های ظروف استوانه‌ای از برس و اسفنج‌های نرم استفاده نمایید.
- اگر روی بدنه یک ظرف آثاری از شکستگی می‌بینید، آن را کنار بگذارید. چون ممکن است باعث بریدن دست شما و آسیب‌های جدی شود.
- برای پاک سازی نهایی ظروف شیشه‌ای از آب مقطر فراوان استفاده کنید.
- برای خشک کردن ظروف شیشه‌ای حتماً آنها را بر روی رک خشک کن قرار دهید.
- برای شست و شوی ظروفی که در تماس با مواد اسیدی و بازی بوده‌اند، حتماً از ماسک و دستکش استفاده کنید. چون برخی از این مواد در تماس با شوینده‌ها بخارهای سمی تولید می‌کنند، همچنین ممکن است برای پوست دست آسیب‌های جدی ایجاد کنند.
- هرگز از محصولات قلیایی قوی و اسید هیدروفلوئوریک برای شست و شوی ظروف استفاده نکنید، چون این مواد شیشه را حل می‌کنند و باعث آسیب دیدن شما می‌شوند.
- شوینده‌هایی که برای پاکسازی ظروف شیشه ای مورد استفاده قرار می‌گیرند، فقط برای ظروف شیشه‌ای مناسب هستند، بنابراین نباید از شوینده‌های سایر ظروف (مثلاً ظروف سرامیکی) برای شستن آنها استفاده کرد.
- برای پاک کردن آثار کربن از روی ظروف نباید از حرارت زیاد استفاده کنید. گرم کردن بیش از اندازه ظروف شیشه‌ای می‌تواند باعث شکستن آنها شود.
- قرار دادن ظروف شیشه‌ای برای مدت طولانی در حمام‌های بازی، می‌تواند به این ظروف آسیب برساند.
- پیش از قرار دادن ظروف شیشه‌ای در محلول‌های شوینده، حتماً اتصالات و درپوش‌های پلاستیکی آنها را جدا کنید. برخی از شوینده‌ها خاصیت خورندگی دارند و مواد پلاستیکی را خراب می‌کنند.
- حلال‌ها و مواد شوینده‌ای که استفاده می‌کنید در محلی امن نگهداری کنید.
آب کشی و خشک کردن ظروف شیشه ای آزمایشگاه چگونه است؟
پس از اتمام پاک سازی ظروف شیشه‌ای باید آنها را با آب شیر آب کشی کنیم. برای این کار لازم است اجازه دهیم که آب برای مدت کوتاهی در داخل و روی سطح ظروف جریان پیدا کند، سپس هر ظرف را با آب پر کرده، تکان داده و مجدداً خالی کنیم تا هیچ اثری از مواد شوینده داخل آن باقی نماند. این کار را باید 5 الی 6 مرتبه تکرار کنیم.
در مورد ظروف باریک‌تر مانند پیپیت و بورت، باید اجازه دهید که آب برای مدتی در مسیر لوله‌های این ظروف جریان پیدا کند و پس از اتمام آب کشی، در فاز نهایی از آب مقطر هم استفاده کنید تا مطمئن شوید که کاملاً تمیز شده‌اند. برای خشک شدن ظروف باید آنها را روی رک خشک کن قرار دهید. در مورد ظروفی که نیاز به استریل شدن دارند، مانند لوله‌های سرولوژی، محیط کشت و پتری دیش، باید از اتوکلاو استفاده کرد. اگر به اتوکلاو دسترسی ندارید، ظروف را در آب در حال جوشیدن ضدعفونی کنید.
سخن پایانی
همان طور که ملاحظه کردید پاکسازی شیشه آلات آزمایشگاهی کار سخت یا پیچیده‌ای نیست، فقط باید به نکاتی که آموزش دادیم توجه کنید. اگر برای تجهیز آزمایشگاه به خرید این ظروف نیاز داشتید، به فروشگاه آنلاین شیمیبیو مراجعه کنید. شیمیبیو کلیه محصولات اصل و اورجینال برندهای معتبر جهان از جمله Merck آلمان، Sigma Aldrich آمریکا، SPL کره، SIMAX چک، ایبرسکو ایران و شیماز ایران را در اختیار مشتریان خود قرار داده است.
