افت شدید قند خون یا هیپوگلیسمی یکی از موارد اورژانسی پزشکی است که بیشتر در بیماران مبتلا به دیابت رخ میدهد. این وضعیت زمانی به وجود می‌آید که سطح گلوکز خون به طور غیرطبیعی کاهش یافته و بدن انرژی لازم برای عملکرد طبیعی خود، به ویژه در مغز را از دست میدهد. علائم این مشکل می‌تواند از ضعف و تعریق تا بیهوشی و تشنج متغیر باشد و در صورت عدم درمان سریع، عوارض جدی یا حتی خطر جانی ایجاد کند. یکی از داروهای مهم در این زمینه، آمپول گلوکاگون است.
اشکال دارویی گلوکاگون
- تزریق، پودر برای بازسازی (GlucaGen، ژنریک): 1 میلی گرم در ویال
- محلول تزریقی (Gvoke): 1 میلی گرم / 0.2 میلی لیتر
موارد مصرف آمپول گلوکاگون
گلوکاگون همان گلوکاگون بدن شما است، یک ماده طبیعی که قند خون را با ترشح قند ذخیره شده در کبد افزایش میدهد. این دارو برای درمان قند خون بسیار پایین (هیپوگلیسمی) استفاده میشود. گلوکاگون ممکن است قبل از انجام برخی از روش‌های اشعه ایکس روده نیز استفاده شود. حرکت معده و روده بزرگ را کند می‌کند که ممکن است به شفافیت اشعه ایکس کمک کند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی گلوکاگون
مکانیسم عمل آمپول گلوکاگون؛آنتاگونیست انسولین است. سنتز cAMP را برای تسریع گلیکوژنولیز کبدی و گلوکونئوژنز تحریک می‌کند و باعث افزایش سطح گلوکز خون میشود. وجود ذخایر گلیکوژن کبدی که برای موثر بودن در درمان هیپوگلیسمی ضروری است. گلوکاگون همچنین عضلات صاف دستگاه گوارش را شل می‌کند.
مقدار مصرف آمپول گلوکاگون
قبل از تزریق آمپول گلوکاگون، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی یا نسخه پزشک را با دقت بررسی کنید. دوره قند خون بسیار پایین باید فوراً درمان شود تا از عوارض جدی (مانند آسیب مغزی) جلوگیری شود. قبل از استفاده، این محصول را از نظر وجود ذرات یا تغییر رنگ بررسی کنید. طبق دستور پزشک، این دارو را در ماهیچه یا زیر پوست تزریق کنید. اگر فرد بیهوش است، فرد را به پهلو بچرخانید تا در صورت استفراغ از خفگی جلوگیری شود. اگر فرد بعد از 15 دقیقه از خواب بیدار نشد، در صورت وجود، ممکن است دوز دیگری تجویز شود.
نحوه مصرف آمپول گلوکاگون
- این آمپول در شرایط اورژانسی، زمانی که فرد بیهوش شده یا قادر به خوردن یا نوشیدن نیست، استفاده میشود.
- گلوکاگون بیشتر به صورت پودری در یک ویال است که باید با محلول مخصوصی که در بسته وجود دارد، مخلوط شود. سرپوش پلاستیکی ویال را بردارید و محلول را با سرنگ به داخل ویال تزریق کنید. ویال را به آرامی تکان دهید تا پودر کاملاً حل شود.
- این دارو برای واکنش‌های شدید هیپوگلیسمی در بیماران دیابتی تحت درمان با انسولین تجویز میشود. دوز پیشنهادی 1 میلی گرم (1 واحد) به صورت تزریق داخل وریدی و عضلانی است که به محض در دسترس بودن و در صورت عدم پاسخ دهی دکستروز بدهید. برای پر کردن ذخایر گلیکوژن از کربوهیدرات مکمل استفاده کنید.
- آمپول گلوکاگون برای استفاده در معاینات رادیولوژیک برای مهار موقت حرکت دستگاه گوارش توصیه میشود. برای مهار تحرک معده و روده کوچک، 0.2-0.5 میلی گرم وریدی در مدت 1 دقیقه یا 1 میلی گرم به صورت تزریق عضلانی استفاده میشود.
- دوزهای بولوس بیش از 1 میلی گرم تجویز داخل وریدی ممکن است باعث تهوع و استفراغ شود و توصیه نمی‌شود. پس از اتمام مراحل تشخیصی، در صورت سازگاری با روش تشخیصی اعمال شده، به بیماران ناشتا کربوهیدرات خوراکی بدهید.
موارد احتیاط
قبل از مصرف آمپول گلوکاگون، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیر فعال (مانند لاتکس مورد استفاده در برخی محصولات) باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله تومور پانکراس (انسولینوم)، مشکلات غده فوق کلیوی (مانند بیماری آدیسون، فئوکروموسیتوم)، نخوردن یا کم خوردن، قند خون پایین مکرر و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط آمپول گلوکاگون خواهیم پرداخت؛
- در بیماران مبتلا به فئوکروموسیتوم منع مصرف دارد. گلوکاگون ممکن است آزادسازی کاتکول آمین‌ها را از تومور تحریک کند. اگر بیمار افزایش چشمگیری در فشار خون داشته باشد، تاکیده شده است که 5-10 میلی گرم فنتولامین مزیلات در کاهش فشار خون برای مدت کوتاهی که کنترل مورد نیاز است، استفاده شود.
- استفاده آمپول گلوکاگون به عنوان کمک تشخیصی ممکن است نیاز به اکسیژن میوکارد، فشار خون و ضربان نبض را افزایش دهد که ممکن است در بیماران مبتلا به بیماری قلبی تهدید کننده زندگی باشد. نظارت بر قلب در بیماران مبتلا به بیماری قلبی در حین استفاده به عنوان یک کمک تشخیصی توصیه میشود و افزایش فشار خون و ضربان نبض ممکن است نیاز به درمان داشته باشد.
- واکنش‌های آلرژیک عمومی از جمله کهیر، دیسترس تنفسی و افت فشار خون گزارش شده است. در صورت بروز علائم، مصرف را قطع کرده و طبق اندیکاتور درمان کنید.
- تنها در صورت وجود گلیکوژن کافی در کبد، درمان در درمان هیپوگلیسمی موثر است. بیمارانی که در حالت گرسنگی، نارسایی آدرنال یا هیپوگلیسمی مزمن هستند، ممکن است سطوح کافی از گلیکوژن کبدی را نداشته باشند تا درمان موثر باشد. بیماران مبتلا به این شرایط باید با گلوکز درمان شوند.
- افزایش فشار خون و ضربان قلب در بیماران مبتلا به بیماری قلبی گزارش شده است. بیماران مبتلا به بیماری قلبی شناخته شده را تحت نظر بگیرید.
- هنگام استفاده به عنوان مکمل در روش‌های آندوسکوپی یا رادیوگرافی برای مهار تحرک دستگاه گوارش در بیماران مبتلا به بیماری قلبی شناخته شده باید احتیاط کرد.
- درمان در بیماران مبتلا به دیابت ممکن است باعث افزایش قند خون شود. بیماران دیابتی را از نظر تغییرات در سطح گلوکز خون در طول درمان کنترل کنید و در صورت لزوم درمان کنید.
خطر انسولینوم و گلوکاگونوم با داروی گلوکاگون
- برای بیماران مشکوک به انسولینوم تجویز نشود. در بیماران مبتلا به انسولینوم، گلوکاگون وریدی ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم (از طریق افزایش اولیه گلوکز خون) باعث تحریک ترشح بیش از حد انسولین از انسولینوم شود.
- تجویز ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم (از طریق افزایش اولیه گلوکز خون) باعث تحریک ترشح بیش از حد انسولین از انسولینوم شود. به بیمار مبتلا به علائم هیپوگلیسمی پس از مصرف باید گلوکز PO/IV (خوراکی یا داخل وریدی) داده شود.
- استفاده در بیماران مبتلا به گلوکاگونوم در صورت استفاده به عنوان کمک تشخیصی منع مصرف دارد. بیماران مشکوک به گلوکاگونوم را از نظر سطح گلوکاگون خون قبل از درمان آزمایش کنید و تغییرات در سطح گلوکز خون را در طول درمان کنترل کنید.
موارد منع مصرف آمپول گلوکاگون
- حساسیت مفرط
- فئوکروموسیتوم (یک نوع تومور)
- انسولینوم
- گلوکاگونوما هنگامی که به عنوان ابزار تشخیصی استفاده میشود.
عوارض آمپول گلوکاگون
حالت تهوع و استفراغ، سردرد، درد شکم، ناراحتی در محل تزریق، افزایش فشار خون، کهیر، افزایش نبض و… برخی از عوارض آمپول گلوکاگون می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض آمپول گلوکاگون خواهیم پرداخت؛
- حالت تهوع (36-54%)
- هیپوگلیسمی (27-54%)
- استفراغ (14-23%)
- سردرد (15%)
- واکنش محل تزریق (9%)
- درد شکم (8%)
- ناراحتی در محل تزریق (8%)
- کهیر (8%)
- افزایش فشار خون
- افزایش نبض
تداخل دارویی گلوکاگون
تداخل خاصی در رابطه با آمپول گلوکاگون گزارش نشده است.
مصرف آمپول گلوکاگون در دوران بارداری و شیردهی
داده‌های موجود از گزارش‌های موردی و تعداد کمی از مطالعات مشاهده‌ای در زنان باردار طی دهه‌های مصرف، خطر مرتبط با دارو برای نقایص مادرزادی، سقط جنین یا پیامدهای نامطلوب مادر یا جنین را شناسایی نکرده است. مطالعات کوچک متعدد عدم انتقال گلوکاگون پانکراس را از سد جفت انسان در اوایل بارداری نشان داده است.
در مطالعات تولید مثل موش و خرگوش، هیچ سمیت جنینی با گلوکاگون تزریقی در طول دوره اندام زایی در دوزهایی که به ترتیب تا 100 و 200 برابر دوز انسان، بر اساس سطح بدن (mg/m2) تجویز میشود، مشاهده نشد.
تاثیر آمپول گلوکاگون در شیردهی
هیچ اطلاعاتی در مورد وجود گلوکاگون در شیر انسان یا حیوان، اثرات آن بر کودک یا تولید شیر در دسترس نیست. با این حال، انتظار می رود گلوکاگون در دستگاه گوارش نوزاد به اسیدهای آمینه تشکیل دهنده آن تجزیه شود و بنابراین بعید است که به نوزاد در معرض خطر آسیب برساند.
شرایط نگهداری آمپول گلوکاگون
آمپول گلوکاگون باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر آمپول گلوکاگون
این مقاله به بررسی درمان افت شدید قند خون با آمپول گلوکاگون، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. آمپول گلوکاگون یکی از مهم‌ترین ابزارهای درمانی در مواجهه با افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی) به شمار می‌آید. این دارو با عملکرد سریع خود می‌تواند در مواقع اضطراری جان بیماران دیابتی را نجات دهد و سطح قند خون را به محدوده طبیعی بازگرداند. با توجه به سهولت استفاده و اثربخشی بالای آن، نگهداری این آمپول برای بیماران مبتلا به دیابت یا افرادی که در معرض هیپوگلیسمی قرار دارند، ضروری است.
