بیهوشی عمومی یکی از ابزارهای حیاتی در علم پزشکی است که امکان انجام جراحی‌های پیچیده و دردناک را بدون تجربه درد و اضطراب برای بیمار فراهم می‌سازد. این فرآیند با استفاده از ترکیبات دارویی مختلف، حالت بیهوشی عمیق و کنترل شده‌ای را ایجاد می‌کند که بیمار در آن هوشیاری خود را از دست می‌دهد و به خواب فرو می‌رود. از جمله داروهای بیهوش‌کننده مهم و مؤثر در این زمینه، داروی انفلوران (Enflurane) است.
اشکال دارویی انفلوران
- انفلوران استنشاقی
موارد مصرف داروی انفلوران
انفلوران یک داروی بیهوشی است که برای القاء و حفظ بیهوشی عمومی استفاده میشود. همچنین می‌توان از آن به عنوان یک داروی کمکی در حین زایمان استفاده کرد. انفلوران از طریق استنشاق تجویز میشود و معمولا با اکسیژن یا مخلوط اکسیژن و نیتروز اکسید مخلوط میشود. استفاده از انفلوران تحت نظارت دقیق متخصصان بیهوشی و در محیط‌های پزشکی با تجهیزات مناسب انجام میشود تا عوارض جانبی و خطرات مرتبط با بیهوشی به حداقل برسد.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی انفلوران
انفلوران با حل شدن در غشاهای سلولی و تغییر در خواص فیزیکی و شیمیایی آن‌ها، باعث تغییرات در فعالیت‌های الکتریکی سلول‌های عصبی میشود. این دارو با تاثیر بر کانال‌های یونی مانند کانال‌های سدیم، پتاسیم و کلسیم، انتقال سیگنال‌های عصبی را مختل می‌کند. همچنین، با تقویت اثرات بازدارندهٔ گیرنده‌های گابا (GABA) در مغز، باعث کاهش تحریک‌پذیری نورون‌ها و ایجاد خواب و بیهوشی میشود. به علاوه، انفلوران می‌تواند انتقال عصبی در سیناپس‌ها را مهار کرده و باعث کاهش فعالیت کلی سیستم عصبی مرکزی شود.
حداقل غلظت آلوئولی (MAC) انفلوران هنگام مصرف با اكسيژن 68/1% و هنگام مصرف با نيتروزاكسايد هفتاد درصد، 57/0% است . ضريب توزيع خون به گاز آن 91/1 است . تا حدود 4/2% مقدرا مصرف آن در كبد متابوليزه میشود. حدود 80 درصد آن به صورت تغيير نيافته از طريق ريه‌ها دفع میشود.
نحوه مصرف داروی انفلوران
- دوز انفلوران بسته به عوامل مختلفی از جمله سن، وزن، وضعیت سلامت و نوع عمل جراحی یا اقدام پزشکی که بیمار انجام می‌دهد، متفاوت خواهد بود. متخصص بیهوشی دوز صحیح انفلوران را برای بیمار تنظیم می‌کند و دارو را در طول عمل نظارت می‌کند.
- انفلوران را می‌توان با استفاده از دستگاه‌‌های مختلف استنشاقی تجویز کرد. رایج‌ترین نوع دستگاه استنشاقی که برای تجویز انفلوران استفاده میشود، بخور بیهوشی است. بخور بیهوشی دستگاهی است که دارو را با اکسیژن یا مخلوط اکسیژن و نیتروز اکسید مخلوط می‌کند و سپس آن را به بیمار می‌دهد تا از طریق ماسک یا لوله تنفس استنشاق کند.
- در طول تجویز انفلوران، متخصص بیهوشی علائم حیاتی بیمار مانند ضربان قلب، فشار خون و تنفس را به دقت کنترل می‌کند. آن‌ها همچنین سطح بیهوشی بیمار را کنترل می‌کنند تا مطمئن شوند که بیمار به اندازه کافی بیهوش شده است و در حین عمل احساس درد یا ناراحتی نمی‌کند.
- پس از اتمام عمل جراحی یا اقدام پزشکی، تجویز انفلوران متوقف و بیمار به تدریج از بیهوشی خارج میشود. متخصص بیهوشی همچنان علائم حیاتی بیمار را تا زمانی که به طور کامل از بیهوشی خارج شده و بهبودی یابد، نظارت می‌کند.
- انفلوران به صورت گاز استنشاقی از طریق ماسک یا لوله‌های تنفسی به بیمار تحویل داده میشود. دستگاه بیهوشی مقدار دقیق گاز را تنظیم می‌کند. دوز انفلوران بستگی به عوامل متعددی مانند سن، وزن، وضعیت سلامت عمومی بیمار و نوع و طول مدت جراحی دارد.
- برای القای بیهوشی، معمولا با غلظت 4-7% از انفلوران شروع میشود. همچنین، برای نگهداری بیهوشی (Maintenance)، غلظت معمولی بین 1.5-3% تنظیم میشود تا بیهوشی حفظ شود.
- متخصص بیهوشی غلظت انفلوران را بر اساس وضعیت بیمار در طول جراحی تنظیم می‌کند تا عمق بیهوشی مناسب حفظ شود و عوارض جانبی به حداقل برسد.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی انفلوران، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات تنفسی (مانند آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه)، غش، تشنج، بیماری معده یا روده (مانند زخم)، مشکل در ادرار کردن (مانند بزرگ شدن پروستات) و… را با پزشک مشورت کنید. در ادامه به موارد احتیاط داروی انفلوران خواهیم پرداخت؛
- داروی انفلوران با غلظت‌های بيهوش‌كننده ممكن است باعث شل شدن رحم شده و همچنين پاسخ رحم به داروهای اكسی‌توسيک را كاهش دهد. سطوح عميق‌تر بيهوشی با انفلوران ، به خصوص در حضور تنفس بيش از حد ممكن است باعث ايجاد فعاليت‌های تشنجی در الكتروآنسفالوگرام شود.
- این دارو می‌تواند باعث کاهش فشار خون و برادیکاردی (کاهش ضربان قلب) شود. بیماران با سابقه مشکلات قلبی باید به دقت تحت نظارت باشند.
- انفلوران ممکن است تنفس را کاهش دهد و در برخی موارد به تهویه مکانیکی نیاز باشد. بیماران با مشکلات ریوی باید با دقت مانیتور شوند.
- عملکرد کبد و کلیه ممکن است بر متابولیسم و دفع انفلوران تأثیر بگذارد. در بیماران با اختلالات کلیوی و کبدی، دوز و مصرف باید با دقت بیشتری تنظیم شود.
- در صورت استفاده از تنفس مكانيكی، براي جلوگيری از خطر بروز تشنج و يا تحريک CNS از تنفس بيش از حد بايد خودداری شود. توجه داشته باشید که تا 24 ساعت پس از بیهوشی، در صورت احساس ناخوشی یا کسالت از رانندگی یا کار با ماشین‌آلات خودداری کنید.
- انفلوران ممکن است بر جنین تأثیر بگذارد، بنابراین در دوران بارداری تنها در موارد ضروری و با احتیاط استفاده شود. در مورد شیردهی، باید توجه داشت که دارو ممکن است به شیر مادر منتقل شود.
- انفلوران می‌تواند در افرادی که مستعد هیپرترمی بدخیم هستند، این حالت نادر ولی خطرناک را تحریک کند. تاریخچه خانوادگی و فردی هیپرترمی بدخیم باید بررسی شود.
- انفلوران ممکن است با سایر داروها تداخل داشته باشد. به ویژه داروهای دیگر بیهوشی، مسکن‌ها و داروهای فشار خون باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند. بیماران با سابقه مصرف مزمن الکل یا مواد مخدر ممکن است نیاز به دوزهای مختلف و نظارت دقیق‌تر داشته باشند.
موارد منع مصرف داروی انفلوران
- حساسیت به انفلوران یا سایر بیهوش‌کننده‌های استنشاقی
- سابقه هیپرترمی بدخیم
- اختلالات شدید کلیوی یا کبدی
- افسردگی شدید سیستم عصبی مرکزی
- بارداری و شیردهی (با نسخه پزشک)
- بیماران مبتلا به صرع
عوارض داروی انفلوران
اگر هر یک از عوارض دارو ماندگار یا بدتر شد، فورا به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. اگر پزشک شما این دارو را تجویز کرده است، به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، حالت تهوع، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به عوارض داروی انفلوران خواهیم پرداخت؛
- کاهش فشار خون
- کاهش ضربان قلب (برادیکاردی)
- حالت تهوع
- استفراغ
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- هیپرترمی بدخیم
- تنگی نفس
- واکنش‌های آلرژیک
تداخل دارویی انفلوران
انفلوران با آمينوگليكوزيدها، خون حاوی تركيبات ضد انعقاد سيترات ( در صورت انتقال مقادير زياد خون) عوامل مهار كننده عصبی – عضلانی، كاتكل آمين‌ها (دوپامين، اپی نفرين، نوراپی نفرين) پلی‌ميكسین‌ها و لوودوپا تداخل دارد. ايزونيازيد ممكن است باعث افزايش توليد متابوليت‌های فلورايد از انفلوران كه بالقوه نفروتوكسيک هستند، شود.
مصرف داروی انفلوران در دوران بارداری و شیردهی
مصرف انفلوران (Enflurane) در دوران بارداری و شیردهی نیاز به ملاحظات و احتیاطات ویژه‌ای دارد. تأثیرات احتمالی این دارو بر روی جنین و نوزاد باید به دقت ارزیابی شود تا از بروز خطرات جدی جلوگیری شود. انفلوران در رده C بارداری قرار دارد. این بدان معنی است که مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که ممکن است اثرات نامطلوبی بر روی جنین داشته باشد، اما مطالعات کافی و کنترل شده در انسان‌ها انجام نشده است. انفلوران می‌تواند از جفت عبور کرده و به جنین برسد. تأثیرات آن بر جنین ممکن است شامل خطرات احتمالی مانند نقص‌های مادرزادی یا تأثیرات منفی بر رشد و توسعه جنین باشد.
شرایط نگهداری داروی انفلوران
داروی انفلوران باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر داروی انفلوران
این مقاله به بررسی بیهوشی عمومی با داروی انفلوران، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. بیهوشی عمومی به عنوان یک ابزار حیاتی در پزشکی مدرن، نقش اساسی در انجام جراحی‌های پیچیده و فرآیندهای پزشکی دارد که بدون آن غیرممکن یا بسیار دردناک خواهند بود. در این میان، انفلوران به عنوان یک داروی بیهوش‌کننده استنشاقی، جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است. این دارو با ارائه ویژگی‌های منحصر به فردی چون کنترل دقیق عمق بیهوشی و داشتن عوارض جانبی قابل مدیریت، به یک انتخاب محبوب در بین متخصصان بیهوشی تبدیل شده است.
