سرم دکستروز یکی از پرکاربردترین محلول‌های تزریقی در پزشکی است که به دلیل خواص منحصر به فرد خود در افزایش سریع قند خون و تأمین انرژی مورد نیاز بدن، به ویژه در شرایط اضطراری، مورد استفاده قرار می‌گیرد. دکستروز نوعی گلوکز ساده است که به سرعت جذب میشود و میتواند به‌عنوان یک منبع انرژی فوری عمل کند. این سرم در درمان هیپوگلیسمی (کاهش قند خون)، تغذیه وریدی، مدیریت کم‌آبی بدن و حمایت از بیماران در شرایط حاد پزشکی نقش اساسی ایفا می‌کند.
اشکال دارویی دکستروز
- سرم : 2.5%، 5%، 10%، 20%، 30%، 50%، 70%
- ویال دکستروز
- محلول تزریقی
موارد مصرف سرم دکستروز
سرم دکستروز برای درمان افت قند خون استفاده میشود. علائم قند خون پایین شامل تعریق ناگهانی، سردی پوست، لرزش، تحریک پذیری، ضربان قلب سریع، گرسنگی، تاری دید، سرگیجه یا سوزن سوزن شدن دست می‌باشد. برای کمک به جلوگیری از افت قند خون، وعده‌های غذایی را طبق برنامه منظم میل کرده و وعده‌های غذایی را حذف نکنید. با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید که اگر یک وعده غذایی را فراموش کردید چه کاری باید انجام دهید.
همچنین محلول دکستروز از طريق انفوزيون وريدی محيطی برای تأمين كالری در مواردی كه درمان جانشينی مايع و كالری لازم است، مصرف می‌شوند. محلول‌های 20 درصد دكستروز در مواردی كه تأمين كالری كافی در حداقل حجم آب ضروری باشد، کاربرد دارد.
آمپول دکستروز برای چیست؟
آمپول دکستروز، که به عنوان منبع سریع انرژی و قند برای بدن عمل می‌کند، حاوی دکستروز (نوعی گلوکز) است. این آمپول برای درمان شرایط خاصی که نیاز به افزایش فوری سطح قند خون دارند، استفاده میشود. مهم‌ترین کاربرد آمپول دکستروز برای درمان هیپوگلیسمی شدید (کاهش قندخون) است، به ویژه در بیمارانی که قند خونشان به شدت کاهش یافته و ممکن است در معرض خطر قرار گیرند. این شرایط معمولاً در افراد دیابتی که از انسولین یا داروهای کاهش‌دهنده قند خون استفاده می‌کنند، رخ میدهد.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر سرم دکستروز
دکستروز تزریقی به دی اکسید کربن و آب اکسید میشود و 3.4 کالری در گرم دی گلوکز تولید می‌کند. این دارو به خوبی از طریق دستگاه گوارش جذب بدن میشود. دکستروز (مونوساکارید گلوکز) توسط بافت‌های بدن استفاده، توزیع و ذخیره میشود و با آزاد شدن انرژی به دی اکسید کربن و آب متابولیزه میشود.
مقدار مصرف سرم دکستروز
سرم دکستروز باید در مراکز درمانی توسط پرسنل آموزش دیده استفاده میشود. اشکال خوراکی دکستروز را طبق دستور از طریق دهان مصرف کنید. اگر از فرم جویدنی این دارو استفاده می‌کنید، قبل از قورت دادن دارو، آن را کاملا بجوید. برخی از اشکال مایع قبل از استفاده باید تکان داده شوند. 10 تا 15 دقیقه پس از مصرف این دارو، سطح قند خون خود را بررسی کنید. اگر سطح قند خون شما هنوز پایین است، یک دوز دیگر مصرف کنید. اگر علائم شما در عرض 20 دقیقه بهتر نشد یا بدتر شد، با پزشک مشورت کنید.
زمان مصرف سرم دکستروز
- سرم دکستروز باید تنها با تجویز پزشک مصرف شود. پزشک مقدار و سرعت تزریق را با توجه به نیاز بیمار تعیین می‌کند. این سرم معمولاً از طریق وریدی (تزریق داخل وریدی) و توسط پرستار یا پزشک تزریق میشود. مقدار و سرعت تزریق بسته به وضعیت بیمار متفاوت است.
- مقدار مصرف سرم دکستروز به نیازهای بدن بیمار، میزان کمبود قند خون و وضعیت آب و الکترولیت‌های بدن بستگی دارد. قبل از تزریق، باید بررسی شود که بیمار به داروها یا بیماری‌های خاصی مبتلا نباشد که ممکن است با مصرف سرم دکستروز تداخل داشته باشد.
- در هنگام تزریق، نظارت بر علائم حیاتی بیمار ضروری است تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود. بیماران دیابتی، بیماران با مشکلات کلیوی یا قلبی و افرادی که به دکستروز حساسیت دارند، باید با احتیاط بیشتری مصرف کنند.
موارد احتیاط
قبل از مصرف سرم دکستروز، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعال باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا سایر مشکلات شود. این دارو در برخی بیماران سبب گیجی و تاری دید شده است. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله بیماری کلیوی، نارسایی قلبی، بیماری پانکراس (پانکراتیت)، سنگ کیسه صفرا، مشکلات بینایی خاص و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به موارد احتیاط سرم دکستروز خواهیم پرداخت؛
- در مورد DM یا عدم تحمل کربوهیدرات احتیاط کنید. برای جلوگیری از هیپوگلیسمی واکنشی هنگامی که انفوزیون دکستروز با غلظت بالا به طور ناگهانی قطع میشود، دکستروز 5% یا 10% مصرف شود.
- افزایش غیرمنتظره سطح گلوکز خون در یک بیمار پایدار ممکن است از علائم اولیه عفونت باشد. بررسی علائم و نشانه‌های عفونت و پارامترهای آزمایشگاهی ضروری است.
- هیپوکالمی قابل توجهی ممکن است از تجویز محلول‌های دکستروز IV (تزریق وریدی) بدون پتاسیم رخ دهد.
- هیپوناترمی قابل توجه یا مسمومیت با آب ممکن است از محلول دکستروز IV کم سدیم یا بدون سدیم رخ دهد.
- در بیماران دیابتی با احتیاط مصرف شود. سرعت انفوزیون را کاهش دهید تا احتمال ایجاد هیپرگلیسمی و گلیکوزوری کاهش یابد. افزایش اسمولالیته سرم و خونریزی احتمالی داخل مغزی ممکن است در اثر تجویز سریع یا بیش از حد دکستروز رخ دهد.
- محلول‌های هیپرتونیک (بیش از 10٪) ممکن است باعث ایجاد ترومبوز در هنگام تزریق از طریق وریدهای محیطی شود. بهتر است از طریق کاتتر ورید مرکزی تزریق شود. تغییرات تعادل مایعات، غلظت الکترولیت‌ها و تعادل اسید و باز را در طول استفاده طولانی مدت کنترل کنید.
- در هنگام درمان بیماران اطفال، سطح گلوکز و هیپرگلیسمی احتمالی را کنترل کنید.
- تزریق دکستروز حاوی آلومینیوم است که ممکن است سمی باشد. بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیه، و نوزادان نارس، در معرض خطر بالاتر قرار دارند. آلومینیوم را به کمتر از 4 میکروگرم بر کیلوگرم در روز محدود کنید.
- تغذیه تزریقی مرتبط با بیماری کبد؛ افزایش خطر در بیمارانی که تغذیه تزریقی برای مدت طولانی دریافت می‌کنند، به ویژه نوزادان نارس وجود دارد. آزمایشات عملکرد کبد را کنترل کنید، در صورت بروز ناهنجاری، قطع یا کاهش دوز را در نظر بگیرید.
موارد منع مصرف سرم دکستروز
- حساسیت مفرط مستند
- کم آبی شدید
عوارض سرم دکستروز
اگر عوارض جانبی شما ادامه یافت یا بدتر شد، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض سرم دکستروز خواهیم پرداخت؛
- ادم
- ترومبوز وریدی
- تاکی پنه
- تب
- سندرم هایپرمولار
- هیپرولمی
- فلبیت
- اسهال
- ادم ریوی
- خونریزی مغزی
- آشفتگی ذهنی، بی هوشی
- ایسکمی مغزی
- هیپوفسفاتمی
- هیپومنیزیمی
- هایپرگلیسمی
- برون ریزی محل تزریق
تداخل دارویی دکستروز
تداخل قابل توجهی مشاهده نشده است.
مصرف سرم دکستروز در دوران بارداری و شیردهی
مصرف سرم دکستروز در دوران بارداری معمولاً زمانی توصیه میشود که مادر به انرژی سریع نیاز دارد یا دچار کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) شده باشد. با این حال، مصرف این سرم باید با دقت و تحت نظر پزشک انجام شود تا از هرگونه خطر برای مادر و جنین جلوگیری شود. در شرایطی که مادر به دلیل تهوع شدید بارداری (هایپرمزیس گراویداروم) قادر به مصرف غذا و مایعات نیست، سرم دکستروز میتواند به عنوان منبع تغذیه وریدی استفاده شود.
شرایط نگهداری سرم دکستروز
سرم دکستروز باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر سرم دکستروز
این مقاله به بررسی افزایش قندخون و مایعات بدن با سرم دکستروز، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. سرم دکستروز به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در درمانهای پزشکی، نقش مهمی در مدیریت سطح قند خون و جبران کمبود مایعات بدن ایفا می‌کند. این محلول، که حاوی دکستروز (گلوکز) است، به سرعت در بدن جذب میشود و میتواند به طور مؤثری قند خون را در شرایط اضطراری افزایش دهد و انرژی مورد نیاز بدن را تأمین کند. با این حال، استفاده از سرم دکستروز نیازمند دقت و نظارت پزشکی است.
منبع سایت: Medscape
