دکستران

داروی دکستران با تنظیم فعالیت فیبرینولیز و جلوگیری از ایجاد لخته‌های خونی، به کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها کمک می‌کند. این دارو در بسیاری از موارد پزشکی، از جمله جراحی‌های بزرگ و درمان بیماران با اختلالات قلبی عروقی، به عنوان یک ابزار مؤثر شناخته شده است. در این مقاله به بررسی عمیق‌تر اثرات، موارد مصرف، نحوه مصرف و موارد احتیاط داروی دکستران خواهیم پرداخت.

اشکال دارویی دکستران

1. محلول تزریقی: 6٪ (دکستران 70)، 10٪ (دکستران 40)

موارد مصرف داروی دکستران

دارو دکستران برای جایگزین حجم داخل عروقی، کاهش ویسکوزیته خون، کاهش خطر لخته شدن خون و… استفاده می‌شود. این دارو در موارد اورژانس مانند شوک (ناشی از خونریزی، سوختگی یا جراحت) و افت شدید فشار خون، برای افزایش حجم خون و حفظ فشار خون استفاده می‌شود. سرم دکستران با کاهش چسبندگی گلبول‌های قرمز، ویسکوزیته خون را کم می‌کند. این امر به بهبود جریان خون در عروق کوچک، به ویژه در بیماران مبتلا به میکروسیرکولاسیون ضعیف کمک می‌کند.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی دکستران

مکانیسم عمل داروی دکستران؛ گسترش دهنده حجم پلی ساکارید شاخه‌ای از طریق ساختار نشاسته بسیار کلوئیدیاست که چسبندگی پلاکت و RBC را کاهش می‌دهد. حذف در نیمه عمر 40 دقیقه در مدت زمان 3-4 ساعت (اثرات گسترش پلاسما) و نیمه عمر توزیع 12 دقیقه می‌باشد. متابولیسم دارو در بافت‌ها، کبد، کلیه و طحال و دفع از طریق ادرار صورت می‌گیرد.

مقدار مصرف داروی دکستران

قبل از مصرف داروی دکستران، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. دارو را مطابق با نسخه پزشک مصرف کرده و بدون هماهنگی با وی دوز مصرفی خود را افزایش، کاهش یا قطع نکنید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی با پزشک منجر به عوارض جانبی می‌شود. تزریق سرم باید توسط یک پزشک یا پرستار باتجربه صورت گیرد و برای هر نوبت از سرم، جا و محل تزریق باید تغییر کند. تغییر جای تزریق منجر به کاهش التهاب، قرمزی و درد در محل تزریق می‌شود.

نحوه مصرف داروی دکستران

1. داروی دکستران برای کنترل شوکه شدن، در 24 ساعت اول نباید بیش از 20 میلی لیتر بر کیلوگرم وریدی باشد. سپس 10 میلی لیتر بر کیلوگرم روزانه استفاده شود. به علاوه، ابتدا 500 میلی لیتر انفوزیون سریع، سپس انفوزیون آهسته را مصرف کنید.
2. محلول 10٪ این دارو برای جراحی (پیشگیری DVT/PE)، 500-1000 میلی لیتر (~ 10 میلی لیتر / کیلوگرم) در روز جراحی تجویز می‌شود که سپس 500 میلی لیتر در روز برای 2-3 روز مصرف می‌شود.
3. برای مایع پرایمینگ در اکسیژن سازهای پمپ، اتساع حفره رحم؛ 10-20 میلی لیتر بر کیلوگرم (یا 1-2 گرم / کیلوگرم) اضافه کنید و توجه داشته باشید که بیش از 20 میلی لیتر در کیلوگرم (2 گرم بر کیلوگرم) نباشد. دوز با حجم پمپ اکسیژناتور متفاوت است.
4. در بیماران مبتلا به اختلال کبدی و کلیوی یا دیگر بیماری‌های زمینه‌ای باید با احتیاط مصرف شود. همچنین، این دارو در کودکان (راه حل 10 درصد)، 10 میلی‌لیتر بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی با سرعت، حداکثر 20 میلی‌لیتر بر کیلوگرم در 24 ساعت، سپس حداکثر 10 میلی‌لیتر بر کیلوگرم روزانه در 5 روز مصرف می‌شود.
5. در صورت فراموشی یک نوبت از دارو، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نوبت فراموش شده نزدیک به نوبت بعدی است، آن را فراموش کرده و دارو را مطابق با نسخه پزشک مصرف کنید. هرگز برای جبران دوز از دست رفته یک نوبت را دو بار استفاده نکنید.

نحوه تزریق داروی دکستران در سالمندان

1. داروی دکستران برای شوکه شدن سالمندان در 24 ساعت اول نباید بیش از 20 میلی لیتر بر کیلوگرم به صورت وریدی و سپس 10 میلی لیتر بر کیلوگرم روزانه مصرف می‌شود. به علاوه، محلول 10٪ حداکثر 5 روز استفاده می‌شود که ابتدا 500 میلی لیتر انفوزیون سریع، سپس انفوزیون آهسته تجویز خواهد شد.
2. محلول 10% این دارو برای جراحی (پیشگیری DVT/PE) در سالمندان، 500-1000 میلی لیتر (~ 10 میلی لیتر / کیلوگرم) در روز جراحی استفاده می‌شود و سپس 500 میلی لیتر در روز برای 2-3 روز تجویز خواهد شد.
3. دوز مصرفی برای مایع پرایمینگ در اکسیژن سازهای پمپ، اتساع حفره رحم؛ 10-20 میلی لیتر بر کیلوگرم (یا 1-2 گرم / کیلوگرم) اضافه کنید. بیش از 20 میلی لیتر در کیلوگرم (2 گرم بر کیلوگرم) نباشد. دوز با حجم پمپ اکسیژناتور متفاوت است.

موارد احتیاط

قبل از مصرف داروی دکستران، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله شرایط خونریزی (مانند زخم معده، خونریزی در مغز و چشم)، جراحی اخیر، آسیب یا تروما جدی، بیماری کبدی، بیماری خونریزی دهنده (مانند هموفیلی) و… با پزشک در رابطه با خطرات مصرف دکستران مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط داروی دکستران خواهیم پرداخت؛

1. این دارو جایگزینی برای خون یا اجزای خون نیست. تجویز ممکن است باعث اضافه بار مایعات شود. در بیماران معرض خطر افزایش بیش از حد حجم خون (مثلا بیماران بسیار جوان، مسن یا مبتلایان به نارسایی قلبی) با احتیاط مصرف شود.
2. حجم زیاد دکستران (دوزهای بیش از 1000 میلی لیتر) ممکن است باعث کاهش غلظت هموگلوبین و رقیق شدن بیش از حد پروتئین‌های پلاسما به دلیل همودیلوشن شود. طولانی شدن گذرا زمان خونریزی یا افزایش تمایل به خونریزی ممکن است در حجم زیاد رخ دهد. برای جلوگیری از کاهش هماتوکریت <30% احتیاط کنید.
3. واکنش‌های آنافیلاکتوئیدی شدید و کشنده گزارش شده است. با علائم حساسیت مفرط فورا مصرف را قطع کنید و درمان مناسب را تجویز کنید.
4. در بیماران نارسایی قلبی با احتیاط مصرف شود. نظارت دقیق برای اضافه بار مایعات در نظر گرفته شود.
5. در بیماران مبتلا به خونریزی فعال با احتیاط مصرف شود. زیرا ممکن است خطر خونریزی بیشتر را افزایش دهد.
6. نارسایی کلیه گزارش شده با استفاده؛ در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی با احتیاط مصرف شود. وضعیت مایع از جمله خروجی ادرار باید به دقت کنترل شود. دوز بیش از حد ممکن است باعث نارسایی کلیه در بیماران مبتلا به بیماری کلیوی پیشرفته شود. استفاده در الیگوری یا آنوری شدید منع مصرف دارد.
7. در بیماران مبتلا به ترومبوسیتوپنی با احتیاط مصرف شود. دوزهای بیش از 1000 میلی لیتر ممکن است با عملکرد پلاکت‌ها تداخل داشته باشد و به طور موقت زمان خونریزی را طولانی کند.

موارد منع مصرف داروی دکستران

1. حساسیت به فرآورده یا مواد کمکی
2. نقایص مشخص هموستاتیک (مانند ترومبوسیتوپنی، هیپوفیبرینوژنمی) از همه انواع، از جمله مواردی که توسط داروها (مانند هپارین، وارفارین) ایجاد می‌شود.
3. عدم جبران قلبی مشخص
4. بیماری کلیوی با الیگوری یا آنوری شدید

عوارض سرم دکستران

حالت تهوع، تنگی نفس، سفتی قفسه سینه، افت فشارخون خفیف، خس خس سینه، ادم ریوی، نارسایی حاد کلیه و… برخی از عوارض داروی دکستران می‌باشد. به یاد داشته باشید که این دارو به این دلیل تجویز شده است، زیرا پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت بروز علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی و… فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی از عوارض داروی دکستران خواهیم پرداخت؛

1. نارسایی احتقانی قلب
2. افت فشار خون خفیف
3. سفتی قفسه سینه
4. ترومبوسیتوپنی
5. آنافیلاکسی
6. عفونت یا فلبیت محل تزریق
7. نارسایی حاد کلیه
8. اسیدوز (در صورت استفاده از نمک طعام)
9. ادم ریوی
10. خس خس سینه

تداخل دارویی دکستران

تداخل قابل توجهی ذکر نشده است.

مصرف داروی دکستران در دوران بارداری و شیردهی

به طور کلی، مصرف دکستران در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. اگر باردار هستید و مصرف دکستران برای شما تجویز شده است، حتما با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای آن صحبت کنید.

شرایط نگهداری سرم دکستران

داروی دکستران باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.

کلام آخر داروی دکستران

در نتیجه، این مقاله به داروی دکستران به عنوان یک ابزار مؤثر در کاهش لخته‌شدن خون از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. مطالعات و تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که استفاده از این دارو در بیماران با عوارض لخته ‌شدن خون، مانند انفارکتوس قلبی و سکته مغزی، بهبود قابل توجهی را به همراه دارد. علاوه بر این، دکستران با تأثیرات مثبت خود بر فعالیت فیبرینولیز و پلاکت‌ها، در پیشگیری از تشکیل لخته‌های خونی و کاهش زمان خونریزی موثر است.

منبع سایت: Medscape