پماد بتامتازون یک گروه از داروهای کورتیکواستروئیدها (کورتیکوستروئیدها) می‌باشد که در علم داروسازی و پزشکی جایگاه ویژه‌ای دارد. این دارو به عنوان یکی از پراستفاده‌ترین کورتیکواستروئیدها شناخته میشود و در موارد مختلفی از جمله التهابات پوستی، حساسیت‌ها، آسم، التهابات مفاصل و بسیاری از بیماریهای التهابی دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این مقاله به بررسی اشکال دارویی، موارد مصرف، نحوه مصرف و موارد احتیاط داروی betamethasone خواهیم پرداخت. این مقاله به منظور افزایش آگاهی عمومی و حرفه‌ای در زمینه این دارو و نقش آن در بهبود سلامت انسان‌ها تدوین شده است.
اشکال دارویی بتامتازون
اشکال دارویی بتامتازون شامل قرص، سوسپانسیون تزریقی 6 میلی گرم در میلی لیتر، کرم، لوسیون، پماد 0.05٪ و 0.1٪، ژل 0.05٪، فوم 0.12٪ (Luxiq)، افشانه 0.05٪ (Sernivo) و… در بازار موجود است. فرمولاسیون این دارو 3 میلی گرم به عنوان بتامتازون سدیم فسفات و 3 میلی گرم به عنوان بتامتازون استات می‌باشد.
موارد مصرف داروی بتامتازون
برخی از مهم‌ترین موارد مصرف داروی بتامتازون شامل التهاب تاندون، پری‌تندنیت،التهاب پوستی، اسکلروز چندگانه، آرتریت روماتوئید / استئوآرتریت، آتاکسی تلانژکتازی (یتیم)، پسوریازیس پلاکی، درماتوزهای پاسخگو به استروئید و … می‌باشد. پزشک باتوجه به نوع التهاب و بیماری، دارو را برای شما تجویز می‌کند. مکانیسم اثر این دارو سبب اشکال دارویی گسترده آن شده است و برای انواع بیماریهای خارجی و داخلی بدن دارای کاربرد می‌باشد. برخی از موارد مصرف این دارو برای کودکان وجود شرایط التهابی، درماتوزهای پاسخگو به استروئید و… است.
موارد مصرف قرص بتامتازون در بزرگسالان
- آرتریت روماتوئید / استئوآرتریت
- تنوسینوویت، پری‌تندنیت
- درماتوزهای پاسخگو به استروئید
- آتاکسی تلانژکتازی
- پسوریازیس پلاکی
- اسکلروز چندگانه
- پوستی
موارد مصرف قرص بتامتازون در کودکان
- شرایط التهابی
- درماتوزهای پاسخگو به استروئید
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی بتامتازون
گلوکوکورتیکوئید قوی با حداقل یا بدون فعالیت مینرالوکورتیکوئیدی است. مکانیسم اثر بتامتازون با کنترل سرعت سنتز پروتئین، سرکوب مهاجرت PMN و فیبروبلاست‌ها، معکوس کردن نفوذپذیری مویرگی و تثبیت لیزوزوم در سطح سلولی، التهاب را کنترل یا پیشگیری می‌کند. این دارو به طور گسترده در کبد متابولیزه شده و عمدتاً در ادرار و حداقل در صفرا دفع میشود.
مقدار مصرف قرص بتامتازون
مقدار و نحوه مصرف وابسته به تشخیص پزشک و اشکال دارویی مختلف دارو است. برای مثال کرم بتامتازول برای کاهش التهاب یا دیگر مشکلات پوستی بر روی محل بیماری مالیده میشود. مقدار مصرف کرم بسته به اندازه بیماری و التهاب است، با توجه به نوع التهاب به مقدار مناسبی کرم را روی محل مورد نظر بمالید و ماساژ دهید. سپس دستان خود را بشویید و اجازه دهید چند ساعت کرم بر روی محل مورد نظر شما باقی بماند. اگر محل مورد نظر را سریع شستشو دهید، دارو اثری بر روی بیماری یا التهاب نخواهد داشت.
نحوه مصرف قرص بتامتازون در بزرگسالان
- برای تنوسینوویت، پری‌تندنیت 6 میلی گرم (0.5-1 میلی لیتر) یکبار داخل مفصل مصرف شود. برای تشدید حاد یا شرایط مزمن ممکن است نیاز به چندین تزریق باشد. برای تکرار تزریق ممکن است از دوزهای کاهش یافته استفاده شود.
- در جهت بیماری پوستی 2 میلی گرم بر سانتی متر مربع (0.2 میلی لیتر بر سانتی متر مربع) یکبار در محل التهاب مصرف شود که بیش از 6 میلی گرم (1 میلی لیتر) در هفته نباشد.
- اسکلروز چندگانه 30 میلی گرم در روز IM به مدت 1 هفته؛ سپس 12 میلی گرم یک روز در میان به مدت 1 هفته استفاده شود.
- آرتریت روماتوئید / استئوآرتریت داخل مفصلی، داخل پوستی 25-2 میلی لیتر (3 میلی گرم تا 12 میلی گرم) مصرف شود. همچنین برای مفاصل بسیار بزرگ، 1-2 میلی لیتر (6-12 میلی گرم) و مفاصل کوچک 0.25-0.5 میلی لیتر (1.5-3 میلی گرم) تجویز میشود.
طریقه مصرف قرص بتامتازون در کودکان
- مصرف آمپول، کرم، لوسیون و دیگر اشکال دارویی بتامتازون با تایید و نسخه پزشک در کودکان قابل استفاده است.
- برای شرایط التهابی در کودکان و نوجوانان 0.02-0.30 میلی گرم بر کیلوگرم در روز استفاده شود.
- کرم بتامتازول برای شرایط التهابی در نوجوانان بالای 12 سال در ناحیه آسیب دیده هر 12 ساعت استفاده شود (با قدرت کم یا متوسط).
- برای جلوگیری از سرکوب محور HPA از حداقل مقدار برای کوتاه‌ترین مدت استفاده کنید.
نحوه مصرف قرص بتامتازون
بر روی بسته‌بندی محصولات بهداشتی و دارویی، نحوه مصرف و زمان مصرف به طور دقیق بیان شده است. برای مصارف عمومی می‌توانید از اطلاعات دارویی محصول استفاده کنید. موارد مصرف کرم، ژل، لوسیون و فوم بتامتازون بسیار گسترده است، در صورتی که برای مشکل یا بیماری خاصی از این داروها استفاده می‌کنید باید با نسخه پزشک اقدام به مصرف کنید. این محصول در سالمندان نیز دارای کاربرد است و می‌توان آن را در دوزهای مختلف برای کودکان، نوجوانان، بزرگسالان و حتی سالمندان تجویز کرد.
موارد احتیاط
قبل از استفاده از بتامتازون، اطلاعات دارویی موجود بر روی بسته‌بندی محصول را با دقت مطالعه کنید. اگر به این دارو یا سایر ترکیبات دارویی موجود در آن حساسیت دارید، از مصرف پرهیز کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود.
در صورت داشتن سوابق پزشکی نظیر مشکلات قلبی، حساسیت پوستی، آلرژی خاص، راش، تورم، قرمزی بدون دلیل پوست، قارچ پوستی و… با پزشک مشورت کنید. برخی محصولات بتامتازون قابلیت استفاده داخلی در بدن مانند گوش، چشم، دهان و… را ندارند، در صورت استفاده در چشم آن را به خوبی شستشو دهید.
- در سیروز، هرپس سیمپلکس چشمی، HTN، دیورتیکولیت، کم کاری تیروئید، میاستنی گراوی، PUD، پوکی استخوان، کولیت اولسراتیو، تمایلات روان‌پریشی، عفونت‌های سیستمیک درمان نشده، نارسایی کلیوی و بارداری با احتیاط مصرف شود.
- این دارو ممکن است باعث سرکوب آدرنال در بیمارانی شود که دوزهای بالا را برای دوره‌های زمانی طولانی دریافت می‌کنند.
- استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها ممکن است بروز عفونت ثانویه را افزایش دهد.
- سارکوم کاپوزی با درمان طولانی مدت کورتیکواستروئیدها گزارش شده است.
- در برخی بیماران تشنج گزارش شده است، در بیماران با سابقه اختلالات تشنجی باید احتیاط کرد.
- کورتیکواستروئیدها ممکن است عفونت‌های قارچی سیستمیک را تشدید کنند. همچنین بیمارانی که کورتیکواستروئید دریافت می‌کنند باید در صورت عدم واکسن از ابتلا به آبله مرغان یا سرخک اجتناب کنند.
- محدود کردن استفاده از کورتیکواستروئیدها در سل فعال در حال جوش یا انتشار در صورت استفاده همراه با رژیم مناسب ضدسل ضروری است.
- در صورت نیاز به درمان با کورتیکواستروئید، بیماران مبتلا به سل نهفته یا واکنش‌پذیری توبرکولین را از نزدیک تحت نظر بگیرید. زیرا فعال شدن مجدد بیماری در برخی بیماران رخ داده است.
- در برخی بیماران ممکن است واکسن‌های کشته یا غیرفعال تجویز شود. با این حال، پاسخ به چنین واکسن‌هایی را نمی‌توان پیش‌بینی کرد.
- فشار داخل چشم در برخی افراد افزایش می‌یابد. در صورت ادامه درمان برای بیش از 6 هفته، باید بیماران را نظارت کنید.
- مصرف این دارو برای درمان نوریت بینایی توصیه نمی‌شود زیرا منجر به افزایش خطر اپیزودهای جدید میشود. همچنین در هرپس سیمپلکس فعال چشمی نیز نباید استفاده شود.
- قبل از شروع درمان با کورتیکواستروئید، باید توجه ویژه‌ای به بیماران در معرض افزایش خطر پوکی استخوان (به عنوان مثال، زنان یائسه) داده شود.
موارد منع مصرف قرص بتامتازون
- حساسیت به بتامتازون
- پورپورای ترومبوسیتوپنی ایدیوپاتیک
- واکسن‌های زنده و ضعیف شده، در صورت نیاز به دوزهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی از کورتیکواستروئیدها
عوارض قرص بتامتازون
خارش، تاری دید، افزایش اشتها، سوء هاضمه، عصبی بودن، سردرد، سرگیجه، خشکی پوست و … برخی از عوارض جانبی پماد یا داروی بتامتازون است. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. عوارض جانبی خطرناک و کشنده در این دارو بسیار پایین می‌باشد. با این حال، برخی از عوارص جانبی جدی این دارو شامل درد قفسه سینه، تشدید بیماری یا قارچ پوستی، خارش بسیار شدید، حالت تهوع و استفراغ شدید و … می‌باشد. در صورت ادامه‌دار بودن این عوارض مصرف دارو را قطع و به پزشک مراجعه کنید.
- سردرد
- تاری دید
- خارش
- افزایش اشتها
- سوء هاضمه
- عصبی بودن
- تشنج
- خشکی پوست (موضعی)
- سرگیجه
- سرکوب آدرنال
- روان‌پریشی
- بی‌خوابی
- سرگیجه
تداخل دارویی بتامتازون
بیماران قبل از مراجعه به پزشک لیستی از داروهای شیمیایی و گیاهی مورد استفاده خود تهیه کرده و به وی نشان دهید. تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد.
داروهای ناتالیزومب، پیمکرولیموس، تاکرولیموس (موضعی)، یوپاداسیتینیب، واکسن چهارظرفیتی دنگ(زنده)، واکسن پولیو ویروس(زنده، سه‌ظرفیتی، خوراکی)، کلادریبین، دسموپرسین، فکسینیدازول، ایندیوم 111 کاپرومب پندتید، ماسیمورلین،میفامورتید، تالیموژن لاهرپارپوک، ترتوموتاید، واکسن تیفوئید و… سبب تداخل دارویی با داروی بتامتازون خواهد شد. تداخلات دارویی این دارو بسیار گسترده است، برای اطلاع از ایجاد تداخل یا خطرات جانبی با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
- تداخلات جدی و خطرناک بتامتازون: وپاداسیتینیب، واکسن چهارظرفیتی دنگ(زنده)، واکسن پولیو ویروس(زنده، سه‌ظرفیتی، خوراکی)، واکسن زنده حاوی روبلا یا واریسلا، روکسولیتینیب(موضعی)، تالیموژن لاهرپارپوک، ترتوموتاید، واکسن تیفوئید، واکسن تب زرد، کلادریبین، دسموپرسین، فکسینیدازول، ایندیوم 111 کاپرومب پندتید، ماسیمورلین، میفامورتید، میفپریستون، ناتالیزومب، پیمکرولیموس، تاکرولیموس (موضعی)
- تداخلات دارویی متوسط بتامتازون: دوکساکوریوم، اکیناسه، فلوئیندیون، فوس‌فنی‌توئین، گالامین، گلیسرول فنیل‌بوتیرات، گلیسیریزا گلابرا، گلیسیریزیکاسید، انسولین(انواع)، لیکوریک(انواع ریشه، عصاره و…)، ماهوآنگ، متوکورین، استیل سالیسیکوم‌اسیدوم، آلکورونیوم، گلیسیریزین، واکسن آنتراکس ادزوربد، آسپرین، آتراکوریوم، آرانوفین، کاربامازپین، سیزاتراکوریوم، دیکوماروا، دی‌پتاسیم گلیسیریزات
- کاهش اثرات داروها توسط بتامتازون سیستمیک: هیالورونیداز، ایندیوم 111 کاپرومب پندتید، ایزونیازید، واکسن آنفولانزا، ماسیمورلین، میفامورتید، پیدوتیمود، واکسن‌های پنوموکوک، واکسن‌های پولیو ویروس، واکسن هاری، واکسن روبلا یا واریسلا، سالیسیلات ها، برینسیدوفوویر، کلسی‌تریول(سیستمیک)، تست پوستی کوکسیکوئید ایمیت، کورتیکورلین، کوزینتروپین
مصرف قرص بتامتازون در دوران بارداری و شیردهی
داده‌های موجود در رابطه با استفاده این دارو در دوران بارداری و شیردهی خطر بسیار کمی را نشان می‌دهد. با این حال، این داده‌ها برای اثبات خطر یا بی‌خطر بودن دارو بسیار اندک است. کورتیکواستروئیدهای تجویز شده به طور سیستمیک وارد شیر مادر می‌شوند و می‌توانند رشد را سرکوب کنند، همچنین در تولید کورتیکواستروئید درون زا تداخل داشته باشند یا اثرات دیگری ایجاد کنند. به همین جهت با رعایت موارد احتیاط، منع مصرف و نسخه پزشک اقدام به مصرف این دارو کنید.
شرایط نگهداری داروی بتامتازون
داروی بتامتازون باید در دمای اتاق به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. تنها اشکال ژل یا کرم این دارو باید در جای خنک گذاشته شود تا دارو خراب نشود. تمامی داروهای شیمیایی و گیاهی را دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری کنید.
کلام آخر داروی بتامتازون
در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز، به بررسی جامع و کاملی از قرص بتامتازون پرداختیم و نقش اساسی آن در درمان بسیاری از بیماریها و مشکلات پزشکی را برجسته کردیم. این دارو به عنوان یکی از کورتیکواستروئیدهای موثر و متداول شناخته میشود که اثرات ضدالتهابی، ضدحساسیتی و تقویت کننده سیستم ایمنی را داراست. با این حال، این دارو مانند بسیاری از داروهای دیگر دارای عوارض جانبی است و نیاز به نسخه و دستور پزشک برای مصرف دارد.
منبع سایت: Medscape
