یائسگی بعد از شیمی درمانی حقیقت یا شایعه؟

سرطان و مراحل درمان این بیماری بدون شک موجب تغییرات زیادی در زندگی فرد مبتلا خواهد شد. یکی از تغییراتی که ممکن است پس از شیمی درمانی در بدن به وجود بیاید، مشاهده علائم یائسگی است. این مسئله که شیمی درمانی چگونه روی شروع علائم یائسگی تاثیر می‌گذارد، کاملا شناخته شده نیست اما ما در این مقاله تا آنجایی که اطلاعات در دسترس است، به بررسی یائسگی بعد از شیمی درمانی پرداخته و به سوالاتی در این زمینه پاسخ خواهیم داد.

یائسگی چیست ؟

یائسگی پایان دوره باروری در یک زن است؛ زمانی که تخمدان‌ها دیگر تخمک تولید نمی‌کنند، چرخه قاعدگی متوقف شده و به عبارت دیگر فرد دیگر پریود نمی‌شود. با نزدیک شدن قاعدگی تخمدان‌ها استروژن کمتری تولید کرده و هم تغییرات جسمی به وجود می‌آید و هم در چرخه قاعدگی تغییر ایجاد خواهد شد. تشخیص یائسگی زمانی تائید می‌شود که شش ماه از آخرین دوره پریود گذشته باشد.

خرید مکمل های یائسگی

یائسگی بعد از شیمی درمانی

در طول دوران شیمی درمانی، زنان ممکن است چرخه قاعدگی نامنظمی را تجربه کنند زیرا برخی از داروهایی که در شیمی درمانی مورد مصرف قرار می‌گیرند، ممکن است به تخمدان آسیب رسانده و در نتیجه علائم یائسگی به وجود بیاید. یائسگی بعد از شیمی درمانی ممکن است دائمی یا موقتی باشد و بلافاصله پس از شیمی درمانی یا با تاخیر ایجاد شود. با شروع درمان‌های یائسگی ممکن است فرد متوجه برخی علائم یائسگی شود اما معمولا چندین ماه پس از شروع درمان، این علائم به تعویق می‌افتند و این مسئله کاملا طبیعی است. علائم یائسگی ممکن است تا سال‌ها پس از درمان ادامه داشته باشد.

علت بروز یائسگی بعد از شیمی درمانی

بعد از شروع شیمی درمانی چرخه قاعدگی در هر زن به شکل متفاوت تغییر می‌کند. برخی از خانم‌ها ممکن است با تاخیر و بعضی دیگر زودتر از موعد پریود شوند. ممکن است برخی از زنان نیز پس از شیمی درمانی هیچ تغییری در چرخه قاعدگی خود احساس نکنند. در برخی خانم‌ها نیز شدت خونریزی و تعداد روزهای دوره پریود تغییر می‌کند. اگر شدت خونریزی خیلی زیاد باشد و علائمی همچون ضعف و سرگیجه نیز همراه آن شود، حتما باید به پزشک مراجعه کرد.

اگر پریود در دوره شیمی درمانی متوقف شود، اما تخمدان‌ها همچنان بتوانند عملکرد خود را انجام دهند، احتمالا پس از پایان درمان، دوره‌های قاعدگی دوباره از سر گرفته می‌شود. بازگشت عملکرد تخمدان به حالت قبل ممکن است به سن زن قبل از شروع شیمی درمانی و همچنین نوع داروهایی که در دوره درمان استفاده کرده است و دوز آنها مرتبط باشد.

احتمال آسیب رسیدن به تخمدان‌ها در صورت استفاده از سیکلوفسفامید (سیتوکسان)، سیس‌پلاتین (پلاتینول) و دوکسوروبیسین (آدریامایسین) بیشتر است و در مقابل، متوترکسات، 5-فلوروراسیل  و وینکریستین خطر کمتری برای صدمه زدن به تخمدان‌ها به همراه دارند.

علائم یائسگی بعد از شیمی درمانی

به طور کلی بانوانی که به هنگام شیمی درمانی کمتر از 40 سال سن دارند، نسبت به آنهایی که سنشان بیش از 40 سال است، در معرض خطر کمتری برای نارسایی تخمدان ناشی از شیمی درمانی یا به عبارت دیگر یائسگی بعد از شیمی درمانی قرار دارند اما با این حال بروز یائسگی زودهنگام در زنان زیر 50 سال در نتیجه انجام شیمی درمانی بسیار شایع است. علائم شروع یائسگی شامل موارد زیر است:

• دوره‌های نامنظم قاعدگی
• گرگرفتگی
• نوسانات خلقی
• خشکی واژن
• خشکی پوست و چشم
• تغییر در میل جنسی
• درد مفاصل و عضلات
• خستگی زیاد
• افزایش وزن

اگر یائسگی بعد از شیمی درمانی اتفاق بیفتد علاوه بر توقف در قدرت باروری، ریسک ابتلا به ناراحتی‌‌های قلبی نیز بالا می‌رود. با توجه به نوع سرطان، پزشک ممکن است داروهای جایگزین هورمونی (HRT) را برای کاهش علائم یائسگی تجویز کند. مصرف این داروها پس از پایان دوره شیمی درمانی تجویز می‌شود. این هورمون‌ها نمی‌توانند سبب آغاز مجدد فرایند تخمک‌گذاری شوند و بنابراین تاثیری در ناباروری زنان ندارند.

بارداری بعد از شیمی درمانی

تا به اینجای مطلب متوجه شدید که یائسگی بعد از شیمی درمانی ممکن است برای بسیاری از زنان اتفاق بیفتند. اما اگر چرخه قاعدگی همچنان وجود داشته باشد، احتمال باروری نیز همچنان وجود دارد یعنی در دوره شیمی درمانی نیز می‌توان باردار شد. از آنجایی که در پروسه شیمی درمانی نظم پریود به هم می‌ریزد، به منظور پیشگیری از بارداری باید حتما از یک روش ایمن استفاده کنید تا ناگهان غافلگیر نشوید.

آیا باردار شدن به هنگام شیمی درمانی خطر دارد ؟

وقوع بارداری به هنگام شیمی درمانی نادر است اما غیر ممکن نیست. یک بارداری بدون برنامه ریزی در حین انجام درمان‌های مربوط به سرطان می‌تواند اوضاع پیچیده‌ای را به وجود آورد و همچنین اثراتی منفی روی رشد جنین داشته باشد. بنابراین توصیه می‌شود در دوره شیمی درمانی از یک روش ایمن جلوگیری از بارداری حتما استفاده شود. اما پس از پایان دوره شیمی درمانی اگر فردی قصد بارداری دارد می‌تواند در این زمینه با پزشک مشورت کرده و با برنامه‌ریزی برای حامله شدن اقدام نماید.

بارداری تاثیری در بازگشت سرطان نداشته و همچنین موجب ناهنجاری‌های کروموزومی نمی‌شود. همچنین هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که نشان دهد ممکن است کودکی که پس از پایان دوره شیمی درمانی مادرش متولد شده است، سرطان داشته باشد.

پیشگیری از ناباروری زنان بعد از شیمی درمانی

پس از انجام شیمی درمانی پیشگیری کردن از نابارور شدن با راه‌های زیر انجام پذیر است:

• انجماد جنین
• انجماد تخمک
• انجماد تخمدان

البته روش‌های نامبرده شده برای همه افراد مناسب نیستند و ممکن است برای انجام آنها مشکلاتی وجود داشته باشد.

سخن پایانی

انجام شیمی درمانی تغییراتی را در بدن هر فرد ایجاد می‌کند که ممکن است یائسگی یکی از آنها باشد. یائسگی بعد از شیمی درمانی اتفاقی است که در بسیاری از زنان می‌افتد و موجب می‌شود تا دوران باروری متوقف شود. سن زنان و نوع و دوز داروهایی که در دوره شیمی درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در بروز یائسگی می‌تواند موثر باشد. چرخه پریود در بسیاری از زنان همزمان با شیمی درمانی متوقف می‌شود اما این توقف در اکثر موارد موقت است و تخک گذاری پس از پایان درمان دوباره آغاز خواهد شد.