آهن یکی از عناصر حیاتی برای بدن انسان است که در عملکردهای مهمی مانند تولید هموگلوبین و انتقال اکسیژن نقش دارد. با این حال، تجمع بیش از حد آهن در بدن می‌تواند خطرناک و گاه کشنده باشد. مسمومیت با آهن که ممکن است به دلیل مصرف بیش از حد مکمل‌های آهن یا تزریق مکرر خون رخ دهد که می‌تواند منجر به آسیب جدی به ارگان‌های حیاتی مانند کبد، قلب و مغز شود. در این شرایط، استفاده از داروهای شلاتکننده آهن برای کاهش سطح آهن در بدن (دفروکسامین) ضروری است.
اشکال دارویی دفروکسامین
- پودر برای تزریق: 500 میلی گرم در ویال، 2 گرم در ویال
موارد مصرف داروی دفروکسامین
دفروکسامین همراه با سایر درمان‌ها (مانند ایجاد استفراغ با شربت ایپکاک، پمپاژ معده) برای درمان مسمومیت ناگهانی آهن استفاده میشود. این دارو زمانی که در اسرع وقت پس از خوردن آهن مصرف شود، بیشترین تاثیر را دارد. این دارو همچنین می‌تواند برای کمک به خلاص شدن از شر آهن در بیماران مبتلا به سطوح آهن بالا به دلیل تزریق خون زیاد استفاده شود.
دفروکسامین یک عامل اتصال دهنده آهن است که متعلق به دسته‌ای از داروهای شناخته شده به عنوان آنتاگونیست فلزات سنگین است. این دارو با کمک به کلیه‌ها و کیسه صفرا برای خلاص شدن از شر آهن اضافی عمل میکند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی دفروکسامین
دسفرال با تشکیل یک کمپلکس پایدار که از ورود آهن به واکنش‌های شیمیایی بیشتر جلوگیری میکند، آهن را شلات میکند. همچنین آهن را به راحتی از فریتین و هموسیدرین شلات میکند و با آهن سیتوکروم‌ها و هموگلوبین ترکیب نمی‌شود. شلات به آسانی محلول است و از طریق کلیه دفع میشود. 100 میلی گرم دفروکسامین به حدود 10 میلی گرم آهن و 4.1 میلی گرم آلومینیوم متصل میشود.
نقاط پایانی درمان بهبود بالینی، رفع شکاف آنیون و اسیدوز، بازگشت رنگ ادرار به سطح اولیه، سطح آهن سرم ≤ 100 میکروگرم در دسی لیتر است. ادرار وین رز یا تغییر رنگ ادرار نسبت به پایه، نشان دهنده وجود کلات دفروکسامین-آهن است. ممکن است همیشه وجود نداشته باشد، بنابراین نمی‌توان از آن برای رد خوردن آهن قابل توجه استفاده کرد. باید به بیمار توصیه شود که ادرار اولیه را برای مقایسه بصری دریافت کند.
مقدار مصرف ویال دفروکسامین
بسته به شرایط پزشکی شما، دفروکسامین به طور مستقیم به عضله، زیر پوست یا ورید طبق دستور پزشک تزریق میشود. دوز بر اساس وضعیت پزشکی شما و پاسخ به درمان است. نحوه نگهداری و دور انداختن لوازم پزشکی را به صورت ایمن بیاموزید. اگر از این دارو برای درمان سطوح بالای آهن استفاده می‌کنید، ممکن است پزشک شما را به مصرف ویتامین C (اسید اسکوربیک) پس از حداقل 1 ماه استفاده از این دارو راهنمایی کند.
نحوه مصرف داروی دفروکسامین
- برای درمان مسمومیت حاد با آهن، تجویز عضلانی دارو نیاز به تایید پزشک دارد. در صورت نیاز، دوز تزریق عضلانی ابتدا 1 گرم و سپس 500 میلی گرم 4 ساعت برای 2 دوز تجویز میشود. حداکثر دوز روزانه 6 گرم در 24 ساعت است.
- تجویز داخل وریدی (IV) باید برای بیمارانی که در وضعیت فروپاشی قلبی عروقی یا شوک قرار دارند، تجویز شود. سرعت انفوزیون برای اولین دوز نباید از 15 میلی گرم بر کیلوگرم در ساعت تجاوز کند. دوزهای بعدی نباید با سرعتی بیشتر از 125 میلی گرم در ساعت تزریق شوند.
- دوز مصرفی برای اضافه بار آهن مزمن؛ اغلب دوز 20-40 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت تزریق زیرجلدی مداوم با پمپ طی 8 تا 12 ساعت در شبانه روز به صورت تزریق زیر جلدی است.
- در بیماران با اضافه بار آهن مزمن، درمان ممکن است طولانی مدت باشد و سال‌ها ادامه یابد. در مسمومیت حاد، درمان تا زمانی که سطح آهن خون به حد طبیعی برگردد ادامه دارد. ممکن است دفروکسامین همراه با ویتامین C تجویز شود، زیرا ویتامین C می‌تواند دفع آهن را افزایش دهد؛ اما باید با احتیاط و به مقدار مشخص مصرف شود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف ویال دفروکسامین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. مصرف این دارو در برخی بیماران سبب گیجی و خواب آلودگی شده است. در صورت بروز، از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری بالایی است، خودداری کنید. تا حد امکان رانندگی نکرده و کار با ماشین‌آلات و تجهیزات را به زمان دیگری موکول کنید. کودکان (به ویژه آنهایی که کمتر از 3 سال سن دارند) ممکن است نسبت به عوارض جانبی این دارو، به ویژه اثرات روی رشد استخوان، حساس تر باشند. برخی از موارد احتیاط این دارو شامل موارد زیر است؛
- برافروختگی پوست، کهیر، افت فشار خون و شوک زمانی رخ داده است که دارو با تزریق سریع داخل وریدی تجویز شود. بهتر است انفوزیون آهسته SC یا IV تزریق شود.
- موارد نادر موکورمایکوزیس، برخی با نتیجه کشنده، گزارش شده است. در صورت بروز هر یک از علائم مشکوک، درمان را قطع کنید. آزمایش‌های قارچ شناسی باید انجام شود و درمان مناسب بلافاصله انجام شود.
- سندرم دیسترس تنفسی بزرگسالان نیز در کودکان گزارش شده است که پس از درمان با دفروکسامین در دوزهای داخل وریدی بیش از حد بالا در بیماران مبتلا به مسمومیت حاد با آهن یا تالاسمی شرح داده شده است.
- افزایش کراتینین سرم (احتمالاً وابسته به دوز)، نارسایی حاد کلیوی و اختلالات توبولار کلیوی که در تجربه پس از فروش گزارش شده است. بیماران را از نظر تغییرات در عملکرد کلیه تحت نظر بگیرید.
- بیماران دیالیزی با آنسفالوپاتی مرتبط با آلومینیوم ممکن است اختلال عملکرد عصبی (تشنج) را تجربه کنند، احتمالا به دلیل افزایش حاد آلومینیوم در گردش؛ شروع زوال عقل دیالیز ممکن است تسریع شود.
- اضافه بار آهن باعث افزایش حساسیت بیماران به عفونت‌های یرسینیا انتروکولیتیکا و یرسینیا سودوتوبرکلوزیس میشود. بنابراین درمان ممکن است حساسیت بیمار را افزایش دهد. در صورت بروز، درمان باید تا رفع عفونت قطع شود.
موارد منع مصرف دفروکسامین
- حساسیت شناخته شده به دفروکسامین یا هر یک از اجزای آن
- بیماران مبتلا به بیماری شدید کلیوی یا آنوری
عوارض دفروکسامین
درد، خارش و تورم در محل تزریق، حالت تهوع، کهیر، سرگیجه، سردرد، تب، تشنج یا شوک، درد شکم، اختلال عملکرد کبدی و… برخی از عوارض داروی دفروکسامین می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض این دارو خواهیم پرداخت؛
- واکنش محل تزریق: از جمله خارش، قرمزی، تورم، سفتی، درد و…
- واکنش‌های سیستمیک: درد شکم، آرترالژی، آسم، تب، سردرد، تهوع، استفراغ
- واکنش‌های قلبی عروقی: افت فشار خون با انفوزیون IV خیلی سریع، تاکی کاردی، شوک
- واکنش‌های افزایش حساسیت: واکنش آنافیلاکتیک با یا بدون شوک، آنژیوادم، بثورات عمومی، کهیر
- گوارشی: ناراحتی شکمی، اسهال، تهوع، استفراغ
- واکنش‌های کبدی: افزایش ترانس آمینازها، اختلال عملکرد کبدی
- واکنش‌های سیستم عصبی: اختلالات عصبی از جمله سرگیجه و تشنج
تداخل دارویی دفروکسامین
- تداخلات رده X (پرهیز): تداخل قابل توجهی یافت نشد.
- افزایش اثرات دفروکسامین توسط داروها: آسکوربیک اسید، مولتی ویتامین/ فلوراید (حاوی ویتامین‌های آ، دی، ای)، مولتی ویتامین/ مینرال (حاوی ویتامین‌های آ، دی، ای، کا، فولات و آهن)، مولتی ویتامین / مینرال (حاوی ویتامین‌های آ و ای و بدون آهن)
مصرف داروی دفروکسامین در دوران بارداری و شیردهی
هیچ مطالعه کافی و به خوبی کنترل شده در زنان باردار وجود ندارد. در دوران بارداری فقط در صورتی تجویز شود که منافع احتمالی خطر بالقوه برای جنین را توجیه کند. استخوان سازی تاخیری در موش و ناهنجاری‌های اسکلتی در خرگوش پس از تجویز دارو در دوزهای روزانه تا 4.5 برابر حداکثر دوز روزانه انسان مشاهده شد. هیچ عارضه جانبی در مطالعات مشابه در موش مشاهده نشد. مشخص نیست که آیا دارو در شیر انسان دفع می شود یا خیر، از آنجایی که بسیاری از داروها در شیر انسان دفع می‌شوند، هنگام تجویز برای خانم‌های شیرده باید احتیاط کرد.
شرایط نگهداری دفروکسامین
ویال دفروکسامین باید در دمای زیر 25 درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند. دارو را در جای خشک و دور از رطوبت نگهداری کنید. از قرار دادن ویال‌ها در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کنید.
کلام آخر داروی دفروکسامین
این مقاله به بررسی درمان مسمومیت با آهن با داروی دفروکسامین، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. دفروکسامین به عنوان یکی از مهم‌ترین داروهای شلاتکننده آهن، نقش حیاتی در درمان مسمومیت با آهن و کنترل اضافه بار آهن ایفا میکند. این دارو با اتصال به آهن آزاد در بدن و تبدیل آن به کمپلکس محلول، به دفع موثر آهن اضافی از طریق ادرار و مدفوع کمک میکند. در موارد مسمومیت حاد با آهن، دفروکسامین می‌تواند جان بیمار را نجات دهد و از عوارض جدی مانند آسیب به کبد، قلب و سایر ارگان‌های حیاتی جلوگیری کند.
