شیمی درمانی چیست؟
شیمی درمانی یک روش درمانی بسیار قوی است که طی آن، ترکیب چند داروی مختلف، سلول‌های آلوده به سرطان را از بین می‌‍‌برند. اصلی‌ترین داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی عبارت‌اند از:
| داروهای مربوطه | کاربرد |
|
عوامل آلکیله کننده
|
این عوامل مهم‌ترین و رایج‌ترین داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی هستند. نحوه عملکرد این داروها به این صورت است که مستقیما بر روی DNA سلولی اثر گذاشته، آن را تخریب کرده و به این ترتیب از رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند. |
|
آنتی متابولیت‌ها
|
این داروها جلوی ساخت و تولید DNA سلول‌های سرطانی را گرفته و به این ترتیب پیشرفت بیماری را متوقف می‌کنند. |
|
مهار کننده‌های توپوایزومراز
|
این گروه از داروها، پروتئینی به نام توپوایزومراز را غیر فعال می‌کنند. اما این موضوع، چه کمکی به بهبود سرطان می‌کند؟ توپوایزومراز در واقع همان پروتئینی است که به سلول کمک می‌کند تا DNA را جهت تکثیر سلول، کپی کرده و فرایند ایجاد سلول‌های جدید را تسریع خواهد کرد. همین نشان می‌دهد که اگر این پروتئین غیر فعال شود، دیگر سلول سرطانی جدیدی در کار نخواهد بود. |
|
مهار کننده‌های میتوز
|
این داروها همانطور که از نامشان مشخص است، کارشان متوقف کردن فرایند میتوز است. میتوز همان فرایندی است که طی آن سلول‌های جدید خواهند شد. |
|
آنتی بیوتیک های ضد تومور
|
این قبیل از داروها نیز به توقف تکثیر سلول‌های سرطانی از طریق توقف ایجاد رونوشت DNA کمک می‌کند. |
در کنار تمامی داروهایی که عنوان شد، ترکیبی از برخی داروهای دیگر نیز وجود دارند که نمی‌توان آنها را در دسته مشخصی قرار داد؛ اما میتوانند به درمان سرطان کمک کرده و مانع از پیشرفت آن شوند.
درمان شما ممکن است تنها با یکی از این گروه داروها انجام شود و یا ممکن است ترکیبی از چند گروه دارویی برای شما مناسب‌تر باشد. همه چیز بسته به شدت بیماری، سابقه بیمار، وضع سلامت فرد، هدف پیش رو و مقاومت بدن نسبت به داروها دارد. منظور ما از مقاومت به داروها این است که پس از گذشت مدت زمانی از دریافت دوز مشخصی از برخی داروها، بدن به آنها عادت کرده و دیگر تاثیر سابق را بر روی بیمار نخواهند داشت؛ در چنین مواقعی، تصمیم بر این خواهد شد که تغییراتی در نوع دارو و دوز دریافتی توسط پزشک صورت گیرد.
کاربردهای شیمی درمانی
تاثیرات شیمی درمانی، بسته به سطح پیشرفت بیماری و مدت زمان درگیری فرد، می‌تواند در افراد مختلف کاملا متفاوت باشد؛ اما به طور کلی، چند کاربرد ثابت و مشخص دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
- درمان کامل و رهایی از سرطان برای همیشه (برای همه افراد و در خصوص همه انواع سرطان ممکن است اتفاق نیفتد و نمی‌توان به عنوان یک روش قطعی درمان، روی آن حساب کرد!)
- کوچک کردن تومور پیش از انجام پرتودرمانی و یا جراحی
- جلوگیری از پخش شدن سلول‌های سرطانی و پیشرفت بیماری
- در برخی مواقع، شیمی درمانی کمک خاصی به درمان و توقف پیشرفت بیماری نمیکند؛ اما حداقل می‌تواند به میزان قابل توجهی، علائم آن را بهبود دهد.
شیمی درمانی چگونه به کار برده میشود؟
به طور کلی، شیمی درمانی راهی است برای متوقف کردن فرایند تکثیر سلولی؛ چرا که در زمان ابتلا به سرطان، این تکثیر به صورت غیر قابل پیشبینی سرعت گرفته و از کنترل خارج شده است. بر خلاف برخی از روش‌های درمانی دیگر مانند پرتودرمانی و یا جراحی که دقیقا محل آلوده را مورد هدف قرار می‌دهند، شیمی درمانی می‌تواند بر تمامی بخشهای بدن اثر گذاشته و با سلول‌های آلوده و یا مشابه آنها مقابله کند. این یعنی ممکن است ذیل این پروسه، سلول‌های سالمی که به طور طبیعی تکثیر سریعی دارند نیز مورد هدف قرار گرفته و آنها نیز از بین بروند و یا آسیب ببینند که البته این موضوع به عنوان یکی از عوارض جانبی این روش درمانی در نظر گرفته میشود.
باید بدانید که شیمی درمانی در برخی مواقع به تنهایی پاسخگو خواهد بود و می‌تواند مشکل را رفع کند، ولی در برخی مواقع نیز خلاف این موضوع اتفاق می‌افتد و فرد ناچار است تا آن را در ترکیب با روش‌های درمانی دیگر دنبال کند؛ روش‌های از قبیل:
- جراحی
- پرتودرمانی
- هورمون تراپی
- ایمونوتراپی
- برخی از درمان‌های بیولوژیکی مانند استفاده از آنتی بادی‌ها و یا برخی واکسن‌ها
عوارض شیمی درمانی چیست؟
پیش‌تر در مطلبی به طور مفصل به بررسی عوارض شیمی درمانی پرداختیم. همانطور که احتمالا تا الآن متوجه شده‌اید، شیمی درمانی هم می‌تواند مانند هر روش درمانی دیگری، در کنار مزایای گوناگونی که دارد، عوارض جانبی نیز به همراه داشته باشد که شایع‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- خستگی مفرط و کمبود انرژی
- حالت تهوع (ممکن است حین شیمی درمانی و یا پس از آن اتفاق بیفتد)
- ریزش مو
- خونریزی و کبودی
- ابتلا به کم خونی
- عفونت
- یبوست یا اسهال
- گلو درد
- احساس بی حسی
- از دست دادن عضلات و احساس ضعف در عضلات
- احساس سوزن سوزن شدن دست و پا
- بی اشتهایی
- کاهش وزن
- احساس درد
- خشکی و رنگ پریدگی پوست
- افزایش حساسیت پوست به نور خورشید
- قرمزی و التهاب
- خارش پوست
- تغییر کیفیت ناخن‌ها
- تغییر خلق و خو
- کاهش میل جنسی
- کاهش قدرت باروری
- بروز یائسگی زودرس
- ابتلا به برخی مشکلات قلبی
جمع بندی
در این مطلب از داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی تمامی ابعاد شیمی درمانی پرداختیم و به کاربردها و عوارض آن نیز اشاره کردیم. با وجود تمام سختی‌هایی که ممکن است متوجه فرد مبتلا به سرطان باشد، شیمی درمانی بر اساس تشخیص پزشک می‌تواند گزینه‌ای به شدت موثر محسوب شود. مهم این است که فرد مبتلا در نظر داشته باشد که بهبودی در بالاترین اولویت قرار دارد و در صورتی لزوم باید از راهکارهایی مانند شیمی درمانی نیز کمک گرفت. آیا شما تجربه انجام این فرایند را دارید؟ از سختی‌ها و چالش‌هایی که در این مسیر با آن مواجه شده‌اید، برای ما بنویسید.
