اختلالات روانی یکی از چالش‌های بزرگ در حوزه بهداشت روانی به شمار می‌آیند و می‌توانند تاثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی افراد و عملکرد اجتماعی آنها داشته باشند. از جمله این اختلالات می‌توان به اسکیزوفرنی، اختلالات دوقطبی، اضطراب و دیگر اختلالات روانپریشی اشاره کرد که نیاز به درمان‌های دارویی و روان‌درمانی دارند. یکی از داروهایی که در درمان این اختلالات مورد استفاده قرار می‌گیرد، قرص کلرپرومازین است.
اشکال دارویی کلرپرومازین
- قرص: 10 میلی گرم، 25 میلی گرم، 50 میلی گرم، 100 میلی گرم، 200 میلی گرم
- محلول تزریقی 25 میلی گرم در میلی لیتر
موارد مصرف قرص کلرپرومازین
قرص کلرپرومازین برای درمان برخی اختلالات روانی یا خلقی (مانند اسکیزوفرنی، اختلالات روان پریشی، فاز شیدایی اختلال دوقطبی، مشکلات رفتاری شدید در کودکان) استفاده میشود. کلرپرومازین متعلق به دسته‌ای از داروهایی است که به عنوان داروهای ضدروان‌پریشی شناخته می‌شوند. کلرپرومازین همچنین برای کنترل تهوع یا استفراغ، تسکین سکسکه‌های طولانی مدت، تسکین بی‌قراری یا اضطراب قبل از جراحی و کمک به درمان کزاز استفاده میشود.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر کلرپرومازین
فنوتیازین؛ گیرنده‌های دوپامین D2 را در مغز متضاد میکند. ترشح هورمون‌های هیپوتالاموس و هیپوفیزیال را کاهش می‌دهد. همچنین ممکن است سیستم فعال کننده شبکه را کاهش دهد. جذب دارو با فراهمی زیستی 20% با شروع 30-60 دقیقه در مدت زمان 4-6 ساعت و انتشار طولانی مدت 10-12 ساعت می‌باشد. این دارو توسط آنزیم کبدی P450 CYP2D6 متابولیزه میشود. حذف در نیمه عمر 30 ساعت و دفع از طریق ادرار صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف قرص کلرپرومازین
قرص کلرپرومازین را به صورت خوراکی با یا بدون غذا طبق دستور پزشک 2 تا 4 بار در روز مصرف کنید. دوز بر اساس وضعیت پزشکی، سن و پاسخ به درمان شما است. دوز مصرفی کودکان نیز بر اساس وزن است. برای کاهش خطر عوارض جانبی، پزشک ممکن است به شما دستور دهد که این دارو را با دوز کم شروع کنید و به تدریج دوز خود را افزایش دهید.
اگر از فرم کنسانتره مایع کلرپرومازین استفاده می‌کنید، دوز را با استفاده از دستگاه یا قاشق مخصوص اندازه گیری کنید. از قاشق خانگی استفاده نکنید زیرا ممکن است دوز مناسب را دریافت نکنید. دوز تجویز شده را طبق دستور در 2 اونس (60 میلی لیتر) یا بیشتر از غذاهای مایع یا نرم مخلوط کنید.
زمان مصرف قرص کلرپرومازین
- دوز مصرفی قرص کلرپرومازین برای اسکیزوفرنی و اختلالات روان پریشی، 30-75 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی هر 6-12 ساعت است. همچنین، دوز نگهداری 200 میلی گرم در روز (در برخی بیماران تا 800 میلی گرم در روز؛ برخی از بیماران ممکن است به 2-1 گرم در روز نیاز داشته باشند) به صورت خوراکی تجویز میشود.
- به علاوه، دوز تزریقی این دارو 25 میلی گرم پس از 4-1 ساعت PRN با 50-25 میلی گرم PRN است که سپس تا زمان کنترل بیمار به حداکثر 400 میلیگرم در 4-6 ساعت افزایش می‌یابد.
- این دارو برای حالت تهوع و استفراغ، 10-25 میلی گرم هر 4-6 ساعت روزانه به صورت خوراکی استفاده میشود. همچنین، دوز تزریقی 25-50 میلی گرم به صورت تزریق داخل وریدی و عضلانی می‌باشد.
- قرص کلرپرومازین برای کاهش دلهره قبل از عمل، 25-50 میلی گرم 2 الی 3 ساعت قبل از عمر به صورت خوراکی استفاده میشود. همچنین، دوز تزریقی 12.5-25 میلی گرم 1 الی 2 ساعت قبل از عمل است.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص کلرپرومازین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات کبدی، مشکلات کلیوی، مشکلات قلبی (مانند آنژین صدری، حمله قلبی، ضربان قلب سریع/نامنظم)، فشار خون پایین، گلوکوم، تشنج، بزرگ شدن پروستات، مشکلات تنفسی (مانند آسم شدید، آمفیزم، عفونت‌های ریوی)، مشکلات خون یا لخته شدن خون و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به بررسی موارد احتیاط قرص کلرپرومازین خواهیم پرداخت؛
- این دارو در در گلوکوم، هیپرتروفی پروستات، زخم معده تنگ کننده (PUD)، بیماری پارکینسون، هیپوکلسمی، نارسایی کلیوی یا کبدی، سابقه واکنش شدید به انسولین یا الکتروشوک درمانی (ECT)، سابقه تشنج، آسم، تنفسی احتیاط کنید. عفونت دستگاه، بیماری قلبی عروقی، سرکوب سلولی و… با احتیاط مصرف شود.
- افت فشار خون قابل توجهی به خصوص با تجویز تزریقی ممکن است رخ دهد. افت فشار خون ممکن است به ویژه در بیماران مبتلا به فئوکروموسیتوم یا نارسایی میترال شدید باشد. در صورت افت فشار خون شدید، با نوراپی نفرین یا فنیل نفرین درمان کنید و از اپی نفرین یا دوپامین استفاده نکنید.
- قرص کلرپرومازین ممکن است هدایت قلبی را تغییر دهد. آریتمی‌های تهدید کننده زندگی که با دوزهای درمانی فنوتیازین‌ها گزارش شده است. ممکن است باعث طولانی شدن QT و متعاقب آن تورساد د پونتس شود. از مصرف در بیمارانی که تشخیص داده شده یا مشکوک به سندرم QT طولانی مادرزادی هستند، خودداری کنید.
- اختلال حرکتی مری و آسپیراسیون با استفاده از داروهای ضد جنون گزارش شده است. در بیماران در معرض خطر ذات الریه احتیاط کنید.
- ممکن است علائم خارج هرمی، از جمله آکاتیزیا، واکنش های دیستونیک حاد و شبه پارکینسونیسم و دیسکینزی دیررس ایجاد کند. خطر دیستونی با افزایش دوز بیشتر میشود.
- قرص کلرپرومازین ممکن است باعث افت فشار خون ارتواستاتیک شود. در بیماران مبتلا به عوامل خطر، از جمله بیمارانی که اپیزودهای افت فشار خون گذرا مانند هیپوولمی، بیماری عروق مغزی، بیماری قلبی عروقی، یا داروهای مستعد افت فشار خون یا برادی کاردی را تحمل نمی‌کنند، احتیاط کنید.
موارد منع مصرف قرص کلرپرومازین
- حساسیت به فنوتیازین‌ها
- کما، افت فشار خون شدید، افسردگی شدید سیستم عصبی مرکزی (CNS)، تجویز همزمان مقادیر زیادی داروهای مضعف CNS، آسیب مغزی زیر قشری، اختلال تشنجی کنترل نشده
- بیماری قلبی عروقی شدید
- شیردهی
عوارض قرص کلرپرومازین
سرگیجه، سردرد، سرخوشی، آرام بخشی، افزایش وزن، سفتی عضلات، افسردگی، اضطراب، بی‌خوابی، یبوست، بی‌قراری و… برخی از عوارض قرص کلرپرومازین می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض کلرپرومازین خواهیم پرداخت؛
- آرام بخش
- افزایش وزن
- اختلال در نعوظ
- سفتی عضلات
- بی‌قراری
- اضطراب
- افسردگی
- سرگیجه
- سرخوشی
- سردرد
- بی‌خوابی
- بی‌اشتهایی
- یبوست
- سوء هاضمه
تداخل دارویی کلرپرومازین
- تداخلات رده X (پرهیز): الوکسادولین، انترکتینیب، فکسینیدازول، فلوپنتیکسول، گلیکوپیرولات (استنشاق دهانی)، گلیکوپیرونیوم (موضعی)، ایپراتروپیوم (استنشاق دهانی)، لوسولپرید، موکسی‌فلوکساسین (سیستمیک)، متوکلوپرامید، موکسی‌فلوکساسین، نیلوتینیب، اوکساتومید، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، پیموزاید، پیپراکین، پیریبدیل، پتاسیم کلراید، پتاسیم سیترات، پروبوکول
- کاهش اثرات داروها توسط قرص کلرپرومازین: مهارکننده‌های استیل کولین استراز، آمفتامین‌ها، داروهای ضد پارکینسون ( آگونیست دوپامین)، عوامل معدی روده‌ای (پروکینتیک)، گوانتیدین، ایتوپراید، لووسولپرید، نیتروگلیسیرین، پیریبدیل، کیناگولید، سکرتین
- افزایش اثرات داروها توسط قرص کلرپرومازین: بوپرنورفین، کلروکین، سیمتروپیوم، سیتالوپرام، کلاریترومایسین، کلوفازیمین، اینوتوزومب اوزوگامایسین، آیوهگزول، آیومپرول، آیوپامیدول، لوفکسیدین، مکیتازین، متوتری‌مپرازین، متیل‌فنیدات، متی‌روسین، میدوستائورین، میرابگرون، موکسی‌فلوکساسین (سیستمیک)، نیلوتینیب، نیتروپروسید، الانزاپین، اندانسترون، آگونیست های اوپیوئیدی، اورفنادرین، اوسیمرتینیب، اوکسی‌کدون، پارالدهید، پنتامیدین (سیستمیک)، فولکودین، پیلسیکاینید، پیموزاید، پیپراکین، پورفیمر، پتاسیم کلراید
مصرف قرص کلرپرومازین در دوران بارداری و شیردهی
مصرف قرص کلرپرومازین در دوران بارداری باید با احتیاط انجام شود. این دارو در دسته C در رده‌بندی FDA برای داروهای بارداری قرار دارد، که به این معنی است که مطالعات کافی بر روی انسان‌ها انجام نشده، اما در برخی مطالعات حیوانی عوارضی مشاهده شده است.
شرایط نگهداری قرص کلرپرومازین
قرص کلرپرومازین باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آنها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آنها را مصرف کنند.
کلام آخر قرص کلرپرومازین
این مقاله به بررسی درمان اختلالات روانی با قرص کلرپرومازین، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. قرص کلرپرومازین به عنوان یک داروی آنتیپسیکوتیک کلاسیک، در درمان اختلالات روانی مختلفی همچون اسکیزوفرنی، اختلالات دوقطبی، اضطراب‌های شدید و برخی مشکلات رفتاری به‌طور مؤثر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو با اثرگذاری بر سیستم عصبی مرکزی و مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین در مغز، علائم روانپریشی را کاهش داده و به بیماران کمک میکند تا زندگی روزمره خود را با کیفیت بهتری ادامه دهند.
