بیماری‌های التهابی و واکنشهای آلرژیک از جمله مشکلات شایع بهداشتی هستند که می‌توانند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشند. این بیماری‌ها با علائمی چون تورم، قرمزی، درد و گاهی مشکلات تنفسی همراه هستند که در صورت عدم درمان مناسب، می‌توانند عواقب بلندمدت و جدی به دنبال داشته باشند. درمان این اختلالات نیازمند رویکردهایی است که به سرعت علائم را کاهش داده و فرایند بهبودی را تسریع کند. آمپول هیدروکورتیزون یکی از داروهای مهم در این زمینه است.
اشکال دارویی هیدروکورتیزون
- قرص (کورتف، عمومی): 5 میلی گرم، 10 میلی گرم، 20 میلی گرم
- پودر برای تزریق (SoluCortef): 100 میلی گرم، 250 میلی گرم، 500 میلی گرم، 1 گرم در ویال
موارد مصرف آمپول هیدروکورتیزون
آمپول هیدروکورتیزون یک نسخه مصنوعی از یک ماده طبیعی (کورتیزول) ساخته شده توسط غده فوق کلیوی است. هیدروکورتیزون برای درمان بیماری‌هایی مانند آرتریت، اختلالات خونی یا هورمونی و سیستم ایمنی، بیماری‌های پوست و چشم، مشکلات تنفسی، سرطان و آلرژی‌های شدید استفاده می شود.
این دارو واکنش سیستم ایمنی شما را به بیماری‌های مختلف کاهش میدهد تا علائمی مانند درد، تورم و واکنش های آلرژیک را کاهش دهد. هیدروکورتیزون همچنین برای درمان سطوح پایین کورتیزول ناشی از بیماری‌های غده فوق کلیوی (مانند بیماری آدیسون، نارسایی قشر آدرنال) استفاده میشود. کورتیکواستروئیدها از بسیاری جهات برای عملکرد خوب بدن مورد نیاز هستند.
قرص هیدروکورتیزون برای چیست؟
قرص هیدروکورتیزون یک داروی استروئیدی است که برای درمان مشکلاتی همچون التهاب و آلرژی‌های شدید، اختلالات خودایمنی (مانند آرتریت روماتوئید)، مشکلات پوستی، بیماری‌های تنفسی و همچنین اختلالات هورمونی (مثل کم‌کاری غدد فوق کلیوی) به کار می‌رود. این دارو از طریق مهار سیستم ایمنی و کاهش التهاب عمل می‌کند.
بیشتر بدانید: قرص ایندومتاسین
پماد هیدروکورتیزون 1 درصد برای چیست؟
پماد هیدروکورتیزون ۱ درصد یک داروی استروئیدی موضعی است که برای کاهش التهاب، خارش و قرمزی ناشی از انواع بیماری‌های پوستی استفاده میشود. بهتر است این پماد طبق توصیه پزشک و برای مدت کوتاهی استفاده شود، زیرا مصرف طولانیمدت ممکن است باعث عوارض جانبی مانند نازک شدن پوست شود.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر قرص هیدروکورتیزون
مکانیسم عمل هیدروکورتیزون گلوکوکورتیکوئید؛ باعث فعالیت خفیف مینرالوکورتیکوئید و اثرات ضد التهابی متوسط میشود. با کنترل سرعت سنتز پروتئین، سرکوب مهاجرت لکوسیت‌های پلی‌مورفونوکلئر (PMNs) و فیبروبلاست‌ها و معکوس کردن نفوذپذیری مویرگی، التهاب را کنترل یا از آن جلوگیری می‌کند. جذب دارو با فراهمی زیستی 96% و توزیع با پروتئین متصل شده 90٪ است. این دارو در بافت‌ها و کبد متابولیزه میشود و متابولیت‌ها شامل گلوکورونید و سولفات‌ها (غیرفعال) است.
مقدار مصرف قرص هیدروکورتیزون
قرص هیدروکورتیزون را به صورت خوراکی، همراه با غذا یا شیر برای جلوگیری از ناراحتی معده، دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. این دارو را با یک لیوان پر آب (8 اونس/240 میلی لیتر) مصرف کنید، مگر اینکه پزشکتان دستور دیگری به شما بدهد. دوز و طول درمان بر اساس وضعیت پزشکی و پاسخ شما به درمان است. پزشک ممکن است به شما دستور دهد که 1 تا 4 بار در روز هیدروکورتیزون مصرف کنید یا یک دوز را یک روز در میان مصرف کنید.
نحوه مصرف آمپول هیدروکورتیزون
- دوز مصرفی هیدروکورتیزون 20-240 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی است. همچنین، دوز تزریقی این دارو 100-500 میلی گرم به صورت تزریق داخل وریدی یا عضلانی در 4 الی 6 ساعت است.
- دوز پیشنهادی برای وضعیت آسم، 1-2 میلی گرم به صورت تزریق داخل وریدی در 24 ساعت است که دوز نگهداری آن 0.5-1 میلی گرم بر کیلوگرم در 6 ساعت می‌باشد.
- دوز مصرفی آمپول هیدروکورتیزون برای بحران حاد آدرنال (خارج از برچسب)، 100 میلی گرم وریدی بولوس، سپس 200 میلی گرم در مدت 24 ساعت با انفوزیون مداوم یا تقسیم 6 ساعت است. هنگامی که بیمار تثبیت شود، دوز مصرفی 50 میلی گرم به صورت خوراکی هر 8 ساعت برای 6 دوز و سپس به 30-50 میلی گرم در روز به صورت خوراکی در دوزهای منقسم کاهش می‌یابد.
- مصرف این دارو را بدون مشورت با پزشک خود قطع نکنید. برخی شرایط ممکن است با قطع ناگهانی این دارو بدتر شوند. ممکن است لازم باشد دوز شما به تدریج کاهش یابد. اگر به طور ناگهانی مصرف این دارو را متوقف کنید، ممکن است علائم ترک (مانند ضعف، کاهش وزن، حالت تهوع، درد عضلانی، سردرد، خستگی، سرگیجه) داشته باشید.
- اگر برای مدت طولانی یا در دوزهای بالا از هیدروکورتیزون استفاده کرده باشید، احتمال عوارض قطع مصرف وجود دارد. در صورت ترک مصرف فورا به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
آمپول هیدروکورتیزون برای سرفه
آمپول هیدروکورتیزون به طور مستقیم برای درمان سرفه تجویز نمی‌شود، اما ممکن است در مواردی که سرفه ناشی از التهاب شدید مجاری تنفسی یا واکنشهای آلرژیک باشد، موثر واقع شود. اگر سرفه ناشی از آسم باشد و داروهای دیگر نتوانند حمله را کنترل کنند، هیدروکورتیزون میتواند به کاهش التهاب و باز کردن مجاری تنفسی کمک کند. همچنین، در مواردی که آلرژی باعث سرفه و التهاب شدید گلو و ریه شده است، آمپول هیدروکورتیزون میتواند علائم را تسکین دهد.
آمپول هیدروکورتیزون برای التهاب گلو
آمپول هیدروکورتیزون به دلیل خواص ضدالتهابی خود، میتواند در برخی موارد برای التهاب شدید گلو که با روش‌های درمانی معمول بهبود نمی‌یابد، موثر باشد. در صورت وجود واکنش آلرژیک حاد که موجب التهاب شدید گلو میشود، هیدروکورتیزون میتواند به کاهش التهاب و تورم کمک کند. به علاوه، در شرایطی که التهاب گلو به شدت باعث تورم و درد میشود، ممکن است پزشک به صورت کوتاه‌مدت برای کنترل التهاب از این آمپول استفاده کند، البته پس از اطمینان از اینکه عفونت باکتریایی یا ویروسی تحت کنترل است.
پماد هیدروکورتیزون برای کودکان
مصرف پماد هیدروکورتیزون برای کودکان باید با دقت کنترل شود. برای کودکان مقدار کمتری از پماد استفاده میشود و تعداد دفعات مصرف باید محدود باشد (مثلاً 1 بار در روز). پماد باید از تماس با نواحی حساس مانند صورت و نواحی پوشیده از پوست (مانند کشاله ران و زیر بغل) خودداری شود، مگر اینکه پزشک توصیه کرده باشد.
موارد احتیاط
قبل از مصرف آمپول هیدروکورتیزون، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله بیماری چشم (مانند آب مروارید، گلوکوم)، مشکلات قلبی (مانند نارسایی قلبی، حمله قلبی اخیر)، فشارخون بالا، بیماری کبدی (مانند هپاتیت B)، بیماری کلیوی، مشکلات تیروئید، دیابت، مشکلات معده یا روده (مانند دیورتیکولیت، زخم)، استخوان‌های شکننده (پوکی استخوان)، عفونت‌های فعلی یا گذشته (مانند سل، تست سل مثبت، تبخال، قارچ) و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط آمپول یا قرص هیدروکورتیزون خواهیم پرداخت؛
- در سیروز، هرپس سیمپلکس چشمی، فشار خون بالا، دیورتیکولیت، میاستنی گراویس، بیماری زخم معده، کولیت اولسراتیو، تمایلات روان پریشی، نارسایی کلیوی، بارداری، دیابت، نارسایی احتقانی قلب، اختلالات ترومبوآمبولیک، اختلالات گوارشی با احتیاط مصرف شود.
- در آسیب سر احتیاط کنید. افزایش مرگ و میر در بیمارانی که دوزهای بالای کورتیکواستروئید دریافت می‌کنند، گزارش شده است. به عنوان بخشی از مدیریت آسیب سر استفاده نمی‌شود.
- دوز بالای کورتیکواستروئیدها که با افزایش تحلیل استخوان و شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان همراه است. واکنشهای آنافیلاکتوئیدی در بیماران دریافت کننده کورتیکواستروئید گزارش شده است.
- مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئید ممکن است منجر به افزایش فشار داخل چشم، گلوکوم یا آب مروارید شود.
- بحران فئوکروموسیتوم، که میتواند کشنده باشد، پس از تجویز کورتیکواستروئیدهای سیستمیک گزارش شده است. در بیماران مشکوک به فئوکروموسیتوم، خطر بحران فئوکروموسیتوم را قبل از تجویز کورتیکواستروئیدها در نظر بگیرید.
- اثر افزایش یافته کورتیکواستروئیدها در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید و در افراد مبتلا به سیروز وجود دارد. هنگامی که تغییرات در وضعیت تیروئید رخ میدهد ممکن است نیاز به تنظیم دوز داشته باشد. پاکسازی متابولیک کورتیکواستروئیدها ممکن است در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید رخ دهد. ممکن است در بیماران کم کاری تیروئید کاهش یابد.
- در بیماران مبتلا به هرپس سیمپلکس چشمی به دلیل سوراخ شدن احتمالی قرنیه، کورتیکواستروئیدها باید با احتیاط مصرف شوند.
موارد منع مصرف هیدروکورتیزون
- عفونت‌های جدی درمان نشده (به جز مننژیت سلی یا شوک سپتیک)
- پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک (فقط تجویز IM)
- تجویز داخل نخاعی (تزریق)
- مصرف در نوزادان نارس (فقط فرمولاسیون حاوی بنزیل الکل)
- حساسیت مفرط مستند
- عفونت‌های قارچی سیستمیک
- تجویز واکسن‌های زنده یا زنده ضعیف شده در بیمارانی که دوزهای سرکوب کننده سیستم ایمنی کورتیکواستروئید دریافت می‌کنند، منع مصرف دارد.
عوارض آمپول هیدروکورتیزون
احتباس مایع، زخم معده، نارسایی احتقانی قلب در بیماران مستعد، از دست دادن پتاسیم، ضعف عضلانی، نازک شدن پوست و… برخی از عوارض آمپول هیدروکورتیزون می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض هیدروکورتیزون خواهیم پرداخت؛
- احتباس سدیم
- احتباس مایع
- از دست دادن پتاسیم
- نارسایی احتقانی قلب در بیماران مستعد
- افزایش فشار خون
- عضلانی اسکلتی
- ضعف عضلانی
- زخم معده با سوراخ شدن و خونریزی احتمالی
- اتساع شکم
- اختلال در ترمیم زخم
- پوست نازک شکننده
- اریتم صورت
- افزایش تعریق
تداخل دارویی هیدروکورتیزون
- تداخلات رده X (پرهیز): آلدسلوکین، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، کلادریبین، دسموپرسین، فکسینیدازول، لاسمیدیتان، ماسیمورلین، میفامورتید، میفپریستون، ناتالیزومب، پیمکرولیموس، تاکرولیموس (موضعی)، اوپاداستینیب
- کاهش اثرات داروها توسط هیدروکورتیزون (سیستمیک): آلدسلوکین، داروهای ضد دیابت، آکسیکابتاژن سیلولوسل، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، کلسی‌تریول (سیستمیک)، تست پوستی کوکسیدیوئید ایمیت، کورتیکورلین، کوزینتروپین، هیالورونیداز، ایندیوم ۱۱۱ کاپرومب پندتید، ایزونیازید، ماسیمورلین، میفامورتید، نیوولومب، پیدوتیمود، سالیسیلات ها، سیپولوسل تی، سوماتروپین، تاکرولیموس (سیستمیک)، ترتوموتید، تیزاجنلکلوسل، داروهای درمان کننده اختلالات چرخه اوره، واکسن (زنده)
- افزایش اثرات داروها توسط هیدروکورتیزون (سیستمیک): مهارکننده‌های استیل کولین استراز، آمفوتریسین بی، آندروژن ها، باریسیتینب، دفراسیروکس، دسیرودین، دسموپرسین، فکسینیدازول ، فینگولیمود، لفلونامید، دیورتیک‌های لوپ، ناتالیزومب، نیکوراندیل، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (انتخابی COX-2)، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (غیر انتخابی)، کینولون ها، ریتودرین، سارگراموستیم، دیورتیک‌های تیازیدی و شبه تیازیدی، توفاسیتینیب، اوپاداستینیب، آنتاگونیست ویتامین کا
مصرف هیدروکورتیزون در دوران بارداری و شیردهی
مصرف آمپول یا قرص هیدروکورتیزون در دوران بارداری باید با احتیاط فراوان و تحت نظر پزشک انجام شود. هیدروکورتیزون، به عنوان یک داروی کورتیکواستروئیدی، ممکن است بر رشد جنین، به ویژه در دوزهای بالا یا مصرف طولانیمدت تاثیر بگذارد. در مواردی که فواید مصرف دارو از خطرات احتمالی برای مادر و جنین بیشتر باشد، ممکن است پزشک مصرف آن را توصیه کند.
به طور کلی، اگر هیدروکورتیزون برای کنترل مشکلات سلامتی خاصی در دوران بارداری ضروری باشد، پزشک دوز مناسبی را انتخاب خواهد کرد که کمترین خطر را برای جنین داشته باشد. همچنین ممکن است پزشک روش‌های جایگزین و یا درمان‌های غیر دارویی را نیز بررسی کند.
شرایط نگهداری آمپول هیدروکورتیزون
آمپول هیدروکورتیزون باید در دمای یخچال (۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد) نگهداری شوند. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر آمپول هیدروکورتیزون
این مقاله به بررسی درمان بیماری التهابی شدید و واکنشهای آلرژیک با هیدروکورتیزون، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. پماد هیدروکورتیزون با خواص ضدالتهابی قوی خود، قادر است التهاب‌های شدید را کاهش دهد و علائم مربوط به اختلالات مختلف از جمله آسم، آنافیلاکسی، آرتریت روماتوئید و سایر بیماری‌های خودایمنی را بهبود بخشد. مصرف آمپول هیدروکورتیزون در شرایط اورژانسی و تحت نظارت پزشکی میتواند به سرعت به تسکین علائم کمک کرده و از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.
