بختک چیست و به سراغ چه کسانی میرود؟

بختک چیست؟

فلج خواب احساس هوشیاری در عین ناتوانی در حرکت است. این حالت اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که بین خواب و بیداری هستید؛ در واقع در حال انتقال از سطح هوشیاری کامل به سطح خواب عمیق هستید. در حقیقت بختک در طول این انتقال به سراغ شما می‌آید و  باعث می‌شود تا برای چند ثانیه یا چند دقیقه نتوانید حرکت کنید یا حرفی بزنید. این ناتوانی در حرکت و یا صحبت کردن، ممکن است توام با احساس فشار و یا خفگی باشد و یا حتی امکان دارد تصور کنید که دچار توهم شده‌اید. فلج خواب می‌تواند در ارتباط با سایر اختلالات خواب مانند نارکولپسی هم اتفاق بیفتد. نارکولپسی یک نوع نیاز شدید به خواب است که به دلیل اختلالات در تنظیم خواب در مغز ایجاد می‌شود.

بختک سراغ چه کسانی میرود؟

بر اساس آمارهای منتشر شده، حدود 20 درصد از افراد ممکن است در زمانی از زندگی خود دچار فلج خواب یا همان بختک شوند. این هیولا اغلب در سال‌های نوجوانی سر و کله‌اش پیدا می‌شود و تا 20 یا بعضا 30 سالگی فرد ادامه می‌یابد؛ اما به راستی بختک به سراغ چه افرادی می‌رود؟

• افراد دچار کمبود خواب
• افرادی که چرخه خواب منظمی ندارند
• افراد درگیر با اختلالات روانی، مانند استرس یا اختلال دو قطبی
• کسانی که عادت دارند به پشت بخوابند
• افراد درگیر با سایر مشکلات خواب، مانند نارکولپسی
• افرادی که سابقه گرفتگی عضلات پا در شب را دارند
• افرادی که از برخی داروها، مانند داروهای مرتبط با ADHD استفاده می‌کنند
• کسانی که مواد مصرف می‌کنند
• افرادی که سابقه ژنتیکی درگیری با فلج خواب را دارند

علائم بختک یا فلج خواب

بختک، هر بار شما را با یک نشانه تازه شگفت زده می‌کند؛ به این معنی که نشانه‌های فلج خواب هر بار می‌تواند با دفعه قبل کاملا متفاوت باشد. طیف وسیعی از علائم وجود دارند که معمولا در همان سال‌های نوجوانی شروع می‌شوند و رفته رفته تا حدود 20 سالگی تشدید خواهند شد. علائمی که ممکن است با هر بار بختک، با آن مواجه شوید، به شرح زیر هستند:

• احساس ناتوانی در حرکت یا صحبت کردن (آتونیا)
• احساس سختی در نفس کشیدن
• توهم دیدن یا شنیدن چیزهایی که شاید وجود خارجی ندارند
• احساس فشار در قفسه سینه
• حس خفگی
• احساس خارج شدن روح از بدن و یا چیزی شبیه به این
• احساس خطر

علت بختک در خواب

مطالعات نشان می‌دهند که حدود 20 درصد از افراد حداقل یک بار تجربه فلج خواب را داشته‌اند؛ اما این موضوع که بختک چرا یا چگونه اتفاق می‌افتد، هنوز مشخص نیست. محققان بر این باورند که فلج خواب به دلیل اختلال در چرخه حرکت سریع چشم (REM) ایجاد می‌شود و بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که افراد حالت خواب و بیداری را در پی چرخه REM تجربه می‌کنند. در طول این مرحله، مغز شما به طور معمول شروع به فلج کردن ماهیچه‌های شما می‌کند تا شما را برای خواب آماده کند؛ اما در این هنگام، ذهن شما به خواب نرفته و در همان حالت بیدار یا نیمه بیدار باقی مانده است. به همین علت از ناتوانی خود در حرکت و یا احساس فلج شدن،کاملا آگاه هستید و به وضوح آن را درک می‌کنید. از دیگر دلایل بختک در خواب عبارت‌اند از:

• داشتن سابقه خانوادگی این اختلال
• استرس
• اختلال در برنامه خواب
• جت لگ
• اضطراب اجتماعی
• اختلال هراس و یا حملات پانیک

درمان بختک خواب

درمان قطعی برای بختک وجود ندارد؛ اما پزشک شما ممکن است قادر به شناسایی و درمان شرایطی باشد که باعث فلج خواب شده‌اند (مانند اختلالات خواب و مشکلات سلامت روان و…). در این حالت، با رفع عامل به وجود آورنده بختک، خود آن نیز از بین خواهد رفت. در ادامه به برخی از توصیه‌های موثر دیگری می‌پردازیم که در این راستا می‌توانند بسیار کمک کننده باشند:

• بهبود بهداشت خواب
• داشتن یک روتین مشخص قبل از رفتن به رختخواب
• عدم استفاده از کافئین در ساعات پایانی روز
• اجتناب از نوشیدن الکل
• کنار گذاشتن تمامی صفحات نمایش حداقل یک ساعت قبل از خواب
• داشتن 7 تا 9 ساعت خواب در شب
• درمان شناختی رفتاری استرس و اضطراب
• تمرکز بر حرکت آهسته یک عضو بدن در زمان ظاهر شدن بختک
• یادآوری موقتی بودن این تجربه در زمان وقوع فلج خواب
• تمرکز بر روی یک وسیله یا یک خاطره مثبت
• شل کردن عضلات

بختک از نظر علمی

در زبان علمی، فلج خواب به پدیده‌ای اطلاق می‌شود که در آن بازگشت هوشیاری در حالی رخ می‌دهد که فلج شدن عضلات همراه با حرکت سریع چشم یا همان REM اتفاق می‌افتد و منجر به ترس و دلهره شدید در فرد مبتلا می‌شود؛ چرا که فرد در حالت خوابیده و هوشیار به سر می‌برد، بدون اینکه توانایی استفاده از عضلات بدن خود را داشته باشد.

جمع بندی

در این مطلب از داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی این موضوع پرداختیم که فلج خواب می‌تواند ترسناک و استرس‌زا باشد؛ اما معمولا خطرناک نیست و تنها ممکن است در حالت خواب و بیداری دچار توهم شوید. همچنین اشاره کردیم که هیچ روش علمی اثبات شد‌ه‌ای برای پایان دادن به این وضعیت، در لحظه وجود ندارد؛ اما کمک گرفتن از برخی از نکات پیشنهادی عنوان شده در متن، می‌تواند اثر گذار باشد. فراموش نکنید که اگر در وضعیتی هستید که فلج خواب زندگی روزمره شما را مختل می‌کند، با یک پزشک متخصص در این خصوص صحبت کنید؛ شاید نشانه‌ای باشد از مشکلات جدی‌تر!

آیا شما تا کنون به این وضع دچار شده‌اید؟ چقدر برای شما ترسناک بوده؟ چه احساسی در لحظه بروز این اتفاق دارید؟ چه کارهایی در مواجهه با آن انجام می‌دهید؟ تجربیات خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارید.