حالت تهوع و استفراغ از جمله مشکلات شایعی است که بسیاری از بیماران، به ویژه افرادی که تحت درمان‌های سنگین مانند شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و یا جراحی قرار می‌گیرند، با آن مواجه می‌شوند. این عوارض جانبی می‌توانند بر کیفیت زندگی بیماران تأثیر منفی بگذارند و حتی روند درمانی را مختل کنند. در این میان، قرص گرانیسترون به عنوان یک داروی موثر در کنترل و پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ، نقش مهمی در بهبود وضعیت این بیماران ایفا می‌کند.
اشکال دارویی گرانیسترون
- تزریق تزریقی
- تزریق زیرجلدی طولانی مدت
- پچ
- قرص 1 میلی گرم
موارد مصرف قرص گرانیسترون
قرص گرانیسترون برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ ناشی از درمان دارویی سرطان (شیمی درمانی) استفاده می‌شود. این دارو با مسدود کردن یکی از مواد طبیعی بدن (سروتونین) که می‌تواند باعث استفراغ شود، عمل می‌کند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی گرانیسترون
مکانیسم عمل گرانیسترون آنتاگونیست انتخابی گیرنده 5-HT3 است. گرانیسترون به گیرنده‌های 5-HT3 در سیستم عصبی محیطی و مرکزی با اثرات اولیه در دستگاه گوارش متصل می‌شود. نیمه عمر در 3-14 ساعت با شروع 4-10 دقیقه (IV) در مدت زمان 24 ساعت (IV) است. این دارو به طور گسترده در کبد از طریق N-demethylation، اکسیداسیون، کونژوگاسیون و زیرخانواده CYP3A متابولیزه می‌شود.
مقدار مصرف قرص گرانیسترون
قبل از مصرف قرص گرانیسترون، اطلاعات دارویی موجود در دارو شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. قرص را به صورت کامل همراه با یک لیوان آب مصرف کرده و از جویدن یا خرد کردن دارو خودداری کنید. خرد کردن یا جویدن قرص منجر به آزادسازی فوری و در نتیجه افزایش خطر عوارض جانبی خواهد شد. بدون هماهنگی با پزشک، دوز مصرفی خود را افزایش یا کاهش ندهید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی با پزشک تاثیری بر روی بهبودی شما نداشته و تنها عوارض را افزایش می‌دهد.
طریقه مصرف قرص گرانیسترون
- پچ گرانیسترون را طبق دستور پزشک، معمولاً 1 تا 2 روز (24 تا 48 ساعت) قبل از شیمی درمانی، روی پوست بمالید. تا زمانی که برای استفاده از پچ آماده نشده‌اید، کیسه مهر و موم شده را باز نکنید. کیسه را باز کنید و پچ را از آستر محافظ جدا کنید. پچ را طبق دستورالعمل روی یک ناحیه تمیز و خشک در قسمت بیرونی بالای بازو قرار دهید.
- در طول درمان شیمی درمانی خود تا حداقل 24 ساعت پس از اتمام درمان، از چسب استفاده کنید. قبل از استفاده پچ گرانیسترون، محل استفاده و دست‌های خود را با آب و صابون شستشو دهید. محل درخواست ممکن است کمی قرمزی خفیف داشته باشد که باید ظرف 3 روز برطرف شود.
- دوز رایج قرص گرانیسترون برای جلوگیری از تهوع و استفراغ، 1 میلی گرم است که یک ساعت قبل از شروع شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی مصرف می‌شود. در برخی موارد ممکن است پزشک دوز دیگری تجویز کند.
- این دارو بهتر است نیم تا یک ساعت قبل از درمان (شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی) مصرف شود. این دارو معمولاً یک بار در روز مصرف می‌شود، مگر اینکه پزشک دستور دیگری بدهد.
- در صورت فراموشی یک نوبت از دارو، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نوبت فراموش شده نزدیک به نوبت بعدی است، آن را فراموش کرده و دارو را مطابق با نسخه پزشک ادامه دهید. هرگز برای جبران دوز از دست رفته یک نوبت را دو بار استفاده نکنید.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص گرانیسترون، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله ضربان قلب نامنظم، مشکلات کبدی، مشکلات معده و روده (مانند جراحی اخیر شکم، ایلئوس)، مشکلات گوارشی (زخم یا کرم روده)، مشکلات قلبی خاص (نارسایی قلبی، ضربان قلب آهسته)، سابقه خانوادگی مشکلات قلبی خاص (QT) و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به موارد احتیاط قرص گرانیسترون خواهیم پرداخت؛
- این دارو ممکن است فاصله QT را طولانی کند. مصرف همزمان با داروهای شناخته شده برای افزایش فاصله QT ممکن است منجر به آریتمی‌های جدی شود.
- واکنش‌های خفیف محل استفاده رخ داده است. در صورت بروز واکنش‌های شدید یا واکنش پوستی عمومی پچ را بردارید.
- از قرار دادن پچ گرانیسترون و نواحی اطراف آن در معرض منابع مستقیم حرارت خارجی مانند پدهای گرمایشی خودداری کنید. غلظت پلاسما در طول دوره قرار گرفتن در معرض گرما همچنان افزایش می‌یابد.
- بستری شدن در بیمارستان به دلیل یبوست یا نهفتگی مدفوع گزارش شده است. بیماران را از نظر ایجاد یبوست در حین دریافت درمان با در نظر گرفتن خواص طولانی رهش فرمول تزریقی در حداقل 5 تا 7 روز، به ویژه در بیمارانی که داروهای اپیوئیدی دریافت می‌کنند، نظارت کنید. بهینه سازی رژیم‌های روده در بیمارانی که فرمولاسیون تزریقی دریافت می‌کنند را در نظر بگیرید.
- درمان ممکن است ایلئوس پیشرونده یا اتساع معده را بپوشاند. این باید به ویژه قبل از استفاده در بیمارانی که اخیراً جراحی شکم داشته‌اند، در نظر گرفته شود. کاهش فعالیت روده را بررسی کنید، به ویژه در بیمارانی که عوامل خطر انسداد دستگاه گوارش دارند.
- درد یا حساسیت به قدری شدید که نیاز به مصرف داروهای مسکن داشته باشد، با سطح فعالیت بیمار تداخل داشته باشد یا باعث ناراحتی قابل‌توجه در هنگام استراحت شود. در میان تمام بیمارانی که درد یا حساسیت را گزارش کردند، میانگین مدت زمان 5 روز بود.
- ندول در محل تزریق گزارش شده است. ندول‌هایی که به مدت متوسط 15 روز باقی می‌مانند و بیمارانی که ندول‌هایی با مدت زمان بیشتر از 21 روز داشتند، گزارش شده است.
واکنش محل تزریق (ISR) با آمپول گرانیسترون
- با تزریق آمپول گرانیسترون ممکن است عفونت در محل تزریق رخ دهد. در بیماران سرطانی؛ بیماران مبتلا به عفونت تحت درمان با آنتی بیوتیک بهبود کامل پیدا کرده‌اند.
- کبودی یا هماتوم در محل تزریق گزارش شده است. کبودی یا هماتوم (به عنوان مثال، کبودی یا هماتوم بیشتر از 4 سانتی متر) با شروع تاخیری نیز گزارش شده است. همچنین، کبودی شدید یا هماتوم در 3 درصد بیماران گزارش شده است. طبق گزارشات بیمارانی که همزمان داروهای ضد انعقاد و ضد پلاکت دریافت می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای کبودی شدید محل تزریق و هماتوم هستند.
موارد منع مصرف قرص گرانیسترون
- حساسیت به دارو یا مواد کمکی
- بارداری (با نسخه)
خطر سندرم سروتونین با گرانیسترون
- سندرم سروتونین با آنتاگونیست‌های گیرنده 5-HT3 گزارش شده است. بیشتر گزارش‌ها با استفاده همزمان از داروهای سروتونرژیک به عنوان مثال، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIs)، مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز، میرتازاپین، فنتانیل، لیتیوم، ترامادول بلو، و اینترا مرتبط بوده است. برخی از موارد گزارش شده کشنده بوده است.
- سندرم سروتونین که با مصرف بیش از حد آنتاگونیست گیرنده 5-HT3 به تنهایی رخ می‌دهد نیز گزارش شده است. اکثر گزارشات مربوط به سندرم سروتونین مربوط به استفاده از آنتاگونیست گیرنده 5-HT3 در یک واحد مراقبت پس از بیهوشی یا یک مرکز انفوزیون رخ داده است.
- علائم مرتبط با سندرم سروتونین ممکن است شامل ترکیبی از علائم و نشانه‌های زیر، تغییرات وضعیت روانی (به عنوان مثال، بیقراری، توهم، هذیان، و کما)، بی‌ثباتی اتونومیک (مانند تاکی کاردی، فشار خون ناپایدار، سرگیجه، دیافورز، برافروختگی، هیپرترمی) باشد. علائم عصبی عضلانی (مانند لرزش، سفتی، میوکلونوس، هایپررفلکسی، ناهماهنگی)، تشنج، با یا بدون علائم گوارشی (به عنوان مثال، تهوع، استفراغ، اسهال) و… باشد.
- بیماران باید از نظر بروز سندرم سروتونین به ویژه با مصرف همزمان این دارو و سایر داروهای سروتونرژیک تحت نظر باشند. در صورت بروز علائم سندرم سروتونین، درمان را قطع کرده و درمان حمایتی را آغاز کنید. بیماران باید از افزایش خطر ابتلا به سندرم سروتونین مطلع شوند، به خصوص اگر این دارو همزمان با سایر داروهای سروتونرژیک استفاده شود.
عوارض قرص گرانیسترون
سردرد، خستگی، خواب آلودگی، یبوست، اسهال، آرام بخشی، بدحالی، اضطراب، مشکلات قلبی (برادی کاردی، درد قفسه سینه) و… برخی از عوارض داروی گرانیسترون می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض قرص گرانیسترون خواهیم پرداخت؛
- سردرد (10-21%)
- اسهال (9-1%)
- یبوست (3-18%)
- آستنیا (5%)
- خواب آلودگی (10%)
- آرام بخش (10%)
- خواب آلودگی (10%)
- اضطراب
- خستگی
- بدحالی
- درد، خارش یا کهیر در محل تزریق
- برادی کاردی
- درد قفسه سینه
- تپش قلب
تداخل دارویی گرانیسترون
- تداخلات رده X (پرهیز): آپومورفین
- کاهش اثرات گرانیسترون توسط داروها: تداخل قابل توجهی مشخص نشده است.
- افزایش اثرات داروها توسط گرانیسترون: آپومورفین، هالوپریدول، پانوبینوستات، داروهای طولانی‌کننده فاصله QT (بیشترین خطر)، داروهای سروتونرژیک (بیشترین خطر)، ترامادول
مصرف قرص گرانیسترون در دوران بارداری و شیردهی
هیچ اطلاعاتی در مورد استفاده در زنان باردار وجود ندارد. اطلاعات محدود منتشر شده در مورد مصرف گرانیسترون در دوران بارداری برای اطلاع از خطر مرتبط با دارو کافی نیست. در مطالعات تولیدمثل حیوانی، هیچ اثر نامطلوب رشدی در موش‌های باردار و خرگوش‌هایی که گرانیسترون هیدروکلراید در طول اندام‌زایی مصرف کردند، مشاهده نشد.
تاثیر قرص گرانیسترون در شیردهی
هیچ اطلاعاتی در مورد وجود دارو در شیر انسان، اثرات آن بر شیرخواران یا تولید شیر وجود ندارد. فقدان اطلاعات بالینی در دوران شیردهی مانع از تعیین دقیق خطر دارو برای نوزاد در دوران شیردهی می‌شود. بنابراین، فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر باید همراه با نیاز بالینی مادر به درمان و هر گونه عوارض جانبی احتمالی بر روی نوزاد شیرده از دارو یا بیماری زمینه‌ای مادر در نظر گرفته شود.
شرایط نگهداری قرص گرانیسترون
داروی گرانیسترون باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر قرص گرانیسترون
این مقاله به بررسی کنترل حالت تهوع و استفراغ با آمپول گرانیسترون، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. قرص گرانیسترون با تأثیر مستقیم بر کاهش اثرات سروتونین، به‌عنوان یکی از موثرترین داروهای ضد تهوع و استفراغ شناخته می‌شود. این دارو به ویژه برای بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی قرار می‌گیرند، راهکاری قابل اعتماد برای پیشگیری و کنترل حالت تهوع و استفراغ فراهم می‌کند. با مصرف منظم و به‌موقع این دارو، بیماران می‌توانند تجربه ناخوشایند عوارض جانبی را به حداقل رسانده و با آرامش بیشتری به روند درمان خود ادامه دهند.
منبع سایت: Medscape
