نکروز چیست؟
به مرگ سلول‌های بافت بدن نکروز گفته میشود. این بیماری می‌تواند به دلیل جراحات، عفونت‌ها یا بیماری‌ها رخ دهد. فقدان جریان خون به بافت‌های شما و شرایط محیطی شدید نیز می‌تواند باعث این بیماری شود. زمانی که بافت بدن شما به اصطلاح می‌میرد و دچار نکروز میشود می‌توان آن را برداشت اما نمی‌توان بافت مرده را بهبود داد و یا زنده کرد.
تفاوت بین آپوپتوز و نکروز چیست؟
نکروز و آپوپتوز هر دو فرآیندهایی هستند که در آن‌ها بافت‌ها می‌میرند، اما تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. آپوپتوز یک فرآیند برنامه‌ریزی‌شده و طبیعی است که طی آن سلول‌ها به‌صورت کنترل‌شده خود را از بین می‌برند، بدون آن که به سلول‌های اطراف آسیب برسانند. نکروز در پاسخ به آسیب‌های شدید رخ می‌دهد و باعث ایجاد التهاب در بافت میشود.
ظاهرهای مختلف نکروز چیست؟
وقتی سلول‌های بدن شما بر اثر این بیماری می‌میرند، ظاهر متفاوتی را تشکیل می‌دهند. تمام ظاهرهایی که بر اثر این بیماری پیش میاید به شش دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
نکروز انعقادی
با نکروز انعقادی، سلول‌های مرده تا چند روز پس از مرگ، سفت می‌مانند و طبیعی به نظر می‌رسند. کمبود جریان خون یا اکسیژن به هر قسمت از بدن شما به جز مغز می‌تواند باعث این بیماری شود.
نکروز مایع
با نکروز مایع، سلول‌های مرده تا حدودی یا به طور کامل ظرف چند ساعت پس از مرگ حل می‌شوند. سپس به مایع غلیظ و چسبناک تبدیل می‌شوند. سلول‌ها به دلیل چرک کردن گاهی اوقات به رنگ زرد به نظر می‌رسند. عفونت‌ها و کمبود اکسیژن به مغز شما می‌تواند باعث این بیماری شود.
نکروز چربی
با نکروز چربی، سلول‌های آسیب‌دیده آنزیم‌ها را آزاد می‌کنند و باعث می‌شوند که سلول‌ها به مایع تبدیل شوند. سلول‌های مایع با کلسیم ترکیب می‌شوند و رسوبات گچی و سفید رنگی روی سلول‌ها ایجاد می‌کنند. پانکراتیت حاد شایع‌ترین علت نکروز چربی است. همچنین این ظاهر از نکروز می‌تواند در بافت سینه رخ دهد.
نکروز کازئوز
در این حالت از بیماری سلول‌های مرده، سفید و نرم به نظر می‌رسند. این ظاهر از نکروز مانند شبیه به پنیر است. نکروز کازئوز بیشتر در بیماری عفونی ریه سل دیده میشود.
نکروز فیبرینوئید
در نکروز فیبرینوئید، سلول‌های مرده، به رنگ صورتی به نظر می‌رسند. این به این دلیل است که پروتئین‌های پلاسما (فیبرین) از دیواره رگ‌های خونی شما نشت می‌کنند. نکروز فیبرینوئید زمانی رخ می‌دهد که یک بیماری یا عفونت خود ایمنی به رگ‌های خونی شما آسیب برساند.
نکروز گانگرنوس
با نکروز گانگرونی، پوست شما سیاه به نظر می‌رسد و شروع به پوسیدگی می‌کند. فقدان جریان خون در پاهای شما می‌تواند باعث نکروز گانگرونی شود. گاهی اوقات این نوع نکروز می‌تواند بازوها و انگشتان شما را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
انواع نکروز
نکروز می‌تواند بسیاری از نواحی مختلف بدن شما از جمله استخوان‌ها، پوست و اندام‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. انواع مختلف نکروز عبارتند از:
- نکروز آواسکولار
- استئونکروز فک
- نکروز پانکراس
- نکروز چربی سینه
- نکروز حاد لوله‌ای
- نکروز پرتویی
- نکروز پاپیلاری
- نکروز پوست
- نکروز نیش عنکبوت
- نکروز پالپ
بافت‌مردگی بی‌خونی یا نکروز آواسکولار
نکروز آواسکولار نام‌های زیادی دارد. استئونکروز، نکروز آسپتیک و نکروز استخوان همه اصطلاحات دیگر برای نکروز آواسکولار هستند. نکروز آواسکولار زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بافت استخوانی شما مسدود شود. نبود جریان خون در استخوان‌های شما باعث میشود که استخوان‌ها شکسته و در نهایت بمیرند. سیاه شدگی سراستخوان ران شایع‌ترین شکل نکروز آواسکولار است.
استئونکروز فک
استئونکروز فک یا ONJ، نوعی نکروز آواسکولار است. ONJ اختلالی است که در دهان رخ می‌دهد و زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های استخوان فک شما می‌میرند. استئونکروز فک می‌تواند باعث درد شدید دهان و فک شود. علاوه بر این، چرک ممکن است از دهان و فک شما خارج شود.
نکروز پانکراس
نکروز پانکراس یک عارضه جدی است که می‌تواند به دلیل پانکراتیت حاد ایجاد شود. هنگامی که خون‌رسانی به پانکراس شما قطع میشود، می‌تواند باعث مرگ بافت پانکراس شما شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، پانکراس شما می‌تواند عفونی شود. عفونت می‌تواند به خون شما سرایت کند و باعث نارسایی خون به اندام‌ها شود.
نکروز چربی سینه
نکروز چربی سینه یک وضعیت غیر سرطانی (خوش خیم) است که می‌تواند زمانی رخ دهد که بافت چربی پستان آسیب دیده باشد. بدن شما معمولا بافت آسیب دیده سینه را با بافت اسکار جایگزین می‌کند. با نکروز چربی، برخی از سلول‌های چربی به جای تشکیل بافت اسکار می‌میرند.
نکروز حاد لوله‌ای
نکروز لوله‌ای حاد (ATN) یک اختلال کلیوی است. هنگامی که سلول‌های لوله‌ای کلیه شما آسیب می‌بیند، می‌تواند منجر به نارسایی حاد کلیه شود. لوله‌ها، مجاری کوچکی در کلیه‌ها هستند که به فیلتر کردن خون هنگام عبور از کلیه‌ها کمک می‌کنند.
نکروز پرتویی
نکروز پرتویی، یک عارضه جانبی خیلی نادر است که توسط پرتوهای با دوز بالا به مغز، سر یا گردن ایجاد میشود. این نوع از نکروز می‌تواند منجر به مرگ دائمی بافت مغز شود.
نکروز پاپیلاری
نکروز پاپیلاری یک اختلال کلیوی است و زمانی رخ می‌دهد که پاپیلاهای کلیه شما می‌میرند. پاپیلاهای کلیوی یا لگنچه کلیوی، منافذی لوله‌ای هستند که ادرار را به مثانه منتقل می‌کنند.
نکروز پوست
نکروز پوست زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بافت‌های بدن یا اندام‌های داخلی شما مسدود شود. همچنین ممکن است به دلیل عفونت باکتریایی رخ دهد. اغلب انگشتان پا و دست‌های شما را درگیر می‌کند. با این حال سایر قسمت‌های بدن نیز ممکن است دچار نکروز پوستی شود.
نکروز نیش عنکبوت
نکروز نیش عنکبوت ممکن است زمانی رخ دهد که یک عنکبوت، شما را گاز بگیرد. سم ناشی از نیش عنکبوت می‌تواند باعث ایجاد زخم در پوست شود. این نوع از نکروز بسیار نادر است و کمتر زمانی اتفاق می‌افتد.
نکروز پالپ
نکروز پالپ زمانی اتفاق می‌افتد که گوشت نرم یا بافت پالپ داخل دندان شما بمیرد. داخل هر یک از دندان‌های شما قسمتی است که تکه‌های کوچک گوشت را در خود جای می‌دهد. در داخل هر محفظه عروق خونی و اعصاب وجود دارد. اگر دندانی آسیب ببیند یا پوسیده شود، ممکن است گوشت آن عفونی شود و بمیرد. به این ترتیب شما دچار نکروز پالپ می‌شوید.
علائم نکروز
علائم نکروز بسته به محل رشد بافت نکروز در بدن شما متفاوت است. برای مثال، علائم نکروز در کلیه‌ها عبارتند از:
- درد کمر یا پهلو
- ادرار خونی، کدر یا تیره
- تکرر ادرار یا دردناک بودن ادرار کردن
- ادرار کردن به مقدار زیاد یا اغلب در شب
هنگامی که نکروز بدلیل وجود یک زخم باشد، علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دردی که شدیدتر از آنچه باید به نظر می‌رسد
- تب (بیشتر از ۱۰۰.۴ درجه) یا لرز
- ضربان قلب سریع (بیش از ۱۰۰ ضربه در دقیقه)
- بی‌حسی یا درد
- گسترش سریع قرمزی از زخم
- درد و احساس گرما در نزدیکی زخم
- تاول‌های پوستی
- ایجاد صدای ترک خوردگی، ترکیدن و ساییدگی در مفاصل (کرپیتوس)
- خارج شدن مایع مایل به خاکستری و بدبو
- تعریق بیش از حد
در صورت مشاهده علائم نکروز، مهم است که فورا به دنبال درمان باشید و به پزشک مراجعه کنید.
علائم نکروز بعد از تزریق ژل
پرکننده‌های پوستی، به ویژه تزریق اسید هیالورونیک، روش‌های زیبایی کم تهاجمی هستند. آن‌ها برای حجیم کردن پوست شما استفاده می‌شوند. این درمان‌ها اغلب عوارض خاصی ندارند، اما با این حال، نکروز در برخی موارد بعد از تزریق ژل رخ داده است. علائم نکروز پس از تزریق ژل می‌تواند بلافاصله یا چند ساعت پس از عمل رخ دهد. این علائم عبارتند از:
- درد و ناراحتی بیشتر از حد انتظار پس از درمان
- سفید شدن پوست
- قرمز و ایجاد لک بر روی پوست
- تغییر رنگ پوست
علل نکروز
علت اصلی بروز نکروز نرسیدن خون کافی و اکسیژن به دبافت‌های مختلف بدن است. لخته شدن خون و آسیب رگ‌های خونی تنها دو مورد از دلایل متعددی هستند که می‌توانند باعث نکروز شوند. جراحات، عفونت ها، بیماری‌های مزمن و سمومی که جریان خون را در یک ناحیه مسدود می‌کنند، می‌توانند باعث ایجاد بافت نکروز در ناحیه خاص شوند.
جراحت
جراحت‌های مختلف می‌تواند به رگ‌های خونی آسیب برساند و جریان خون را به استخوان‌ها و نواحی بافت اطراف قطع کند. هر چیزی از تصادف رانندگی گرفته تا افتادن از نردبان می‌تواند منجر به آسیب رگ‌های خونی شود که باعث نکروز میشود.
سرمازدگی که در آن بافت‌ها در اثر سرما به شدت آسیب می‌بینند، یکی از علل شایع نکروز است. اگر سرمازدگی به سرعت درمان نشود، ناحیه سرمازده سیاه شده و بافت آن ناحیه می‌میرد. این بافت‌های مرده توسط سرمازدگی بهبود پیدا نمی‌کنند و باید قطع عضو صورت گیرد. آسیب‌های دیگری که می‌تواند منجر به نکروز شود عبارتند از:
- سوختگی الکتریکی
- شکستگی استخوان
- آسیب مغزی تروماتیک
- سوختگی شیمیایی
- قرارگیری در معرض تشعشع
آنفارکتوس
آنفارکتوس زمانی رخ می‌دهد که خون کافی به ناحیه آسیب دیده نرسد. نکروز ناشی از آنفارکتوس اغلب نتیجه یک لخته خون است، مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT) که در رگ خونی شکل می‌گیرد و جریان خون را به ناحیه اطراف مسدود می‌کند. DVT معمولا در پاها اتفاق می‌افتد اما می‌تواند در هر جایی دیگر از بدن رخ دهد. اگر رگ خونی به طور کامل مسدود شود، می‌تواند منجر به از دست دادن بافت زیر محل انسداد شود.
عفونت
طیف گسترده‌ای از عفونت‌های باکتریایی، ویروسی، قارچی و انگلی می‌توانند باعث نکروز شوند. حتی یک بریدگی یا خراش جزئی که عفونی میشود می‌تواند منجر به نکروز شود. برخی از انواع عفونت‌ها بیشتر از سایر آن‌ها باعث نکروز می‌شوند. باکتری‌هایی که می‌توانند منجر به بافت نکروز شوند عبارتند از:
- انتروکوک
- استافیلوکوک اورئوس
- کلوستریدیوم پرفرنژنس
ویروس‌هایی که می‌توانند منجر به نکروز شوند عبارتند از:
- ویروس نقص سیستم ایمنی انسانی مانند HIV
- ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱
- ویروس نیل غربی
- ویروس واکسینیا (مربوط به آبله)
بیماری
برخی از بیماری‌های خودایمنی به عنوان عامل نکروز شناخته شده‌اند که شایع‌ترین آن‌ها لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) است. در برخی موارد افرادی که به این بیماری دچار هستند و از داروهای کورتیکواستروئیدها استفاده می‌کنند بیشتر در معرض خطر نکروز قرار دارند، زیرا استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها باعث ضعیف شدن استخوان‌ها میشود. تعدادی از بیماری‌های دیگر که می‌توانند با آسیب رساندن به رگ‌های خونی و مسدود کردن جریان خون به استخوان‌ها و بافت‌ها باعث نکروز شوند، عبارتند از:
- اعتیاد به الکل
- بیماری سلول داسی شکل
- بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار (که به آن بیماری غواصی نیز گفته میشود)
- نارسایی مزمن کلیه
- بیماری کوشینگ (که در آن بدن هورمون کورتیزول بیش از حد تولید می‌کند)
- بیماری گوچر
سموم
یکی دیگر از عواملی که ممکن است باعث نکروز شود، عوامل شیمیایی مانند سم، زهر و برخی داروها هستند. قرار گرفتن در معرض آرسنیک (فلزی که در سم موش و آب‌های زیرزمینی آلوده یافت میشود) می‌تواند باعث نکروز در کلیه‌ها شود. زهر تزریق شده به پوست از طریق نیش عنکبوت‌های بیوه سیاه می‌تواند باعث نکروز شود مگر اینکه به سرعت درمان شود. نیش بسیاری از موجودات دیگر از جمله عنکبوت‌ها، مارها، عقرب‌ها و چتر دریایی باعث نکروز میشود.
چه عواملی خطر نکروز را افزایش می‌دهند؟
با افزایش سن، آسیب‌پذیری در برابر مشکلاتی که می‌توانند باعث نکروز شوند، مانند آسیب‌ها و بیماری‌های عروقی، افزایش می‌یابد. داشتن یک زخم باز، مانند آبسه یا برش جراحی، خطر عفونت و در نتیجه نکروز را افزایش می‌دهد. صدمات تروماتیک و نیش حشرات نیز از عوامل خطر نکروز هستند.
استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون با خطر بالاتر نکروز همراه است. نکروز یکی از عوارض شایع بیماری خودایمنی لوپوس است. افرادی که سعی دارند بیماری لوپوس خود را با کورتیکواستروئیدها درمان کنند در معرض خطر بیشتری برای مواجه شدن با نکروز قرار دارند. سایر شرایطی که خطر نکروز را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- بیماری قند
- بیماری عروقی
- نارسایی مزمن کلیه
- اچ آی وی
آیا درمان نکروز بدون جراحی امکان‌پذیر است؟
انسداد کامل جریان خون معمولا آنقدر دردناک است که باعث میشود شخص فورا به دنبال کمک پزشکی باشد. درمان ممکن است شامل جراحی برای بازگرداندن جریان خون یا برداشتن بافت‌های آسیب‌دیده، آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری یا درمان عفونت، یا درمان سوختگی یا سایر مسائلی باشد که باعث آسیب اولیه شده‌اند؛ بنابراین درمان نکروز بدون جراحی امکان‌پذیر نیست. در بسیاری از موارد، درمان نکروز با شناسایی و رسیدگی به علت مرگ سلولی آغاز میشود. بازگرداندن جریان خون به نواحی آسیب دیده مهمترین اولویت برای جلوگیری از آسیب بیشتر است.
بعد از اصلاح جریان خون ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید تا بافت مرده برداشته شود. برداشتن بافت مرده از گسترش عفونت جلوگیری می‌کند. بعد از آن ممکن است آنتی بیوتیک‌ها یا داروهای ضد قارچ برای مبارزه با عفونت تجویز شوند.
سخن پایانی
در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی کامل بیماری نکروز پرداختیم. این بیماری به عنوان یک فرآیند آسیب‌زا در سلول‌ها و بافت‌های بدن می‌تواند منجر به پیامدهای جدی و حتی خطرناک شود. با شناخت بهتر علل و انواع این بیماری و اتخاذ رویکردهای مناسب در پیشگیری و درمان، می‌توان از گسترش آسیب‌های بافتی جلوگیری کرد.
