قرص فنی‌توئین با تأثیر بر کانال‌های سدیمی در غشاهای عصبی، مانع از انتشار سریع و غیرطبیعی امواج الکتریکی در مغز میشود و به این ترتیب از بروز تشنج جلوگیری می‌کند. این دارو در کنترل انواع مختلف تشنج، به‌ویژه تشنج‌های عمومی و جزئی، نقش حیاتی دارد. به رغم اثربخشی بالای فنی توئین، مصرف آن نیازمند دقت و پایش مداوم است، زیرا ممکن است با عوارض جانبی و تداخلات دارویی همراه باشد.
اشکال دارویی فنی توئین
- قرص
- کپسول
- سوسپانسیون فنی توئین
موارد مصرف قرص فنی توئین
قرص فنی توئین برای کنترل انواع خاصی از تشنج‌ها و برای درمان و پیشگیری از تشنج‌هایی که ممکن است در حین یا بعد از جراحی مغز یا سیستم عصبی شروع شود، استفاده میشود. فنی توئین در دسته‌ای از داروها به نام ضد تشنج قرار دارد که با کاهش فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز عمل می‌کند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی فنی توئین
مکانیسم عمل قرص فنی توئین؛ تثبیت غشای نورونی و محدود کردن فعالیت‌های تشنجی با افزایش جریان خروجی و کاهش جریان ورودی یون سدیم از غشای نورون‌های قشر حرکتی مغز، کاهش سرعت هدایت، طولانی کردن دوره تحریک ناپذیری و مهار فعالیت خودبخودی ضربان ساز بطنی، کوتاه کردن پتانسیل عمل قلب و… است. جذب دارو آهسته و متغیر (بسته به نوع فرمولاسیون) که در نوزادان کمتر است. فراهمی زیستی دارو (بسته به نوع فرمولاسیون متفاوت است) در اشکال خوراکی 95-70% و تزریق عضلانی 100-83% میباشد.
مقدار مصرف قرص فنی توئین
فنی توئین به صورت یک کپسول طولانی رهش (طولانی اثر)، یک قرص جویدنی و یک سوسپانسیون (مایع) برای مصرف خوراکی عرضه میشود. قرص و سوسپانسیون جویدنی معمولا دو یا سه بار در روز و کپسول‌های طولانی مدت یک تا چهار بار در روز مصرف می‌شوند. فنی توئین را تقریباً در زمان‌های یکسانی هر روز مصرف کنید. قرص یا کپسول را طبق دستور پزشک مصرف کرده و بدون هماهنگی با وی دوز مصرفی خود را افزایش ندهید. افزایش دوز بدون هماهنگی با پزشک، تاثیری بر روی بهبودی شما نخواهد داشت.
نحوه مصرف قرص فنی توئین
قبل از مصرف قرص فنی توئین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را بررسی کنید. پزشک ممکن است دوز مصرفی شما را با دوز پایین شروع کند و به تدریج دوز را افزایش دهد. اشکال دارویی مختلف فنی توئین به روش‌های مختلف توسط بدن جذب می‌شوند و نمی‌توانند جایگزین یکدیگر شوند. اگر نیاز به تغییر از یک داروی فنی توئین به دیگری دارید، ممکن است پزشک شما نیاز به تنظیم دوز شما داشته باشد.
طریقه مصرف قرص فنی توئین
- قبل از هر بار مصرف مایع را خوب تکان دهید تا دارو به طور یکنواخت مخلوط شود. برای اطمینان از دریافت مقدار صحیح دارو از یک دستگاه اندازه گیری دقیق استفاده کنید. اگر در مورد نحوه اندازه گیری و دوز مصرفی خود سوالی دارید با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
- کپسول و قرص معمولی فنی توئین را به صورت خوراکی و با یک لیوان آب مصرف کرده و از خرد کردن و جویدن قرص و کپسول خودداری کنید. خرد کردن یا جویدن دارو منجر به آزادسازی فوری و افزایش خطر عوارض جانبی میشود.
- اگر شیر خشک یا مکمل‌ها را از طریق لوله تغذیه دریافت می‌کنید، با پزشک خود در مورد زمان مصرف فنی توئین صحبت کنید. شما باید بین دریافت غذا و مصرف فنی توئین زمان بگذارید.
- قرص فنی توئین ممکن است به کنترل وضعیت شما کمک کند اما آن را درمان نمی‌کند. حتی اگر احساس خوبی دارید به مصرف فنی توئین ادامه دهید. مصرف فنی توئین را بدون مشورت با پزشک خود قطع نکنید، حتی اگر عوارض جانبی مانند تغییرات غیرعادی در رفتار یا خلق و خوی خود را تجربه کنید. اگر به طور ناگهانی مصرف فنی توئین را متوقف کنید، ممکن است تشنج شما بدتر شود. پزشک احتمالاً دوز شما را به تدریج کاهش خواهد داد.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص فنی توئین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله اختلالات عضلانی (مانند میاستنی گراویس، ضعف، از دست دادن هماهنگی)، سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال مصرف مواد ( مانند مصرف بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل)، بیماری کبد، گلوکوم، اختلالات روانی یا خلقی (مانند افسردگی، روان‌پریشی)، مشکلات تنفسی (مانند آسم، بیماری انسدادی مزمن ریه) و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به موارد احتیاط قرص فنی توئین خواهیم پرداخت؛
- اگر به قرص فنی توئین، سایر داروهای هیدانتوئین مانند اتووئین (پگانون) یا فسفنی توئین (سربیکس)، هر داروی دیگر یا هر یک از ترکیبات فنی توئین حساسیت دارید، به پزشک و داروساز خود اطلاع دهید.
- برخی از داروها را نباید با فنی توئین مصرف کرد. سایر داروها ممکن است باعث تغییر دوز یا نظارت بیشتر در هنگام مصرف با فنی توئین شوند. در مورد مصرف تمام داروهای شیمیایی و گیاهی خود اطمینان حاصل کنید.
- توجه داشته باشید که قرص فنی توئین ممکن است اثربخشی داروهای ضد بارداری هورمونی (قرص‌های ضد بارداری، چسب‌ها، حلقه‌ها و تزریق‌ها) را کاهش دهد. در حین مصرف فنی توئین باید از روش دیگری برای جلوگیری از بارداری استفاده کنید. در حین مصرف این دارو با پزشک خود در مورد راه‌های دیگر جلوگیری از بارداری صحبت کنید.
- اندازه گیری غلظت سرمی فنی توئین تا 2 ساعت پس از اتمام انفوزیون وریدی و 4 ساعت پس از اتمام تزریق عضلانی (همچنین در صورت تغییر شکل یا برند دارو)، محاسبه CBC، فولات، عملکرد کبدی و کراتینین سرم را در نظر داشته باشید.
- اگر بعد از مصرف دارو هرگونه علائم جدید یا بدتر شدن شامل تغییرات خلقی یا رفتاری، افسردگی، اضطراب یا اگر احساس آشفتگی، خصومت، بی‌قراری، بیش فعالی (ذهنی یا جسمی) و افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود داشتید، با پزشک مشورت کنید.
موارد منع مصرف قرص فنی توئین
- پورفيری
- اختلالات بافت هدايتی قلب
- برادی کاردی سينوسی
- بلوک سينوسی – دهليزی
- بلوک قلبی درجه 2 و 3
- بارداری و شیردهی (با نسخه پزشک)
عوارض قرص فنی توئین
حالت تهوع و استفراغ، بیخوابی، سرگیجه، سردرد، خواب آلودگی، یبوست، اختلال چشایی، آسیب کبدی، راش پوستی، افکار خودکشی، افت فشارخون، اختلالات هدایتی قلب و… برخی از عوارض قرص فنی توئین میباشد. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی از عوارض قرص فنی توئین خواهیم پرداخت؛
- قلبی عروقی: آریتمی قلبی، اختلالات هدایتی قلب، شوک، افت فشار خون، فیبریلاسیون بطنی
- سیستم اعصاب مرکزی: آتاکسی، آتروفی مغزی، اختلال عملکرد مغز، گیجی، سرگیجه، خواب‌آلودگی، سردرد، بیخوابی، عصبانیت، پاراستزی، نوروپاتی محیطی، افکار خودکشی، میل به خودکشی
- پوستی: درماتیت بللوس (ضایعات مشابه بندزدگی)، درماتیت اکسفولیاتیو، راش شبیه به دانه های سرخک و سرخجه، راش شبیه به دانه‌های مخملک، نکروز پوست و سایر بافت‌ها، راش پوستی
- گوارشی: یبوست، اختلال چشایی، هایپرپلازی لثه، تهوع، تورم لب، استفراغ
- کبدی: نارسایی حاد کبدی، آسیب کبدی، هپاتیت، افزایش سطح سرمی آلکالین فسفاتاز
- موضعی: واکنش محل تزریق (سندرم دستکش ارغوانی، ادم، تغییر رنگ و درد اطراف تزریق)، التهاب و حساسیت موضعی، حساسیت نسبت به لمس، نکروز موضعی بافت
- عصبی، عضلانی و اسکلتی: نرمی استخوان
- چشمی: نیستاگموس (حرکت غیرارادی چشم)
تداخل دارویی فنی توئین
- توجه داشته باشید که این دارو دارای تداخلات دارویی گسترده‌ای است و در این بخش تنها قسمتی از تداخلات دارویی بیان شده است.
- تداخلات رده X (پرهیز): کاریپرازین، سریتینیب، کلوزاپین، کوبیسیستات، کوبیمتینیب، کوپانلیسیب، کریزوتینیب، دابیگاتران اتکسیلات، داکلاتاسویر، دارولوتامید، داسابوویر، دفلازاکورت، دلامانید، دلاویریدین، دینوژست، دولوتگراویر، دوراویرین، دروندارون، دوولیسیب، الباسویر، الکساکافتور، تزاکافتور، ایواکافتور، الیگلوستات، الویتگراویر، انکورافنیب، انترکتینیب، انزالوتامید، اردافیتینیب، ارلوتینیب، اتراویرین، فدراتینیب، ماسیتنتان، میفپریستون، میدوستاورین، نیفدیپین، نالدمدین، نالوکسگل، نراتینیب، نتوپیتانت، نیسولدیپین، اولاپاریب، پالبوسیکلیب، پازوپانیب، پوناتینیب، پانوبینوستات، پکسیدارتینیب، پیماوانسرین، پیپراکین، پوناتینیب، پرازیکوانتل، پرتومانید
- کاهش اثرات داروها توسط فنی توئین: بنزهیدروکودون، بتریکسابان، بیکتگراویر، بورتزومیب، بوزوتینیب، برنتوکسیماب ودوتین، برکسپیپرازول، بریگاتینیب، بریواراستام، بوپرنورفین، بوپروپیون، بوسپیرون، بوسولفان، کابوزانتینیب، کلسیفدیول، مسدود کننده کانال کلسیم، کاناگلیفلوزین، کانابیدیول، کانابیس، کارامازپین، کارپیرازین، کاسپوفونژین، سلیپرولول، سنوبامات، سریتینیب، دوولیسیب، ادوکسابان، افاویرنز، الاگولیکس، الباسویر، الکساکافتور، تزاکافتور و ایواکافتور، الیگلوستات، الویتگراویر، انکورافنیب، انفورتومب ودوتین، انترکتینیب، اراواسیکلین، اردافیتینیب، ارلوتینب، اسلیکاربازپین،
- کاهش اثرات فنی توئین توسط داروها: بلئومایسین، کاربامازپین، سیپروفلوکساسین (سیستمیک)، کولسولام، القاکننده های CYP2C19 (متوسط و قوی)، دابرافنیب، داروناویر، دگزامتازون (سیستمیک)، دیازوکسید، انزالوتامید، اسید فولیک، فوسامپرناویر، فوتموستین، لئوکوورین کلسیم-لوولئوکوورین، لوومفولات، لوپیناویر، مفلوکین، متوترکسات، متیل فولات، میانسرین، نلفیناویر، ارلیستات، فنوباربیتال، مشتقات پلاتین، پیریدوکسین، ریفامپین، ریفاپنتین، ریتوناویر، استریپنتول، مشتقات تئوفیلین، تیپرانویر، ویگاباترین، وین کریستین، ویندزین
- افزایش اثرات داروها توسط فنی توئین: کلرامفنیکل (سیستمیک)، کلاریترومایسین، دوکسرکلسیفرول، ایفوسفامید، لاکوزامید، لیتیوم، بی حسی کننده های موضعی، لورلاتینیب، متوترکسات، عوامل مسدودکننده عصبی عضلانی (غیردپولاریزه کننده)، فنوباربیتال، پریلوکائین، نیتریت سدیم، تیوتپا، آنتاگونیست‌های ویتامین K
مصرف قرص فنی توئین در دوران بارداری و شیردهی
مصرف قرص فنی توئین (Phenytoin) در دوران بارداری و شیردهی باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود. فنی توئین دارویی ضد تشنج است که برای کنترل حملات صرعی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما ممکن است عوارض جانبی جدی برای مادر و جنین داشته باشد. این دارو می‌تواند باعث بروز نقص‌های مادرزادی مانند شکاف لب و کام، ناهنجاری‌های قلبی و مشکلات رشد عصبی در جنین شود. با این حال، عدم کنترل تشنج‌ها نیز می‌تواند خطرات جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. بنابراین، پزشکان باید میزان مصرف دارو را به دقت تنظیم کنند و جایگزین‌های ممکن را بررسی کنند.
شرایط نگهداری داروی فنی توئین
داروی فنی توئین باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر قرص فنی توئین
این مقاله به بررسی کنترل تشنج با قرص فنی توئین، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. قرص فنی توئین (Phenytoin) به عنوان یکی از مؤثرترین داروهای ضدتشنج، نقش بسیار مهمی در کنترل و پیشگیری از تشنج دارد. این دارو با مهار فعالیت غیرطبیعی الکتریکی در مغز، به طور موثری از بروز تشنج‌های مختلف جلوگیری می‌کند و به بیماران مبتلا به صرع کمک می‌کند تا زندگی روزمره خود را با کمترین اختلال و نگرانی سپری کنند.
