قرص زیدوودین

یکی از اولین و مهم‌ترین داروهایی که در کنترل عفونت HIV به کار گرفته شد، قرص زیدوودین است. زیدوودین به عنوان یک مهارکننده آنزیم ترانس‌کریپتاز معکوس، با ممانعت از تکثیر ویروس در داخل سلول‌های بدن، به کاهش بار ویروسی و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند. این دارو در سال‌های نخستین همه‌گیری HIV، نقشی کلیدی در درمان بیماران ایفا کرد و هنوز هم به عنوان بخشی از رژیم‌های درمانی ترکیبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اشکال دارویی زیدوودین

1. کپسول: 100 میلی گرم
2. قرص: 300 میلی گرم
3. شربت: 50 میلی گرم / 5 میلی لیتر
4. محلول تزریقی: 10 میلی گرم در میلی لیتر

موارد مصرف قرص زیدوودین

قرص زیدوودین همراه با سایر داروهای HIV برای کمک به کنترل عفونت HIV استفاده می‌شود. این دارو به کاهش میزان HIV در بدن کمک می‌کند تا سیستم ایمنی شما بهتر کار کند. این احتمال ابتلا به عوارض HIV (مانند عفونت‌های جدید، سرطان) را کاهش می‌دهد و کیفیت زندگی شما را بهبود می‌بخشد. زیدوودین متعلق به دسته‌ای از داروهای شناخته شده به عنوان مهارکننده‌های نوکلئوزیدی رونوشت معکوس-NRTIs است. زیدوودین در زنان باردار برای جلوگیری از انتقال ویروس HIV به جنین متولد نشده دارای کاربرد است.

این دارو همچنین در نوزادان متولد شده از مادران آلوده به HIV برای جلوگیری از عفونت در نوزادان استفاده می‌شود. زیدوودین درمانی برای عفونت HIV نیست. برای کاهش خطر انتقال بیماری اچ آی وی به دیگران، تمام داروهای HIV را دقیقا طبق دستور پزشک خود مصرف کنید. طبق دستور پزشک از یک روش مانع موثر (کاندوم‌های لاتکس یا پلی اورتان) در طول فعالیت جنسی استفاده کنید. از وسایل شخصی (مانند سوزن و سرنگ، مسواک و تیغ) که ممکن است با خون یا سایر مایعات بدن تماس داشته باشد، به اشتراک نگذارید.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی زیدوودین

مکانیسم عمل قرص زیدوودین؛ تیمیدین کیناز را مهار می‌کند و مهارکننده نوکلئوزیدی ترانس کریپتاز معکوس (NRTI) است. این دارو به خوبی به CNS نفوذ کرده و اتصال به پروتئین 25-38٪ می‌باشد.

مقدار مصرف قرص زیدوودین

قرص زیدوودین را به صورت خوراکی با یا بدون غذا طبق دستور پزشک، معمولا 2 تا 3 بار در روز مصرف کنید. این دارو را با یک لیوان پر آب (8 اونس/240 میلی لیتر) مصرف کنید، مگر اینکه پزشکتان دستور دیگری به شما بدهد. اگر از شکل مایع این دارو استفاده می‌کنید، دوز را با استفاده از یک دستگاه یا قاشق مخصوص اندازه گیری کنید. از قاشق خانگی استفاده نکنید زیرا ممکن است دوز صحیح را دریافت نکنید. دوز بر اساس وضعیت پزشکی و پاسخ شما به درمان است. زنان باردار ممکن است نیاز به مصرف این دارو 5 بار در روز داشته باشند.

زمان مصرف قرص زیدوودین

قبل از مصرف قرص زیدوودین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. به نوزادان معمولا به مدت 6 هفته پس از تولد هر 6 ساعت شکل مایع داده می‌شود تا از عفونت جلوگیری شود. این دارو را 2 ساعت قبل یا بعد از مصرف کلاریترومایسین مصرف کنید. کلاریترومایسین ممکن است از جذب کامل زیدوودین توسط بدن شما جلوگیری کند. برای بهترین اثر، این دارو را در زمان‌های مساوی مصرف کنید. برای کمک به یادآوری، این دارو را هر روز در ساعات مشخصی مصرف کنید. بسیار مهم است که مصرف این دارو (و سایر داروهای HIV) را دقیقا همانطور که پزشک تجویز کرده است، ادامه دهید.

نحوه مصرف قرص زیدوودین

1. قرص زیدوودین برای درمان عفونت HIV، 300 میلی گرم هر 12 ساعت یا 200 میلی گرم هر 8 ساعت به صورت خوراکی مصرف می‌شود. همچنین، دوز مصرفی برای تزریق داخل وریدی؛ 1 میلی گرم بر کیلوگرم 6 بار در روز می‌باشد.
2. این دارو برای پیشگیری از انتقال HIV-1 از مادر به جنین توصیه می‌شود. این اندیکاسیون بر اساس رژیم‌های دوزی است که شامل درمان قبل از زایمان و حین زایمان مادران آلوده به HIV-1 و همچنین درمان پس از زایمان نوزادان در معرض HIV-1 است.
3. به زنان دستور دهید تا حد امکان در حین زایمان و قبل از سزارین برنامه‌ریزی شده داروهای ضد رتروویروسی ترکیبی (خوراکی) قبل از زایمان خود را طبق برنامه مصرف کنند. صرف نظر از رژیم قبل از زایمان یا نحوه زایمان، در زنان مبتلا به HIV RNA بیش از 1000 نسخه در میلی لیتر یا وضعیت ناشناخته HIV RNA با انفوزیون IV (وریدی) مداوم، نزدیک به زایمان تجویز شود. همچنین ممکن است در زنان مبتلا به HIV RNA بین 50 تا 999 کپی در میلی لیتر در نظر گرفته شود.
4. در حین زایمان و زایمان: دوز بارگیری 2 میلی گرم بر کیلوگرم به دنبال آن انفوزیون وریدی مداوم 1 میلی گرم بر کیلوگرم در ساعت تا زمانی که بند ناف بسته شود.
5. زایمان سزارین برنامه ریزی شده: زیدوودین وریدی را 3 ساعت قبل از جراحی شروع کنید.
6. زایمان سزارین برنامه‌ریزی نشده ناشی از عوارض مادر یا جنین: دوز بارگذاری را در نظر بگیرید و سپس به زایمان ادامه دهید.

موارد احتیاط

قبل از مصرف قرص زیدوودین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات کلیوی، مشکلات کبدی (مانند هپاتیت B یا C، سیروز)، مصرف الکل، مقدار پایین گلبول‌های قرمز و سفید خون، مشکلات قلبی و عروقی، سابقه افسردگی یا اختلالات روحی و روانی و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط قرص زیدوودین خواهیم پرداخت؛

1. درپوش ویال برای تزریق حاوی لاستیک طبیعی خشک (مشتق لاتکس) است که ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک در افراد حساس به لاتکس شود.
2. خطر کم خونی شدید و افسردگی مغز استخوان؛ در بیماران مبتلا به اختلال مغز استخوان با احتیاط مصرف شود. کاهش هموگلوبین ممکن است 2-4 هفته و نوتروپنی 6-8 هفته پس از شروع درمان رخ دهد. نظارت بر شمارش خون؛ ممکن است در بیمارانی که دچار کم خونی یا نوتروپنی می‌شوند، قطع دوز مورد نیاز باشد.
3. جنسیت زن و چاقی ممکن است عوامل خطر برای ایجاد اسیدوز لاکتیک و هپاتومگالی شدید همراه با استئاتوز در بیماران تحت درمان با آنالوگ‌های نوکلئوزیدی ضد رتروویروسی باشند.
4. نظارت بر CBC با دیفرانسیل (بیماران با ذخیره مغز استخوان ضعیف نیاز به نظارت مکرر دارند) ضروری است. انجام شمارش CD4 هر 3-6 ماه را در نظر داشته و آزمایش عملکرد کبد هر 6-12 ماه توصیه می‌شود.
5. خطر اسیدوز لاکتیک بالقوه کشنده و هپاتومگالی شدید همراه با استئاتوز در صورت استفاده به تنهایی یا همراه با سایر داروهای ضد رتروویروسی وجود دارد. تعلیق درمان در هر بیماری که یافته‌های بالینی یا آزمایشگاهی حاکی از اسیدوز لاکتیک یا سمیت کبدی داشته باشد (افزایش ترانس آمیناز با یا بدون هپاتومگالی و استئاتوز ممکن است رخ دهد).
6. خطر سندرم بازسازی سيستم ايمنی در صورت استفاده همراه با ساير داروهای ضد رتروويروسی وجود دارد، ارزیابی و درمان بیشتر ممکن است مورد نیاز باشد. اختلالات خودایمنی (مانند بیماری گریوز، پلی میوزیت، و سندرم گیلن باره) گزارش شده است که در شرایط بازسازی سیستم ایمنی رخ می‌دهد. زمان شروع آن متغیرتر است و می‌تواند چندین ماه پس از شروع درمان رخ دهد.

موارد منع مصرف قرص زیدوودین

1. حساسیت مفرط

خطر سمیت خونی و سرکوب مغز استخوان

1. درمان باید با احتیاط در بیماران مبتلا به اختلال مغز استخوان که با تعداد گرانولوسیت کمتر از 1000 سلول در میلی‌متر مکعب یا هموگلوبین کمتر از 9.5 گرم در دسی‌لیتر مشخص می‌شود، استفاده شود. به نظر می رسد مسمومیت‌های خونی با ذخیره مغز استخوان قبل از درمان و دوز و مدت درمان مرتبط باشد.
2. در بیماران مبتلا به بیماری پیشرفته علامت دار HIV-1، کم خونی و نوتروپنی مهم‌ترین عوارض جانبی مشاهده شده بودند. در بیمارانی که مسمومیت هماتولوژیک را تجربه می‌کنند، کاهش هموگلوبین ممکن است در اوایل 2-4 هفته رخ دهد و نوتروپنی معمولا پس از 6-8 هفته رخ می‌دهد.
3. گزارش‌هایی از پان سیتوپنی وجود دارد که در بیشتر موارد پس از قطع دارو برگشت‌پذیر بود. با این حال، کم خونی قابل توجهی که در بسیاری از موارد نیاز به تنظیم دوز، قطع یا تزریق خون دارد که در طول درمان به تنهایی یا همراه با سایر داروهای ضد رتروویروسی رخ داده است.
4. شمارش مکرر خون برای تشخیص کم خونی شدید یا نوتروپنی در بیمارانی که ذخیره مغز استخوان ضعیفی دارند، به ویژه در بیماران مبتلا به بیماری پیشرفته HIV-1 که با این دارو درمان می‌شوند، اکیدا توصیه می‌شود. برای افراد آلوده به HIV-1 و بیماران مبتلا به بیماری بدون علامت یا زودرس HIV-1، شمارش دوره‌ای خون توصیه می‌شود. اگر کم خونی یا نوتروپنی ایجاد شود، ممکن است نیاز به قطع دوز باشد.

عوارض قرص زیدوودین

سردرد، تهوع، استفراغ، مشکل در خواب، سرگیجه، حالت تهوع، خواب آلودگی، ضعف، کم خونی، بی‌اشتهایی و… برخی از عوارض قرص زیدوودین می‌باشد.  بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل درد مفاصل، بی‌حسی یا گزگز دست و پا، تغییرات بینایی، علائم عفونت (مانند تب، لرز، تورم غدد لنفاوی) علائم تیروئید پرکار (مانند تحریک پذیری، عصبی بودن، عدم تحمل گرما، ضربان قلب نامنظم) و… می‌باشد. در ادامه به برخی از عوارض قرص زیدوودین خواهیم پرداخت؛

1. کم خونی (23 درصد در کودکان)
2. بی‌اشتهایی (11%)
3. اسهال (17%)
4. تب (16%)
5. سردرد شدید (42%)
6. لکوپنی (39%)
7. حالت تهوع (46-61%)
8. درد (20%)
9. راش (17%)
10. استفراغ (6-25%)
11. ضعف (19%)
12. سرگیجه (6%)
13. بی‌خوابی (5%)
14. خواب آلودگی (8%)
15. سوء هاضمه (5%)
16. پارستزی (6%)

تداخل دارویی زیدوودین

1. تداخلات رده X (پرهیز): آمودیاکین، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، کلادریبین، دیپیرون، استاوودین
2. کاهش اثرات زیدوودین توسط داروها: کلاریترومایسین، دوکسوروبیسین ( متداول و لیپوزومال)، ارلیستات، مهارکننده‌های پروتئاز، مشتقات ریفامایسین
3. افزایش اثرات زیدوودین توسط داروها: آسه‌متاسین، آسیکلوویر-والاسیکلوویر، کلرامفنیکل(چشمی)، کلادریبین، کلاریترومایسین، دکس کتوپروفن، دیپیرون، دوکسوروبیسین ( متداول و لیپوزومال)، فلوکونازول، گان‌سیکلوویر والگان‌سیکلوویر، اینترفرون‌ها، لوومتادون، مزالامین، متادون، نیتیزینون، پرتومانید، پروبنسید، پرومازین، رالتگراویر، تنوکسیکام، تری‌فلونامید، تولواپتان، فراورده‌های والپروات

مصرف قرص زیدوودین در دوران بارداری و شیردهی

داده‌های موجود از APR هیچ تفاوتی را در خطر کلی نقایص مادرزادی برای لامیوودین یا زیدوودین در مقایسه با نرخ پس‌زمینه نقایص مادرزادی 2.7٪ در جمعیت مرجع برنامه نقایص مادرزادی متروپولیتن آتلانتا (MACDP) نشان نمی‌دهد. هیپرلاکتاتمی، که ممکن است به دلیل اختلال عملکرد میتوکندری باشد، در نوزادانی که در داخل رحم در معرض داروهای حاوی زیدوودین قرار دارند، گزارش شده است. حوادث در اکثر موارد گذرا و بدون علامت بودند. تأخیر رشد، تشنج و سایر بیماری‌های عصبی نیز گزارش شده است. رابطه علت و معلولی بین این رویدادها و قرار گرفتن در معرض داروهای حاوی زیدوودین در رحم یا حین زایمان ثابت نشده است.

تاثیر قرص زیدوودین در شیردهی

مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها توصیه می‌کنند که مادران آلوده به HIV-1 به نوزادان شیر ندهند تا از انتقال عفونت HIV-1 پس از زایمان جلوگیری کنند. لامیوودین در شیر انسان وجود دارد. هیچ اطلاعاتی در مورد اثرات لامیوودین یا زیدوودین بر روی شیرخواران یا اثرات داروها بر تولید شیر وجود ندارد. به دلیل پتانسیل انتقال HIV-1 (در نوزادان HIV منفی)، ایجاد مقاومت ویروسی (در نوزادان HIV مثبت) و عوارض جانبی جدی در نوزادی که با شیر مادر تغذیه می‌شود، به مادران دستور دهید که شیردهی را متوقف کنند.

شرایط نگهداری قرص زیدوودین

قرص زیدوودین باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.

کلام آخر قرص زیدوودین

این مقاله به بررسی درمان عفونت HIV با قرص زیدوودین، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. استفاده از زیدوودین به عنوان بخشی از درمان‌های ترکیبی، توانسته است طول عمر و کیفیت زندگی افراد مبتلا به HIV را بهبود بخشد. این دارو با مهار آنزیم ترانس‌کریپتاز معکوس، مانع از تکثیر ویروس و پیشرفت بیماری به سوی AIDS می‌شود. اگرچه زیدوودین عوارض جانبی دارد، اما مزایای آن در کنترل عفونت و بهبود وضعیت سلامت بیماران بسیار چشمگیر است.

منبع سایت: Medscape