نام افتادگی دریچه میترال ممکن است برای بسیاری از افراد ناشناخته باشد، اما تأثیرات آن می‌تواند زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد. در این مقاله قصد داریم به بررسی دقیق و جامع افتادگی دریچه میترال بپردازیم. از ساختار و عملکرد این دریچه حیاتی تا علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان، همه را مورد بحث قرار خواهیم داد.
دریچه میترال چیست؟
قلب یک عضو در بدن ماست با چهار حفره که دو حفره با یک دریچه سه لَتی (تریکو سپید) و دو حفره با یک دریچه دو لَتی (میترال) به هم مرتبط هستند. وظیفه تعریف شده دریچه‌ها این است: درحالی‌که اجازه عبور خون از دهلیزها به بطن‌ها را می‌دهند، مسیر برگشت خون از بطن‌ها به دهلیزها را هنگام انقباض قلب مسدود کنند. دریچه دو لَتی یا میترال نقش جداکننده دهلیز چپ و بطن چپ را ایفا می‌کند و اجازه می‌دهد خون از دهلیز چپ به بطن چپ جریان یابد. به‌عبارت‌دیگر وقتی بطن چپ با تمام قدرت منقبض می‌شود، دریچه میترال مسیر بازگشت خون به دهلیز چپ را مسدود می‌کند.
چرخه خون سیستمی و ریوی
هنگام استراحت قلب، دهلیز چپ خون تمیز را از ریه‌ها دریافت می‌کند؛ در همین هنگام، خون برگشتی از بدن توسط سیاهرگ‌ها وارد دهلیز راست می‌شود. هنگام انقباض اول قلب، خون تمیز وارد بطن چپ می‌شود. همزمان با انقباض اول قلب، خون حاوی دی‌اکسیدکربن از دهلیز راست وارد بطن راست می‌شود. با انقباض اصلی و قوی قلب، خون بطن چپ با فشار وارد سرخرگ‌های اصلی بدن می‌شود. همزمان خون موجود در بطن راست، وارد سیاهرگ‌های ریوی می‌شود.
از سیکل قلبی چه می دانید؟
تمامی این روند همراه با چرخه خون کرونری (خون‌رسانی به خود عضله قلب) یک سیکل قلبی است. این فعالیت در یک روز حدود یک صدهزار بار تکرار می‌شود. قلب ما به طور متوسط در هر دقیقه بین 60 تا یک صد بار می‌تپد. به عبارت دیگر هر چرخه یا طپش حداکثر یک ثانیه و حداقل شش دهم ثانیه طول می‌کشد. در هر چرخه دریچه‌های دو لَتی و سه لَتی و دیگر دریچه‌های قلب باید دوبار باز و بسته شوند. عملکرد بدون اشتباه و بدون وقفه این دریچه‌ها، باعث عملکرد صحیح گردش خون سیستمیک و ریوی می‌شوند.
افتادگی دریچه میترال (پرولاپس) چیست؟ (MVP)
پروسه باز و بسته‌شدن دریچه میترال باید به طور کامل انجام شود. لبه‌های دو لَت دریچه هنگام بسته شدن باید به طور دقیق در کنار یکدیگر قرار بگیرند تا مسیر جریان خون از بطن به دهلیز که مسیری معکوس محسوب می‌شود، به طور کامل مسدود شود. این یک عملکرد کاملا یک‌طرفه از دهلیز چپ به بطن چپ است. اگر به هر دلیل این فعالیت به طور کامل انجام نشود، برای بیان وضعیت در ترمینولوژی پزشکی از اصطلاح پرولاپس یا افتادگی دریچه استفاده می‌شود. به این وضعیت Mitral Valve prolapse و اختصارا MVP هم گفته می‌شود.
این وضعیتی است که در آن یک یا هر دو لَت دریچه میترال، زمانی که دریچه باید بسته باشد، کاملا به هم نزدیک نمی‌شوند یا حتی گاهی اوقات ممکن است به داخل دهلیز چپ برجسته و در نتیجه تا حدی گشوده بمانند. نتیجه این عمل واردشدن قسمتی از خون تمیز بجای جریان‌یافتن در سرخرگ‌ها، به دهلیز چپ برمی‌گردد. به عبارت دیگر یک نقص در سیستم اتفاق می‌افتد. به این نشت خون تمیز به دهلیز چپ، رگورژیتاسیون (بازگشت جریان خون) میترال گفته می‌شود.
علت افتادگی دریچه میترال چیست؟
در غالب موارد افتادگی دریچه میترال دارای علت واضح و مشخص نیست و به‌صورت خود به خودی رخ می‌دهد. در مواردی هم برخی بیماری‌های بافت همبند به‌عنوان علت افتادگی دریچه میترال بیان می‌شود. بافت همبند یکی از بافت‌های اصلی بدن ماست که در فعالیت‌های مربوط به نگهداری اعضا در کنار هم شرکت دارد. وظیفه آن حفظ اعضای بدن در شرایط مطلوب است و در عملکرد بسیاری از دریچه‌ها و کانال‌های بدن (مثل عروق، نای، مری و روده‌ها) مشارکت می‌کند.
چه کسانی مستعد افتادگی میترال هستند؟
افتادگی میترال یک بیماری قلبی است که در آن دیسفانکشن و یا ضعف دریچه میترال باعث می‌شود که خون به جای اینکه به سمت جلو برود، به سمت عقب جریان پیدا کند. این وضعیت می‌تواند منجر به علائم ناراحت‌کننده‌ای مانند ضربان نامنظم، درد قفسه سینه، خستگی و احساس ناراحتی شود.
ابتلا به پرولاپس میترال به عوامل مختلفی بستگی دارد. افرادی که از بیماری‌های بافت همبند رنج می‌برند، مانند سندرم مارفان یا سندرم اوزلر-دانلوس، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پرولاپس میترال قرار دارند. همچنین، افرادی که از بیماری‌های قلبی مادرزادی رنج می‌برند، مانند شقاق دیواره قلب، نیز احتمال ابتلا به پرولاپس میترال را دارند.
علاوه بر این، زمینه ژنتیکی نقش مهمی در ابتلا به افتادگی میترال دارد. اگر یکی از اعضای خانواده این بیماری را داشته باشد، احتمال ابتلا به آن برای افراد دیگر نیز افزایش می‌یابد. برخی تحقیقات نشان داده است که فعالیت‌های ورزشی شدید و مصرف بالای کافئین نیز ممکن است به عنوان عوامل خطرزای برای افتادگی میترال در نظر گرفته شوند.
علائم افتادگی دریچه میترال
علائم افتادگی دریچه میترال در بسیاری از موارد توسط فرد مبتلا حس نمی‌شود. مشکل افتادگی دریچه میترال معمولا به صورت اتفاقی و طی معاینات روتین تشخیص داده می‌شود. در سمع قلب ممکن است پزشک متوجه احتمال وجود این مشکل شود.
در مواردی ممکن است فرد از علائمی مانند درد قفسه سینه، احساس تپش قلب، از حال رفتن (غش) یا احساس سرگیجه شکایت داشته باشد، ولی نمی‌توان مستقیما این مشکلات را به نارسایی ناشی از افتادگی دریچه میترال نسبت داد و لازم است حتما صدای قلب توسط پزشک شنیده شود.
مطالعات تکمیلی شامل ارزیابی اکوکاردیوگرافی است. طی اکوکاردیوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از قلب هنگام تپش استفاده می‌شود. در ارزیابی اکوکاردیوگرافیک، اندازه حفره‌های قلب، کفایت عضله قلب در پمپاژ صحیح خون و عملکرد دریچه‌های قلب مورد بررسی قرار می‌گیرند.
روش های تشخیص افتادگی دریچه میترال
تعدادی از روش‌های تشخیص افتادگی دریچه میترال را در ادامه لیست می‌کنیم.
- معاینه فیزیکی و گوش دادن با گوشی پزشکی: پزشک معمولا با انجام معاینه فیزیکی و گوش دادن به صداهای قلبی از طریق گوشی پزشکی، احتمال افتادگی دریچه میترال را بررسی می کند. در صورت وجود عارضه ممکن است صدای کلیک یا (سوفل قلب) شنیده شود. با چنین احتمالی آزمایشات زیر ممکن است توسط پزشک تجویز شود.
- اکوکاردیوگرافی: این آزمایش با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از قلب در حال حرکت تهیه می‌کند. اکوکاردیوگرام می تواند تشخیص افتادگی دریچه میترال را تأیید و شدت آن را تعیین کند.
- الکتروکاردیوگرام (ECG) : نوار قلب یک آزمایش سریع و بدون درد است که فعالیت الکتریکی قلب را اندازه گیری می‌کند. ECG می‌تواند آریتمی های مرتبط با بیماری دریچه میترال را تشخیص دهد.
- تست ورزش یا استرس: این تست ها نشان می دهند که قلب چگونه به فعالیت بدنی واکنش نشان می‌دهد و آیا علائم افتادگی دریچه میترال در طول ورزش رخ می‌دهد یا خیر.
- کاتتریزاسیون قلبی: این آزمایش غالبا برای تشخیص افتادگی دریچه میترال استفاده نمی‌شود، اما اگر از سایر آزمایش های تشخیص نتوانستید نتیجه قطعی بگیرید می‌توانید از این روش کمک بگیرید.
- سایر تست های تصویربرداری: تست های تصویر برداری از جمله عکس اشعه ایکس قفسه سینه و MRI قلب می تواند برای ارزیابی وضعیت و اندازه قلب استفاده شود.
عوارض افتادگی دریچه میترال
افتادگی خفیف یا جزئی دریچه میترال ممکن است برای فرد مشکلی ایجاد نکند؛ ولی به‌هرحال پزشکان معتقدند که:
- افتادگی دریچه میترال اگر تشدید شود ممکن است موجب بروز عوارضی مثل مشکلات تنفسی و احساس خستگی شود.
- اگر دریچه قلب دچار عفونت شود (اندوکاردیت عفونی) ممکن است موجب ایجاد تب، لرز و خستگی شود.
- نارسایی افتادگی دریچه میترال در صورت شدت ممکن است موجب مشکلاتی در ریتم طبیعی قلب شود و عدم تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند حتی منجر به ایست ناگهانی قلب گردد.
درد قلب زمانی که فعالیت بدنی شدیدی دارید؛ ممکن است احساس شود. اما گاهی هم ممکن است کاملا در حال استراحت باشید اما یک درد مبهم در سمت راست سینه خود حس کنید. قلب درد می‌تواند تیز و مبهم باشد یا همراه با حس تنگی قفسه سینه باشد. در چنین مواقعی مصرف خرید مکمل قلب می‌تواند در جلوگیری از هر نوع مشکل قلبی موثر واقع شود.
افتادگی دریچه میترال چگونه درمان می‌شود
روش درمان افتادگی دریچه میترال اغلب تحت‌تأثیر دو فاکتور قرار میگیرد:
- شدت افتادگی دریچه میترال
- عوارض ناشی از افتادگی دریچه میترال
اگر افتادگی خفیف بوده و شدت زیادی نداشته باشد نیازی هم به درمان وجود ندارد، ولی مراجعه منظم و دوره‌ای و معاینه توسط پزشک جهت کنترل روند مشکل توصیه می‌شود.
اگر افتادگی دریچه میترال شدید بوده و سبب کاهش کیفیت زندگی فرد شود ممکن است مداخله پزشکی حتی تا سطح عمل جراحی و اصلاح مشکل یا تعویض دریچه لازم باشد. این مسئله به تشخیص پزشک معالج بستگی دارد. در برخی موارد نیز پزشکان ممکن است به درمان داروئی و غیرجراحی Non-invasive – اقدام کنند که عبارت‌اند از:
- استفاده از داروهای کنترل فشارخون
- درمان آریتمی قلب با استفاده از داروهای اصلاح‌کننده ریتم قلب
- تجویز داروهایی که به جلوگیری از ایجاد لخته کمک می‌کنند.
بیشتر بدانید: هنگام حمله قلبی چه کنیم ؟
پیشگیری از افتادگی دریچه میترال
در حالی که هیچ راه قطعی برای پیشگیری از افتادگی دریچه میترال وجود ندارد، اقداماتی می توان برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری و جلوگیری از عوارض آن انجام داد. این اقدامات شامل موارد زیر می‌شوند:
1. حفظ یک سبک زندگی سالم:
- ورزش منظم: حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط در طی روزهای هفته داشته باشید.
- رژیم غذایی سالم: از یک رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی پیروی کنید.
- کنترل وزن: اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، کاهش وزن حتی به مقدار کم می تواند به سلامت قلب شما کمک کند.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
- کنترل استرس: استرس مزمن می‌تواند برای سلامت قلب شما مضر باشد. راه‌های سالمی برای مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن یا بودن در طبیعت پیدا کنید.
2. مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای:
- فشار خون بالا: اگر فشار خون بالا دارید، برای کنترل آن با دارو و یا تغییرات سبک زندگی، تحت نظر پزشک خود باشید.
- کلسترول بالا: اگر سطح کلسترول شما بالا است، برای کاهش آن با دارو و یا تغییرات سبک زندگی، تحت نظر پزشک خود باشید.
- دیابت: اگر دیابت دارید، برای کنترل قند خون خود با دارو و یا تغییرات سبک زندگی، تحت نظر پزشک خود باشید.
3. معاینات منظم:
- معاینات منظم قلبی: اگر در معرض خطر افتادگی دریچه میترال هستید، به طور مرتب برای بررسی سلامت قلب خود به پزشک مراجعه کنید.
- معاینات دندانپزشکی: عفونت‌های دهانی می‌توانند باکتریها را وارد جریان خون کنند و خطر ابتلا به مشکلات قلبی عروقی را افزایش دهند. به طور مرتب برای معاینه و تمیز کردن دندانهای خود به دندانپزشک مراجعه کنید.
4. مصرف دارو:
- در برخی موارد، پزشک ممکن است برای کاهش خطر عوارض افتادگی دریچه میترال، داروهایی مانند آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت دریچه یا داروهایی برای تقویت عضله قلب تجویز کند.
سخن آخر
قلب ضروری‌ترین و حیاتی‌ترین عضو بدن برای تداوم نفس و برخورداری از زندگی مطلوب است. رابطه سلامتی بدن و قلب یک رابطه دوطرفه است: حفظ سلامتی عمومی بدن با ورزش‌کردن و تحرک مداوم و رژیم‌های غذایی مطلوب و دوری‌کردن از عوامل مخل سلامتی مثل الکل، دخانیات، بی‌نظمی و بی‌خوابی بیش از اندازه، به‌سلامتی و کیفیت بالاتر عملکرد قلب کمک می‌کند و از طرفی ما با داشتن قلبی سالم و قوی، از زندگی مطلوب‌تر و شاداب‌تر برخوردار خواهیم بود. همچنین می‌تواند از مکمل‌های سلامت قلب در داروخانه استفاده کنید. داروخانه آنلاین مثبت سبز انواع مکمل قلب را از بهترین برندها به فروش می‌رساند. نگران افتادگی دریچه میترال نباشید و به توصیه‌های پزشک خود عمل کنید.
