کیست تخمدان یک بیماری شایع است که زنان در مقطعی از زندگی با آن مواجه میشوند. این کیستهای پر از مایع روی یا داخل تخمدان ایجاد میشوند و به دلیل ماهیت عموما خوش‌خیم‌شان اغلب مورد توجه قرار نمی‌گیرند. با این حال، درک علل و علائم کیست تخمدان و درمان آن برای سلامت زنان بسیار مهم است. در این مقاله علائم کیست تخمدان را بررسی می‌کنیم.
کیست تخمدان
کیستهای تخمدان، کیستهای پر از مایع یا پاکت‌هایی هستند که روی یا درون تخمدان‌ها ایجاد میشوند. این کیست‌ها اغلب در طول چرخه‌ی قاعدگی ایجاد میشوند، معمولا بی‌ضرر هستند و ممکن است بدون هیچ درمانی ناپدید شوند. در حالی که اکثر آنها خوشخیم (غیر سرطانی) هستند، اما گاهی اوقات میتوانند علائمی مانند درد لگن، نفخ یا اختلالات قاعدگی ایجاد کنند.
ماهیت و اندازه‌ی این کیست‌ها میتواند متفاوت باشد. برخی کوچک و بدون علامت هستند و برخی دیگر ممکن است بزرگتر شوند و نیاز به مداخله‌ی پزشکی داشته باشند. کیستهای تخمدان به خصوص در سال‌های باروری زنان شایع هستند و وجود آنها اغلب در معاینات معمول لگن یا به عنوان علائم خاصی که نیاز به بررسی بیشتر دارند، تشخیص داده میشود.
آشنایی با علائم کیست تخمدان
علائم کیست تخمدان، بسته به اندازه، نوع و ایجاد عوارض، میتواند متفاوت باشد. بسیاری از کیستهای تخمدان بدون علامت هستند و هیچ نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهند. حتی اگر علائمی ظاهر شوند، تشخیص قطعی کیست تخمدان دشوار است، زیرا این علائم میتوانند مشابه علائم سایر بیماری‌ها مانند آندومتریوز و بارداری باشند. با افزایش سایز کیست، احتمال بروز علائم در زنان افزایش می‌یابد، علائم کیست تخمدان میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- درد لگن
- نفخ یا تورم
- حرکات دردناک روده
- درد در حین مقاربت
- اختلالات قاعدگی
- علائم دستگاه ادراری
- استفراغ و تهوع
- حساسیت سینه‌ها
- پری یا فشار در شکم
- افزایش وزن غیرقابل توجیه
درد کیست تخمدان ممکن است ثابت یا متناوب باشد. برخی از زنان مبتلا به کیست تخمدان، احساس سنگینی در شکم می‌کنند. کیست‌ها میتوانند باعث ناراحتی در حین اجابت مزاج شوند، به خصوص اگر به روده‌ها فشار بیاورند. درد یا ناراحتی در حین یا بعد از مقاربت، به خصوص اگر کیست بزرگ باشد نیز حس میشود. کیست‌ها میتوانند چرخه قاعدگی را تحت تأثیر قرار دهند و باعث پریودهای نامنظم و خونریزی بیشتر یا خفیف‌تر از حد معمول شوند.
اگر کیست به مثانه فشار وارد کند، افزایش فوریت یا تکرر ادرار ممکن است رخ دهد. در برخی موارد، به‌ویژه اگر کیست تخمدان بزرگ باشد یا منجر به پیچ‌خوردگی تخمدان (تورشن تخمدان) شود، ممکن است فرد دچار حالت تهوع و استفراغ شود. مشابه علائمی که در طول چرخه قاعدگی طبیعی رخ میدهد، برخی از زنان ممکن است درد سینه را تجربه کنند. هنگام غذا خوردن احساس سیری سریع کرده یا احساس فشار در شکم کنند. اگرچه کمتر شایع است، اما برخی از زنان ممکن است اضافه وزن داشته باشند.
بیستر بخوانید: کیست تخمدان چیست؟ با انواع کیست تخمدان آشنا شوید
مهمترین علامت کیست تخمدان
یکی از مهمترین علائم کیست تخمدان درد لگن است. درد لگن شایع‌ترین علامت کیست تخمدان است و میتواند به صورت خفیف یا شدید باشد. این درد ممکن است در یک طرف یا هر دو طرف لگن احساس شود و میتواند به صورت زیر باشد:
- درد تیز یا سوزش
- درد مبهم
- درد عمیق
- درد هنگام رابطه جنسی
درد تیز یا سوزش ممکن است ناگهانی و گذرا باشد یا به طور مداوم ادامه داشته باشد. درد مبهم ممکن است به صورت احساس پری یا سنگینی در لگن باشد. درد عمیق نیز ممکن است به صورت درد عضله یا درد در عمق لگن باشد.
دلیل درد لگن در کیست تخمدان (علائم کیست تخمدان)
درد لگن در کیست تخمدان به دلیل عوامل مختلفی از جمله موارد زیر است:
- فشار: کیستهای بزرگ میتوانند به اندام‌های مجاور فشار بیاورند و باعث درد شوند.
- پارگی کیست: پارگی کیست تخمدان میتواند باعث درد ناگهانی و شدید لگن شود.
- خونریزی: خونریزی از کیست تخمدان میتواند باعث درد لگن شود.
- التهاب: کیستهای تخمدان میتوانند باعث التهاب در لگن شوند و درد ایجاد کنند.
علل ایجاد کیست تخمدان
کیست تخمدان میتواند در اثر عدم تعادل هورمونی، بارداری، اندومتریوز، عفونتهای لگنی، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، تومورهای خوش خیم، کیستهای قبلی تخمدان، هورمون درمانی یا درمان تاموکسیفن برای سرطان سینه ایجاد شود. در زیر به صورت کلی این موارد را بررسی خواهیم کرد:
۱- عدم تعادل هورمونی
کیستهای عملکردی، شایع‌ترین نوع، اغلب در نتیجه نوسانات هورمونی ایجاد میشوند. به عنوان مثال، در طول چرخه قاعدگی، اگر یک تخمک آزاد نشود یا کیسه – فولیکول – که در آن تخمک تشکیل میشود پس از آزاد شدن تخمک حل نشود، میتواند با مایع متورم شود و کیست ایجاد کند.
۲- بارداری
در اوایل بارداری، تا زمانی که جفت تشکیل شود، احتمال ایجاد کیست تخمدان وجود دارد. گاهی اوقات، کیستی که با آزاد شدن تخمک ایجاد میشود، به نام جسم زرد شناخته میشود و یکی از علائم کیست تخمدان است که میتواند به کیست تبدیل شود.
۳- آندومتریوز
در زنان مبتلا به اندومتریوز، ممکن است نوعی کیست تخمدان به نام اندومتریوما ایجاد شود. این اتفاق زمانی رخ میدهد که بافت مشابه آندومتر، که به طور طبیعی در داخل رحم رشد میکند، در خارج از رحم و به طور خاص روی تخمدان‌ها رشد کند و به مرور زمان کیست ایجاد کند.
۴- عفونتهای لگنی
عفونتهای شدید لگنی که به تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ گسترش می‌یابند میتوانند منجر به تشکیل کیست شوند.
۵- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
سندرم تخمدان پلی کیستیک با وجود بسیاری از کیستهای کوچک روی تخمدان‌ها مشخص میشود که به دلیل تولید بیش از حد هورمون‌ها از جمله آندروژن‌ها ایجاد میشود.
۶- رشد خوشخیم
تومورهای غیرسرطانی مانند سیستادنوما میتوانند در خارج از تخمدان‌ها ایجاد شده و به کیست تبدیل شوند.
۷- کیست تخمدان قبلی
اگر یک کیست تخمدان دارید، در معرض خطر ابتلا به کیست دیگر هستید.
۸- هورمون‌درمانی
استفاده از داروهای باروری برای تحریک تخمک‌گذاری ممکن است گاهی به عنوان یک عارضه جانبی منجر به تشکیل کیست تخمدان شود.
۹- درمان تاموکسیفن
برای سرطان سینه، این درمان با افزایش خطر کیست تخمدان مرتبط است. موارد بالا از علل و علائم کیست تخمدان است که باید همیشه به آنها توجه شود.
انواع کیست تخمدان
کیستهای تخمدان انواع مختلفی دارند که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فرد و اثرات بالقوه سلامتی خود را دارند. درک این انواع میتواند به مدیریت و درمان بهتر آنها کمک کند. انواع اصلی شامل:
- کیستهای عملکردی (شایع‌ترین بوده و معمولاً بی ضرر هستند- مربوط به چرخه قاعدگی هستند)
- کیستهای درموئید (که حاوی انواع مختلف بافت هستند)
- کیستهای پوستی (تراتوم- غیرعادی و حاوی انواع بافت‌ها مانند مو، پوست و دندان هستند)
- سیستادنوما (پر از مواد آبکی یا مخاطی)
- اندومتریوم‌ها (مرتبط با آندومتریوز)
- تخمدان‌های پلی کیستیک (مرتبط با اندومتریوز – حاوی تعداد زیادی کیست کوچک هستند)
- آبسه‌های هموراژیک (با شکست یک رگ خونی در دیواره کیست ایجاد میشود)
- کیستهای پیچیده تخمدان (حاوی ماده جامد یا خون هستند – ممکن است سرطانی باشند)
چه درمان‌هایی برای کیست تخمدان وجود دارد؟
اکثر کیستهای مربوط به تخمدان میتوانند خود به خود در طول زمان از بین بروند، اما برخی نیاز به مراقبت دارند. درمان کیست تخمدان به سن، جنسیت، اندازه، علت احتمالی زن و اینکه آیا کیست علائمی ایجاد میکند یا خیر بستگی دارد. درمان‌های احتمالی برای کیست تخمدان عبارتند از:
- صبر
- درمان با دارو
- درمان جراحی
در کیستهای ساده و کوچک آبکی که بدون علامت هستند، پزشک معمولا انتظار و پیگیری دوره ای را از طریق تشخیص اولتراسوند در ناحیه لگن توصیه میکند. اگر تغییراتی در اندازه، ویژگی‌ها یا علائم وجود داشته باشد، پزشک آزمایشهای بیشتری را انجام میدهد و یک برنامه درمانی ایجاد میکند. در برخی موارد، کیستهای تخمدان مرتبط با هورمون‌ها با مصرف داروهای هورمونی مثل قرص‌های ضدبارداری به مدت چند ماه کوچکتر میشوند.
در این روش، لازم است تغییرات کیست تخمدان تحت نظر پزشک معالج رصد و بررسی شود. در مواردی که کیستهای تخمدان بزرگ، متعدد یا پیچیده هستند، پزشک ممکن است درمان جراحی را توصیه کند. در برخی موارد کیست بدون برداشتن تخمدان برداشته میشود و در موارد دیگر پزشک مجبور میشود کیست و تخمدان را با هم خارج کند. روش لاپاراسکوپی را می‌توان در جراحی استفاده کرد، زیرا در مقایسه با جراحی سنتی (جراحی باز) با توانایی دیدن تومورها به وضوح، دقت در انجام عمل جراحی، درد کمتر، اسکار جراحی کوچک و دوره نقاهت کوتاه‌تر مشخص میشود.
آیا باید نگران کیست تخمدان باشم؟
در بیشتر موارد، چنین کیست‌هایی خوش خیم بوده و بدون علامت خاصی باقی می‌مانند. با این حال، در برخی موارد، کیست‌ها میتوانند علائمی مانند درد شکم، نفخ، لکه بینی بین قاعدگی، درد هنگام مقاربت یا احساس پری در لگن ایجاد کنند. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، مراجعه به متخصص زنان برای معاینه و بررسی ضروری است.
معیارهای نگرانی:
- معمولا کیستهای کوچکتر از ۵ سانتی متر بدون علامت هستند و به خودی خود رفع میشوند. با این حال، در موارد زیر، ممکن است نیاز به بررسی و اقدامات بیشتر باشد.
- کیستهای بزرگتر از ۵ سانتی متر: این کیست‌ها خطر پارگی یا پیچ خوردگی تخمدان را افزایش می‌دهند که میتواند منجر به درد شدید و خونریزی داخلی شود.
- کیستهای علامت‌دار: اگر کیست‌ها علائمی مانند درد شدید، تهوع و استفراغ ایجاد کنند، نیاز به بررسی و درمان فوری دارند.
- کیستهای مشکوک به بدخیمی: در موارد نادری، کیستهای تخمدان میتوانند سرطانی باشند. اگر سونوگرافی یا آزمایش خون نشان دهنده احتمال بدخیمی باشد، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن کیست و بررسی بیشتر باشد.
آیا کیست تخمدان یک بیماری جدی است؟
تخمدان، عضوی جفتی در سیستم تولید مثل زنان است که نقشی اساسی در باروری و سلامت هورمون‌ها ایفا میکند. هر زن به طور طبیعی دو تخمدان دارد که در دو طرف رحم، در ناحیه لگن قرار گرفته‌اند.
در بیشتر موارد بی ضرر هستند و مشکلی ایجاد نمیکنند و ممکن است در عرض چند ماه خود به خود و بدون درمان از بین بروند، اما اگر این کیست‌ها از بین نرفت و یا تغییری در اندازه آنها ایجاد شد می‌توانید به پزشک مراجعه کنید.
سخن پایانی
در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی علائم کیست تخمدان پرداختیم. بانوان میتوانند با شناخت علائم این بیماری سریعتر آن را تشخیص دهند و درمان مناسب را شروع کنند. آیا شما این علائم را مشاهده کرده‌اید؟ شما می‌توانید نظرات خود را راجع به علائم کیست تخمدان در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.
2 دیدگاه
میریم پیش پزشک ولی متاسفانه درمان نمیشیم،
با چه آزمایشی این جور بیماری‌ها تشخیص داده میشه، ممنون میشم از راهنماییتون
سلام همراه گرامی، فاکتورهای مرتبط با هورمون‌های FSH، LH و تستوسترون در آزمایش خون قابل بررسی است که در کنار علائم دیگر به تشخیص این بیماری کمک میکند. البته برای تشخیص نهایی مراجعه به پزشک زنان و انجام آزمایشهای تکمیلی در صورت نیاز ضروری است