استازولامید

ارتفاع زدگی یکی از مشکلات بزرگ در زمان صعود به ارتفاعات بالا است که سبب عوارضی از جمله تهوع و استفراغ، بی‌حالی و خستگی، بی‌خوابی، کاهش انرژی برای ادامه مسیر و… خواهد شد. داروهای زیادی برای پیشگیری و کنترل این بیماری وجود دارد که باید قبل از سفر یا در هنگام سفر مصرف شود. داروی استازولامید با مکانیسم عمل مناسب عوارض ارتفاع زدگی را کاهش داده و برای درمان گلوکوم، تشنج و نارسایی احتقانی قلب دارای کاربرد است. در ادامه بررسی مکانیسم عمل، موارد مصرف، طریقه مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف داروی استازولامید (Acetazolamide) خواهیم پرداخت.

اشکال دارویی استازولامید

1. قرص 125 میلی گرم و 250 میلی گرم
2. پودر برای تزریق 500 میلی گرم
3. کپسول، طولانی رهش 500 میلی گرم

موارد مصرف قرص استازولامید

استازولامید برای پیشگیری و کاهش علائم ارتفاع زدگی استفاده می‌شود که می‌تواند سردرد، خستگی، حالت تهوع، سرگیجه و تنگی نفس را که در هنگام صعود سریع به ارتفاعات بالا (معمولاً بالای 10000 فوت / 3048 متر) اتفاق می‌افتد را کاهش دهد. استفاده از این دارو به ویژه در مواقعی که نمی‌توانید یک صعود آهسته انجام دهید بسیار مفید است. بهترین راه برای پیشگیری از بیماری ارتفاع، بالا رفتن آهسته، توقف 24 ساعته در طول صعود برای تنظیم ارتفاع جدید به بدن و سهولت در 1 تا 2 روز اول است. این دارو در برخی موارد همراه با سایر داروها برای درمان استفاده می‌شود.

استازولامید متعلق به دسته‌ای از داروها است و به عنوان مهارکننده‌های کربنیک انیدراز شناخته می‌شوند که با کاهش تولید مایع در داخل چشم عمل می‌کند. همچنین برای کاهش تجمع مایعات بدن (ادم) ناشی از نارسایی قلبی یا برخی داروها مصرف خواهد شد. استازولامید در طول زمان می‌تواند عملکرد کمتری داشته باشد، بنابراین معمولاً فقط برای یک دوره کوتاه مصرف می‌شود. همچنین با سایر داروها برای درمان انواع خاصی از تشنج (تشنج‌های کوچک و غیر موضعی) تجویز می‌شود.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Acetazolamide

مکانیسم عمل استازولامید، مهارکننده کربنیک انیدراز که سرعت تشکیل زلالیه را کاهش و در نتیجه فشار داخل چشم را کاهش می‌دهد. دفع یون H+ را در لوله‌های کلیوی مهار می‌کند و باعث افزایش دفع سدیم، پتاسیم، بی کربنات، آب و تولید دیورز قلیایی می‌شود. همچنین کربنیک انیدراز را در CNS مهار می‌کند، که به نوبه خود ترشح غیر طبیعی و بیش از حد از نورون‌های CNS را کاهش خواهد داد. اتصال به پروتئین 70-90٪ و حذف در نیمه عمر 2-4 ساعت (قرص) می‌باشد. در آخر نیز از طریق ادرار 90% دفع می‌شود.

مقدار مصرف داروی Acetazolamide

قرص استازولامید را طبق دستور پزشک، معمولاً 1 تا 4 بار در روز از طریق خوراکی مصرف کنید. اگر از کپسول‌های طولانی‌اثر استفاده می‌کنید، این دارو را طبق دستور پزشک، معمولاً ۱ یا ۲ بار در روز از طریق خوراکی مصرف کنید. کپسول این دارو را به طور کامل میل کرده و از شکستن یا خرد کردن آن جلوگیری کنید. انجام این کار می‌تواند اثر طولانی دارو را از بین ببرد و ممکن است عوارض جانبی را افزایش دهد. برای کاهش عوارض جانبی، این دارو را با آب زیادی میل کنید و اگر بعد از مصرف درد شکم یا معده داشتید، می‌توانید با غذا دارو را مصرف کنید.

زمان مصرف استازولامید

قبل از مصرف داروی استازولامید، اطلاعات دارویی موجود بر روی بسته بندی دارو را بررسی کنید. برای جلوگیری از بیماری ارتفاع، 1 تا 2 روز قبل از شروع صعود، مصرف استازولامید را شروع کنید. در حین صعود و حداقل 48 ساعت پس از رسیدن به ارتفاع نهایی، مصرف آن را ادامه دهید. در ادامه ممکن است لازم باشد مصرف این دارو را در حالی که در ارتفاعات هستید ادامه دهید تا علائم خود را کنترل کنید. اگر دچار بیماری ارتفاع شدید، مهم است که در سریع‌ترین زمان ممکن به ارتفاع پایینتر بروید. توجه داشته باشید که استازولامید شما را از اثرات جدی بیماری شدید ارتفاع محافظت نمی‌کند.

طریقه مصرف داروی استازولامید

1. داروی استازولامید برای درمان گلوکوم با زاویه بسته (احتقانی حاد)، 500 میلی گرم به صورت خوراکی یا تزریق داخل وریدی و به دنبال آن 125-250 میلی گرم به صورت خوراکی هر 4 ساعت مصرف می‌شود. این مقدار دوز مصرفی برای گلوکوم با زاویه باز (ساده مزمن)، 250 میلی گرم-1 گرم به صورت خوراکی یا تزریق داخل وریدی یکبار در روز یا در دوزهای منقسم 6 الی 12 ساعته استفاده خواهد شد.
2. در جهت درمان بیماری حاد ارتفاع در فرمهای سریع الرهش، 500-1000 میلی گرم در روز به صورت خوراکی در دوزهای منقسم 8 الی 12 ساعته تجویز می‌شود. در فرمهای طولانی اثر نیز 500-1000 میلی گرم به صورت خوراکی هر 12 الی 24 ساعت استفاده خواهد شد.
3. در صورت مصرف این دارو برای ارتفاع، 24-48 ساعت قبل از صعود شروع کنید و به مدت 48 ساعت در ارتفاع بالا یا بیشتر ادامه دهید تا در صورت لزوم علائم را کنترل کنید.
4. نارسایی احتقانی قلب، 250-375 میلی گرم (5 میلی گرم بر کیلوگرم) به صورت خوراکی با تجویز پزشک صبح ها قابل استفاده است.
5. تشنج، 8-30 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت خوراکی یا تقسیم شده در دوزهای 12 ساعته استفاده می‌شود.

طریقه مصرف استازولامید در کودکان

1. برای درمان صرع در افراد بالای 12 سال، 8 الی 30 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت خوراکی یا هر 6 تا 12 ساعت استفاده کنید.
2. بیماری حاد ارتفاع در افراد بالای 12 سال در انتشار فوری 500-1000 میلی گرم در روز به صورت خوراکی تقسیم در 8-12 ساعت و برای انتشار طولانی مدت 500-1000 میلی گرم هر 12 الی 24 ساعت استفاده می‌شود. 24-48 ساعت قبل از صعود شروع کنید و در صورت لزوم به مدت 48 ساعت در ارتفاع بالا ادامه دهید تا علائم را کنترل کنید.
3. ایمنی و اثربخشی این دارو در کودکان زیر 12 سال ثابت نشده است.

موارد احتیاط

قبل از مصرف استازولامید، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات غده فوق کلیوی (مانند بیماری آدیسون)، عدم تعادل مواد معدنی درمان نشده (مانند سدیم، پتاسیم کم، اسیدوز هیپرکلرمیک)، کم آبی بدن، بیماری کلیوی، بیماری کبد، مشکلات تنفسی (مانند بیماری مزمن انسدادی ریه-COPD، آمفیزم، عفونت ریه)، دیابت، نقرس، گلوکوم با زاویه باریک، تیروئید پرکار (پرکاری تیروئید) و… با احتیاط و مشورت پزشک مصرف شود.

علائم بیماری جدی ارتفاع شامل تنگی نفس شدید، تغییرات روحی و روانی (مانند گیجی، مشکل در تمرکز)، عدم هماهنگی و راه رفتن سرسام آور، خستگی مفرط، سردرد شدید و… می‌باشد. در این شرایط مهم است که هر چه سریع‌تر به ارتفاعات پایین‌تر فرود بیایید تا از مشکلات جدی و احتمالا کشنده جلوگیری کنید. همچنین این دارو در برخی موارد باعث سرگیجه یا خواب آلودگی یا تاری دید شما می‌شود.

موارد هشدار داروی استازولامید

1. در COPD، آمفیزم و مصرف همزمان آسپرین با دوز بالا احتیاط کنید. همچنین در دیابت، اسیدوز تنفسی و نارسایی کبدی باید با مشورت پزشک و صلاح وی استفاده شود.
2. در برخی موارد واکنش‌های نامطلوب دارویی رایج در مشتقات سولفونامید شامل سندرم استیونز-جانسون و نکرولیز اپیدرمی سمی (TEN) رخ می‌دهد.
3. سرگیجه و خواب آلودگی از عوارض دارو است که در برخی بیماران مشاهده شده است. در صورت بروز از انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری بالایی دارند، خودداری کنید.
4. برچسب‌گذاری محصولات مورد تایید FDA برای بسیاری از داروها شامل موارد منع مصرف گسترده در بیمارانی است که واکنش آلرژیک قبلی به سولفونامیدها داشتند. با این حال، مطالعات اخیر نشان داده‌اند که واکنش متقابل بین سولفونامیدهای آنتی‌بیوتیک و سولفونامیدهای غیر آنتی‌بیوتیک بعید است رخ دهد.
5. عوارض جانبی شدید از جمله تاکی پنه، بی‌اشتهایی، کما، بی‌حالی و مرگ در مصرف همزمان با دوز بالای آسپرین گزارش شده است.

موارد منع مصرف داروی استازولامید

1. هیپوکالمی
2. هیپوناترمی
3. اسیدوز هیپرکلرمیک
4. حساسیت به استازولامید یا سولفا
5. بیماری کبد
6. بیماری یا اختلال عملکرد کلیوی شدید
7. استفاده طولانی مدت در گلوکوم زاویه بسته غیر احتقانی
8. سیروز
9. تجویز طولانی مدت در بیماران مبتلا به گلوکوم زاویه بسته مزمن و غیر احتقانی

عوارض جانبی قرص استازولامید (Acetazolamide)

بدحالی، حساسیت به نور، کهیر، بی‌اشتهایی، اسهال، طعم فلزی، حالت تهوع و استفراغ، بیماری کبدی و… برخی از عوارض داروی استازولامید می‌باشد. اگر عوارض جانبی شما ماندگار یا بدتر شد، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل سوزن سوزن شدن دست و پاها، کاهش شنوایی، زنگ زدن در گوش‌ها، خستگی غیرعادی، خونریزی آسان یا کبودی، ضربان قلب سریع و نامنظم، گرفتگی عضلات و درد، درد چشمی جدید، کاهش بینایی، تغییرات ذهنی و خلقی (مانند گیجی، مشکل در تمرکز)، علائم بیماری کبدی و… می‌باشد.

1. عدم تعادل الکترولیت
2. خواب آلودگی و بدحالی
3. فلج شل
4. حساسیت به نور
5. کهیر
6. بی‌اشتهایی
7. اسهال
8. حالت تهوع
9. طعم فلزی
10. استفراغ
11. بیماری کبدی
12. کم‌خونی آپلاستیک
13. ضعف عضلانی
14. اختلال شنوایی و وزوزگوش

تداخل دارویی استازولامید

1. تداخلات رده X (پرهیز): مهارکننده‌های کربنیک انهیدراز، مکامیلامین
2. کاهش اثرات داروها توسط استازولامید: لیتیوم، متنامین، پریمیدون، ترینتین
3. کاهش اثرات استازولامید توسط داروها: مفلوکین، میانسرین، آگونیست های اوپیوئیدی، اورلیستات
4. افزایش اثرات داروها توسط استازولامید: آجمالین، آگونیست های گیرنده آلفا یا بتا غیرمستقیم، آمانتادین، آمفتامین، کاربامازپین، مهارکننده‌های کربنیک انهیدراز، سیکلوسپورین (سیستمیک)، فلکاینید، فوس فنی‌توئین، فنی‌توئین، مکامیلامین، ممانتین، متفورمین، پریمیدون، کینیدین، سدیم بیکربنات، سدیم فسفات‌ها

مصرف قرص استازولامید (Acetazolamide) در دوران بارداری و شیردهی

مصرف داروی استازولامید در بارداری ممکن است خطراتی برای جنین داشته باشد. این دارو می‌تواند باعث افزایش احتمال سقط جنین، نقص مادرزادی و تاخیر رشد جنین شود. بر اساس اطلاعات سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، استازولامید در گروه C از نظر خطر در دوران بارداری قرار دارد. این بدان معناست که مطالعات روی حیوانات نشان داده‌اند که این دارو ممکن است بر جنین تأثیر منفی بگذارد، اما مطالعات کافی روی انسانی انجام نشده است. اگر باردار هستید یا احتمال بارداری دارید، حتماً قبل از مصرف این دارو با پزشک خود مشورت کنید.

شرایط نگهداری داروی Acetazolamide

داروی استازولامید (Acetazolamide) باید در دمای اتاق به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. همچنین تا حدامکان از کودکان و حیوانات دور نگه داشته شود و درصورت خرابی یا تمام شدن تاریخ مصرف آن را به درستی دور بریزید.

کلام آخر داروی استازولامید

در این مقاله با عنوان داروی استازولامید (Acetazolamide) از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز خواندیم که استازولامید یک داروی دیورتیک است که برای درمان طیف وسیعی از شرایط پزشکی از جمله فشار خون بالا، ارتفاع زدگی، گلوکوم و پرفشاری خون ریوی استفاده می‌شود. این دارو همچنین برای درمان ادم ناشی از نارسایی قلبی و نارسایی کلیوی دارای کاربرد است و به صورت کلی یک داروی ایمن است که می‌تواند برای درمان طیف وسیعی از شرایط پزشکی استفاده شود. با این حال، مهم است که قبل از مصرف این دارو با پزشک خود مشورت کنید تا از مزایا و خطرات آن مطلع شوید.

منبع سایت: Medscape